کربن فعال نوعی جاذب است که از مواد آلی مانند زغال چوب، پوست نارگیل ، پوست گردو یا چوب با سطح بالایی از کربن طبیعی ساخته شده است. زغال فعال که کربن فعال یا کربن اکتیو نیز نامیده می شود ، به آرامی در یک محیط کم یا بدون اکسیژن گرم می شود تا آب و ناخالصی ها را جذب کند و در نتیجه ماده ای به نام زغال چوب تولید می شود. سپس زغال سنگ هم از نظر فیزیکی و هم از نظر شیمیایی پردازش می شود تا سطح سطح را تا حد زیادی افزایش دهد و یک شبکه منافذ زیر میکروسکوپی ایجاد کند. زغال فعال دارای انواع متفاوتی از نظر مواد سازنده یا شکل ظاهری می باشد که در ادامه به معرفی آنها می پردازیم .
مواد اولیه رایج برای تهیه کربن فعال عبارتند از زغال سنگ، پوسته نارگیل، چوب و ... . با توجه به این مواد مختلف، کربن فعال را می توان به این انواع تقسیم کرد :
کربن فعال پوسته نارگیل از پوسته نارگیل با کیفیت بالا به عنوان ماده اولیه ساخته شده است . در کربن پوسته نارگیل ، مواد اولیه از طریق الک، کربنیزاسیون با بخار پس از تصفیه، و سپس حذف ناخالصی ها، فعال سازی و تولید می شوند . از این زغال فعال به طور گسترده در متالورژی و صنایع شیمیایی، انرژی نفت، غذا و نوشیدنی، تولید آب آشامیدنی، آب خالص، تصفیه آب صنعتی و استخراج فلزات گرانبها استفاده می شود.
این کربن فعال از آنتراسیت مرغوب به عنوان ماده اولیه ساخته می شود . زغال فعال coal base از استحکام بالا، جذب سریع ، ظرفیت جذب بالا ، و ساختار منافذ پیشرفته برخوردار می باشد .از این کربن فعال به طور وسیع در تصفیه هوا ، تصفیه گاز اگزوز ، تصفیه آب با خلوص بالا، تصفیه فاضلاب و ... استفاده می شود.
زغال فعال بر اساس چوب که به زغال چوب معروف است ، از چوب مرغوب ساخته شده و غالبا در حالت پودری استفاده می شود . زغال چوب از طریق فرایند کربنیزاسیون در دمای بالا، فعال سازی و طی فرایندهای مختلف ساخته شده است. این کربن فعال برای صنایع دارویی، پتروشیمی، تصفیه شکر، نوشابه سازی و تصفیه الکل مناسب می باشد.
کربن فعال پودری دارای مزایای سرعت فیلتراسیون سریع، عملکرد جذب خوب، قابلیت رنگ‌زدایی و بوی‌زدایی قوی، اقتصادی و دوام است و اغلب برای جذب فاز مایع، رنگ‌زدایی و سایر کاربردها استفاده می‌شود. این نوع از زغال فعال در صنایع بهداشتی و پزشکی نیز بسیار مورد استفاده قرار می گیرد . به عنوان مثال از کربن فعال پودری زغال چوب ، برای جلوگیری از ورود سم به جریان خون در افرادی که برخی از سموم یا داروهای کشنده را مصرف کرده اند ، استفاده می شود. همچنین از این کربن در تولید لوازم بهداشتی همچون خمیر دندان ، کرم ها ، شامپو و ... بسیار کاربرد دارد .
کربن فعال گرانولی دارای جذب خوب، مقاومت فیزیکی بالا، بازیابی آسان و ویژگی های کم هزینه می باشد . اندازه ذرات کربن گرانولی بزرگتر و سطح بیرونی آن کوچکتر از کربن فعال پودری است. زغال فعال گرانولی در کاربردهای جذب گاز و مایع استفاده می شود. گازی که باید جذب شود از بستر کربن فعال عبور می کند. اگر اندازه ذرات کوچک باشد، افت فشار در سراسر بستر رخ می دهد و گاز ذرات کربن را به داخل می‌برد. اندازه ذرات باید با توجه به بستر کربن مورد استفاده انتخاب شود. از کربن فعال گرانولی در تصفیه آب، حذف رنگ و جداسازی اجزای سیستم های جریان استفاده می شود.
کربن فعال میله ای یا استوانه ای ، نوعی دیگر از زغال فعال است که اندازه آن از کربن گرانولی بزرگتر می باشد . این کربن شکلی استوانه ای دارد و عمدتا در سایز های 2 میلی متر و 4 میلی متر تولید می شود . این کربن به طور گسترده ای در تصفیه گاز سمی، تصفیه گاز زباله، فرآیند تصفیه آب صنعتی و خانگی و بازیافت حلال استفاده می شود.
