سازمان غیرمتمرکز دائو DAO چیست؟ | پروژه‌ها + کاربردها

مقدمه

ظهور ارزهای دیجیتال با شگفتی‌های بسیاری همراه بود. اما این شگفتی‌ها زمانی به اوج رسید که جامعه کریپتو توانست به غیر از غیرمتمرکز بودن ارزها، به غیرمتمرکز بودن دیگر فرآیندها نیز بیندیشد. امور مالی غیرمتمرکز «Defi» و همچنین دائو به شکل مؤثری به دنبال خاصیت‌های غیرمتمرکز در تمام جنبه‌های زندگی هستند. مطمئناً شما نیز در بین اصطلاحات کریپتو، عبارت دائو یا سازمان خودمختار غیر متمرکز را شنیده‌اید. اما ممکن است از مفهوم اصلی آن آگاهی نداشته باشید. در این مطلب قصد داریم تا ببینیم که منظور از دائو یا DAO چیست و این سیستم چه کاربردهایی دارد. اگر این موضوع برای شما نیز کنجکاوی ایجاد کرده، با من همراه شوید.

دائو  DAO چیست؟

هرکس که نام دائو را شنیده باشد، طبیعتاً می‌خواهد بداند که مفهوم اصلی DAO چیست. بگذارید ابتدا از نام این مفهوم شروع کنیم؛ دائو «DAO» مخفف عبارت «Decentralized Autonomous Organization» به معنای «سازمان خودگردان غیر متمرکز» است که در سال 2016 مطرح شد. همین تعریف می‌تواند بیان کننده ساختار دائو باشد. به طوری‌که از روی این عبارت می‌توان نتیجه گرفت که:

• منظور از دائو، سازمانی است که توسط هیچ سیستم مرکزی یا فرد خاصی اداره و کنترل نمی‌شود؛ بلکه فعالیت آن خودگردان و مستقل است.
• کاربران دائو با رأی دادن و اجماع می‌توانند در اداره بهتر این شبکه سهیم باشند.
• دائو بر بستر شبکه‌ی غیرمتمرکز بلاکچین اجرا می‌شود.
• دائو یک سازمان غیرفیزیکی است که کاربران از سراسر جهان می‌توانند در آن حضور داشته باشند.
• دائو سازمان‌های بومی اینترنت هستند که می‌توانند امور بسیاری را به‌صورت غیرمتمرکز پوشش دهند.

با توجه به این که تمرکزگریزی یکی از ارکان اصلی شبکه‌ی بلاک‌چین است؛ بنابراین دائو به عنوان یک سازمان خودگردان غیر متمرکز، جایگاه ویژه‌ای در توسعه و رشد این شبکه برای تمرکزگریزی در سطح جهان دارد.

کاربردهای dao

حالا که می‌دانیم تعریف DAO چیست، باید به بررسی کاربرادهای آن بپردازیم. طبیعتاً دائو به عنوان یک سازمان خودمختار غیر متمرکز، کاربردهای بسیاری را در بر می‌گیرد که از جمله آن‌ها می‌توان چنین مواردی را نام برد:

• رأی‌گیری در مورد منابع مالی موردنیاز برای پلتفرم‌های غیرمتمرکز
• نقشه راه توسعه پروژه‌های رمزارزی
• مدیریت و توسعه دارایی‌ها توسط جمعی از کاربران

اگرچه کاربردهای سازمان خودمختار غیر متمرکز یا دائو روزبه‌روز در حال افزایش است، اما کاربردهای آن به‌صورت عمده و وسیع مطرح هستند. به همین خاطر می‌توان دائو را بستر ایده‌آلی برای توسعه سیستم‌های غیرمتمرکز یا دیفای در نظر گفت.

مزایا و ویژگی‌های اصلی دائو

تا به اینجا که متوجه شدیم تعریف و کاربردهای DAO چیست، به برخی از ویژگی‌ها و قابلیت‌های این سیستم هم اشاره کردیم. اما اگر بخواهیم به‌صورت جزئی‌تر به بررسی ویژگی‌های دائو بپردازیم، این مهم را می‌توان به قرار زیر بررسی کرد:

• اطلاعات راه‌اندازی دائو به‌صورت منبع باز «Open-Source» در اختیار تمام اجزای شبکه قرار دارند.
• اساس فعالیت دائو، قراردادهای هوشمند «Smart Contract» است. قراردادهای هوشمند به یک سری از دستورالعمل‌های کدنویسی شده گفته می‌شود که می‌توانند بدون دخالت انسان، امور را سازماندهی و هدایت کنند.
• با توجه به این که کل کاربران یک شبکه‌ی دائو در آن ذی‌نفع هستند، پس در رأی دادن‌های خود منصفانه‌ عمل خواهند کرد. این باعث می‌شود تا تصمیمات گرفته شده در سیستم‌های دائو به نفع همه‌ی کاربران باشد.

با توجه به ویژگی‌های فوق، اگر دائو را به یک بانک تشبیه کنیم، طبیعتاً رئیس بانک یا دیگر رؤسای سلسله‌مراتبی آن نمی‌توانند به یک‌باره وام‌دهی را قطع کرده، کارمزدها را افزایش داده یا به دیگر اقداماتی دست بزنند که به زیان مشتریان باشد. بلکه مشتریان خود می‌توانند با اجماع درباره منافع کلی به نتیجه برسند. در ادامه بیشتر به بررسی این موارد خواهیم پرداخت.

دائو چگونه کار می‌کند؟

برای این که بدانیم دائو یا dao crypto چیست و چگونه کار می‌کند، باید یک سری مفاهیم کلیدی را بررسی کنیم. این مفاهیم چگونگی کارکرد این سیستم را برای ما روشن خواهند کرد:

• قراردادهای هوشمند «Smart Contracts»
  همان‌طور که قبلاً اشاره کردیم و در ادامه نیز آن را بررسی خواهیم کرد، قراردادهای هوشمند، اساس طراحی و اجرای پروژه‌های دائو هستند. بنابراین اولین فاکتوری که یک پروژه دائو باید داشته باشد، قراردادهای هوشمند است. اگر این قراردادها نباشند، عملاً دائو هم وجود نخواهد داشت. (اتریوم اولین پلتفرم کریپتو بود که از قراردادهای هوشمند پشتیبانی کرد!)
• توکن حاکمیتی «Governance Token»
  قراردادهای هوشمند دائو، وقتی روی شبکه بلاکچین قرار بگیرند، دیگر نمی‌توان تغییری در آن‌ها ایجاد کرد، مگر با رأی دادن. حالا این رأی دادن به کمک توکن‌های حاکمیتی انجام می‌شود. در واقع، هر پلتفرمی که در رده پروژه‌های دائو قرار می‌گیرد، باید توکن بومی داشته باشد که کاربران آن دائو بتوانند با استفاده از آن توکن، حق حاکمیت بدست آورند. به همین خاطر به توکن‌های بومی پلتفرم‌های دائو، توکن‌های حاکمیتی گفته می‌شود. کاربران هرچقدر توکن حاکمیتی بیشتری داشته باشند، حق رأی بیشتری هم در دائو خواهند داشت.
• پروپوزال دائو «DAO Proposal»
  اگر یکی از کاربران دائو، ایده یا پیشنهادی برای بهبود عملکرد آن داشته باشد، می‌تواند پیشنهاد خود را به دائو ارائه کند. به این پیشنهاد، اصطلاحاً «پروپوزال دائو» گفته می‌شود. یعنی هر کاربری که پیشنهاد خاصی برای بهبود عملکرد یک دائو داشته باشد، می‌تواند پروپوزال خود را در شبکه آن ثبت کند تا دیگر کاربران به آن رأی بدهند. وقتی پروپوزال مورد تأیید اکثریت کاربران قرار گرفت، در شبکه اجرا می‌شود؛ اما اگر کاربران با آن موافقت نکردند، پروپوزال لغو خواهد شد. کاربران به کمک توکن‌های حاکمیتی خود است که می‌توانند به پروپوزال‌ها رأی بدهند!

با توجه به عملکرد کلی دائو با سه مفهوم فوق، پس پروژه‌ای را می‌توان دائو محسوب کرد که هم قرارداد هوشمند داشته باشد، هم توکن حاکمیتی داشته باشد و هم بتوان در آن پروپوزال ارائه کرد!

دائو چگونه ایجاد می‌شود؟

دائو تحت عنوان سازمان خود گردان غیر متمرکز، در یک فرآیند کلی قابلیت اجرایی پیدا می‌کند. مراحل ایجاد دائو را می‌توان به این صورت بررسی کرد:

• ایجاد قراردادهای هوشمند دائو
  طبیعتاً هر پروژه دائو هدف خاصی را دنبال می‌کند. توسعه‌دهندگانی که ایده خاصی برای اجرای یک دائو دارند، به کدنویسی پرداخته و قراردادهای هوشمند دائوی موردنظر خود را تنظیم می‌کنند. در این مرحله باید توسعه‌دهندگان تمام احتمالات و جزئیات پروژه خود را ارزیابی کنند تا کم و کاستی نداشته باشد.
• تأمین مالی دائو
  پروژه‌های دائو نیز مانند هر پروژه غیرمتمرکز دیگر به سرمایه نیاز دارند تا بتوانند خود را مطرح کنند. برای این منظور معمولاً از توکن‌های بومی شبکه‌های دائو استفاده می‌شود. به طوری‌که با ارائه توکن به جامعه کریپتو می‌توان به جمع‌آوری سرمایه پرداخت. البته کاربرانی که توکن‌های دائو را صاحب می‌شوند، در دائو حق حاکمیتی پیدا می‌کنند.
• استقرار دائو روی شبکه‌ی بلاکچین
  پس از این که پروژه دائو تکمیل شد، حالا وقتش است تا روی شبکه‌ی بلاکچین قرار گرفته و غیرقابل دستکاری شود. پس از استقرار پروژه روی بلاکچین، حالا کاربران، دارندگان توکن‌های حاکمیتی و ذی‌نفعان هستند که بیشترین تأثیر را روی دائو دارند. حالا دیگر توسعه دهندگان اولیه دائو نمی‌توانند به اطلاعات آن دسترسی داشته باشند یا آن را مدیریت کنند!

می‌بینید که توسعه یک دائو به دانش کدنویسی نیاز دارد. به همین خاطر افراد خاصی می‌توانند این سیستم را ایجاد کنند. اما همه‌ی کاربران می‌توانند در آن حضور، مشارکت و حق رأی داشته باشند.

معرفی بهترین پروژه‌های دائو

قبلاً جامعه‌ی کریپتو یا جامعه دائو (dao crypto)، بیت‌کوین را قدیمی‌ترین پروژه دائو می‌دانستند. اما با توجه به کارکرد و فرآیند ایجاد دائو به کمک قرادادهای هوشمند و توکن‌های بومی، بیت‌کوین از لیست پروژه‌های دائو حذف شد. چراکه بیت‌کوین قابلیت‌های یک dao crypto یا سازمان خودمختار غیر متمرکز را نداشته و توکن حاکمیتی هم ندارد. حالا که می‌دانیم بیت‌کوین و پروژه‌های شبیه به بیت‌کوین در گروه دائو قرار نمی‌گیرند، پروژه‌های دائو را می‌توان به این صورت بررسی کرد:

• یونی سوآپ «Uniswap»
  یونی‌سوآپ، بزرگ‌ترین صرافی غیرمتمرکز حوزه دیفای در جهان است. توکن بومی و حاکمیتی این صرافی، یونی «Uni» نام دارد که در ماه سپتامبر 2020 در بازار کریپتو عرضه شد و یک توکن اتریومی با استاندار «ERC-20» به حساب می‌آید. حجم وسیعی از ارزهای دیجیتال بر بستر این صرافی به‌صورت نامتمرکز قابل مبادله هستند. کاربران یونی سوآپ و دارندگان توکن یونی می‌توانند در اموری چون مقدار کارمزدها، قوانین و رویکردهای این صرافی نظر دهند. توکن یونی هم‌اینک (فوریه 2022) حدود 77/10 دلار قیمت دارد.
• میکردائو «MakerDAO»
  میکردائو یکی از پلتفرم‌های وام‌دهی دیفای به کاربران کرپیتو است که از محبوبیت بالایی برخوردار است. این پروژه در سال 2014 راه‌اندازی شد. میکردائو دارای دو توکن بومی دای «Dai» و میکر «MKR» است. دای یک استیبل‌کوین است که مانند دیگر استیبل‌کوین‌ها برای تثبیت قیمت در بازار کریپتو عرضه شده است. اما میکر، توکن حاکمیتی میکردائو است و به کاربران میکردائو حق رأی می‌دهد. هم اینک توکن دای در بازار کریپتو حدود 999/0 دلار و میکر هم حدود 168/2 دلار نرخ دارد.
• آوه «Aave»
  آوه یا آوی، دیگر پلتفرم دیفای وام‌دهی ارز دیجیتال است که یک دائو به حساب می‌آید که در سال 2017 راه‌اندازی شد. هم وام دهندگان و وام گیرندگان می‌توانند بر بستر آوه با هم به‌صورت نامتمرکز در ارتباط باشند. توکن بومی آوه با نماد «AAVE» در بازار کریپتو عرضه شده که توکن حاکمیتی آوه است و هم‌اینک حدود 53/150 دلار نرخ دارد. دارندگان این توکن حق اظهار نظر در مورد مقدار وثیقه وام و دیگر قوانین آوه یا آوی را دارند.
• دش «Dash»
  دش یک ارز دیجیتال است که با نماد «DASH» در بازار کریپتو لیست شده است. پیدایش این ارز دیجیتال به سال‌های 2010 تا 2014 برمی‌گردد. این رمزارز امکان پرداخت آنلاین را فراهم کرده و زیرساخت آن به بیت‌کوین و لایت‌کوین شباهت دارد. اما چیزی که باعث شد تا دش به عنوان یک پروژه دائو مطرح شود، مکانیزم حاکمیتی آن است. حریم خصوصی بهتر و البته سرعت تراکنش‌های بالاتر، دش را به یک رمزارز محبوب تبدیل کرده است. این ارز دیجیتال هم‌اکنون (فوریه 2022) حدود 59/93 دلار نرخ دارد.
• آراگون «Aragon»
  آراگون خود یک پروژه دائو است که هدف آن، تأمین ابزار مورد نیاز برای دیگر دائوها است. در واقع آراگون از ایجاد و توسعه دائو روی بلاک‌چین اتریوم پشتیبانی می‌کند. تاریخچه راه‌اندازی این پلتفرم به ماه نوامبر سال 2016 برمی‌گردد.  توکن حاکمیتی آراگون با نماد «ANT» در بازار کرپیتو عرضه شده است و هم‌اینک حدود 58/7 دلار نرخ دارد. آراگون خدمات گسترده و غیرمتمرکز خود را به صدها شرکت و سازمان ارائه کرده است. همچنین روز‌به‌روز بر خدمات و تعداد شرکت‌هایی که از آن خدمات می‌گیرند، افزوده می‌شود. افراد غیر متخصصی که خود توانایی ایجاد دائو را ندارند، می‌توانند به آسانی از بنیاد آراگون برای این منظور کمک بگیرند.

با بررسی گزینه‌های فوق، حالا دقیق‌تر می‌دانیم که DAO چیست. طبیعتاً به غیر از موارد نامبرده، پروژه‌های دائو دیگری نیز در بلاکچین وجود دارند و هر روز هم بر تعداد آن‌ها افزوده می‌شود (برخی از این پروژه‌ها حتی قبل از مطرح شدن دائو، ویژگی‌های آن را داشته‌اند. دائو در سال 2016 مطرح شد، اما می‌بینید که سابقه راه‌اندازی برخی از پروژه‌های دائو به سال‌های قبل از 2016 برمی‌گردد!). اتریوم با پشتیبانی از قراردادهای هوشمند، بستر ارائه توکن حاکمیتی بسیاری از پلتفرم‌های دائو است. بزرگ‌ترین مزیت پروژه‌های دائو، ارائه خدمات غیرمتمرکز به کاربران و توسعه قوانین شبکه به‌صورت منصفانه برای تمام آن‌ها است.

سخن نهایی

در این مطلب به بررسی مفهوم دائو پرداختیم. مطمئناً پس از مطالعه این مطلب به خوبی می‌دانید که DAO چیست و چه کاربردهایی دارد. اگر هنوز این مفهوم برای شما جای سؤال دارد، می‌توانید به‌صورت جداگانه به بررسی تک‌تک پروژه‌های معرفی شده برای آن بپردازید تا بهتر بدانید که DAO چیست. اگر پروژه دائو دیگری با خدمات و ویژگی‌های متفاوتی را می‌شناسید، آن را با ما و دیگر کاربران به اشتراک بگذارید.

سؤالات متداول

• دائو DAO چیست؟
  دائو به معنی «سازمان خود گردان غیر متمرکز» است. یعنی سازمانی که روی شبکه بلاکچین اجرا می‌شود و هیچ شخص ثالثی در مدیریت آن نقش ندارد. بلکه این سازمان به‌صورت کامل توسط کاربران مدیریت می‌شود.
• بزرگ‌ترین مزیت DAO چیست؟
  بزرگ‌ترین مزیت پلتفرم‌های دائو، خاصیت تمرکز گریزی آن‌ها است. به طوری که سازمان‌ها می‌توانند به کمک آن کلیه خدمات خود را به‌صورت غیرمتمرکز مدیریت، اداره و هدایت کنند.
• هر پلتفرم دائو باید چه ویژگی‌هایی داشته باشد؟
  پلتفرمی می‌تواند در رده دائو قرار بگیرد که سه مورد «قراردادهای هوشمند»، «توکن حاکمیتی» و «امکان ارائه پروپوزال» را داشته باشد.
• پروژه‌های مشهور دائو کدامند؟
  از جمله مشهورترین پروژه‌های دائو می‌توان به یونی‌سوآپ، میکردائو، آوی، دش، آراگون و .... اشاره کرد.
• چطور می‌توان توکن‌های حاکمیتی دائوها را خریداری کرد؟
  توکن‌های بومی انواع پلتفرم‌های دائو که برخی از آن‌ها در این مطلب معرفی شدند، به راحتی از طریق صرافی‌های داخلی و خارجی قابل خرید و معامله هستند. صرافی داخلی یوبیتکس امکان مبادله توکن‌های حاکمیتی مشهور دائو برای کاربران ایرانی را فراهم کرده است. همین حالا می‌توانید در یوبیتکس ثبت‌نام کرده و توکن بخرید.