گردشگری دریایی

دریا منبع سرشاری از مواهب الهی ست و ایران کشوری دریایی محسوب می شود. موقعیت ژئوپلتیک، منابع غنی انرژی، نقش آفرينی به عنوان کريدور شمال جنوب در منطقه جنوب غرب آسیا، دسترسی به آبهای آزاد و اشتغال زايی بالا، تنها بخشی از پتانسیل هايی است که به واسطه دريا در اختیار کشور قرار دارد. گردشگری دريايی هم اکنون به عنوان يکی از بخشهای کلیدی در رشد صنعت گردشگری شناخته می شود و سواحل زیبا و جذاب، همواره مورد توجه عموم مردم بوده است و برای گذراندن اوقات فراغت با انگیزه ی تفریح و استراحت انتخاب می شود. به نحوی که اکثر کشورها در صدد تنوع بخشیدن به آن و افزايش راههای کسب درآمد از این طریق هستند.

اصولا به فعالیت هایی که در محیط دریایی و دور از نوار ساحلی و توسط گردشگر انجام می شود، گردشگری دریایی گفته می شود. از آن جایی که در ایران گردشگری تعریف شده ی دریایی نداریم، و صرفا علاقه ی مردم به دریا باعث حضور ایشان در نوار ساحلی ست، لازم است تعریف، باز تعریف یا تجدید نظری در تعریف ارکان آن در ایران انجام شود.

در ایران، هفت استان گیلان، مازندران، گلستان، سیستان و بلوچستان، بوشهر، خوزستان و هرمزگان، همجواران دریایی کشورمان هستند که با ساحلی با طول تقریبی 5800 کیلومتر در شمال و جنوب، نوع خاصی از گردشگری را تعریف می کنند که جز تفریح و هیجان و ورزش، انتظار درمان نیز از آن می توان داشت. وجود دریای خزر در شمال و خلیج فارس و عمان در جنوب، سواحلی را رقم زده که اگر اغراق نباشد، به تنهایی می تواند مرز بیست میلیون گردشگر به ایران را به لمس کرده و در آمد حاصل از توریسم ورودی را به دوش بکشد.

سه مولفه ی زیرساخت، امنیت و بازاریابی همواره باعث ایجاد، رونق و رشد یکی از شاخه های گردشگری شده است. در گردشگری دریایی هم که خود به دو بخش مهم ساحلی و دریایی تقسیم می شود، از این مقوله مستثنی نیست.

در کشور ما زیر ساخت های گردشگری دریایی و ساحلی از موقعیت مناسب و خوبس برخورداد نیست و حتی به جرات می توان گفت کاری انجام نشده که بتوان نام زیر ساخت را بر آن گذاشت.

اسکله ها، تاسیسات گردشگری، صنایع ساحلی و فراساحلی، دهکده های دریایی، بنادر گردشگری، جزایر مصنوعی،کشتی های گردشگری و کروز، موزه های دریایی، هتل های دریایی و ژئوپارک های دریایی از مواردی است که از آن ها به نام زیر ساخت می توان نام برد. با نیم نگاهی به گزینه های نه چندان هزینه بر و زمان بر فوق، متاسفانه روشن است که بسیار سفر باید و کار بسیار می طلبد و همتی دوچندان. حال از زیر ساخت که بگذریم، اوضاع کمی بر وفق مراد خواهد شد. بازاریابی و امنیت مقوله هایی که بسیار به آن پرداخته ایم و در دیگر انواع گردشری از آن ها بهره های چندان برده ایم. تنها باید جای مولفه ها، آموزش ها و گزینه های بازار یابی و بازارسازی انواع دیگر توریسم را با دریایی و ساحلی تعویض کرده و کمی بیشتر در مورد آن تامل کنیم.

بنا بر تعریف ابتدایی، گردشگری دیدن و لمس جایی بهتر و زیباتر است، به مقاصد مختلف، درمان، تفریح، هنر، آموزش و البته دریا. دریا با توجه به گستردگی آن و موقعیت شمالی و جنوبی اش طبیعتا جایی ست بهتر و قابل دیدن و بازدید چند باره. اما باز هم در این مورد کمی کوتاهی نصیب این رشته ی مغفول شده. متولی نداریم و مرجعی پاسخ گو نیست. گردشگری دریایی هم خود دریای را شامل می شود، هم روی دریا و دنیای زیر آب را. البته به حکم پی گیری ها و تلاش های متولیان، تاکنون چند مرکز غواصی و دیدن زیبایی های دنیای زیر آب دایر شده که البته تلاش بیشتری را می طلبد.

از سویی گردشگری دریایی گذشته از این که باعث رشد جامعه ی محلی و توسعه ی روستایی می شود، متاسفانه دارای ابعاد منفی نیز هست. بهمریختگی اکوسیستم ساحلی به دلیل شلوغی و ازدحام جمعیت و نابود شدن زیستگاه های جانوران زیر آبی و زیر دریایی همچون ماهیان، دلفین ها و مرجان ها تنها چند بعد ناشی از این نوع از گردشگری ست که لازم است متولیان و دست اندرکاران و البته گردشگران نسبت به رفتار با ملاحظه با این پدیده های بی همتا اقدام کنند.

اکنون که به فصل تابستان نزدیک می شویم شاید وقت آن رسیده که حتی برای امتحان و بازخور عملکرد گردشگران و متولیان و دست اندرکاران گردشگری ساحلی و دریایی، نگاهی عمیق به این مقوله بیندازم و برای فصل پیش رو، کمی بیشتر از گذشته به این رشته دقت کنیم. امضای تفاهم‌نامه مشترک میان وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی و وزارت راه‌ و شهرسازی دریچه ی امیدی ست به این مهم، تا جاییکه علی اصغر مونسان، وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی براز امیدواری کرد که این تفاهم ‌نامه به پیش برد ماموریت‌های دو ‌وزارتخانه در حوزه دریایی و ساحلی کمک کند. از سویی دیگر، راستاد، مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی با برشمردن تعداد 24 میلیون مسافرت دریایی درسال گذشته، نوید رسیدن به قله ی بیست و پنج میلیون مسافرت را داده و اذعان داشت : به واسطه ی این تفاهم نامه، و تعامل به وجود آمده، دیگر شاهد کاستی در حوزه ی گردشگری ساحلی و دریایی نباشیم.

همان گونه که ذکر آن رفت، گردشگری دریایی می تواند یکی از راه های برون رفت از رکود و کسادی بازار صنعت گردشگری در ایام تحریم و ویروس کرونا باشد. می توان با بسط و توسعه ی این رشته، جای خالی بسیاری از زیر شاخه های گردشگری را پر کرده و به واسطه ی آن ها خطوط ساحلی را درگیر و فعال نمود. گردشگری بر پایه ی غذا های دریایی، رستوران های ثابت و سایر دریایی، توانمند سازی جوامع دریایی،کارگاه های تولید صنایع دریایی، موزه های ثابت دریایی، فستیوال های دریایی، ورزش های آبی، مسابقات دریایی و ساحلی و انجام فعالیت های فرهنگی و ورزشی، از نمونه های بارز این دیدگاه هستند که در صورت وقوع، می توان به رونق بیش از پیش صنعت گردشگری امید وارتر بود.