شاخص توسعه ارتباطات و فناوری اطلاعات یک معیار جهانی است که توسط اتحادیه بین‌المللی مخابرات برای ارزیابی میزان پیشرفت و توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات در کشورهای مختلف استفاده می‌شود. در سال 2024، ایران توانست رتبه خود را در این شاخص بهبود دهد و از رتبه 81 به 75 ارتقا یابد.
آخرین گزارش اتحادیه جهانی مخابرات در مورد اعلام این شاخص و رتبه بندی کشورها مربوط به سال ۲۰۱۷ بوده است که به علت فرایند بازنگری در روش و زیرشاخص‌های ارزیابی متناسب با رویکردهای تحول دیجیتال در دنیا و سنجش بهتر اثرگذاری اجتماعی و اقتصادی توسعه فاوا متوقف شده بود.
ضریب نفوذ اینترنت پهن باند سیار به‌طور قابل توجهی بیشتر از ضریب نفوذ اینترنت پهن باند ثابت است. در طی این سال‌ها، رشد قابل توجهی در ضریب نفوذ اینترنت سیار مشاهده می‌شود، در حالی که ضریب نفوذ اینترنت ثابت تغییرات زیادی نداشته است و تقریباً ثابت باقی مانده است.
این اطلاعات نشان می‌دهد که اینترنت پهن باند سیار بسیار بیشتر از اینترنت پهن باند ثابت در دسترس و محبوب بوده است.
در تصویر بالا، سرعت میانه اینترنت سیار در ایران برابر با 37.41 مگابیت بر ثانیه برای دانلود و 9.38 مگابیت بر ثانیه برای آپلود با تأخیر 30 میلی‌ثانیه است. در مقابل، سرعت میانه اینترنت ثابت برابر با 14.95 مگابیت بر ثانیه برای دانلود و 3.79 مگابیت بر ثانیه برای آپلود با تأخیر 28 میلی‌ثانیه است. این نشان می‌دهد که اینترنت سیار در ایران سرعت دانلود و آپلود بیشتری نسبت به اینترنت ثابت دارد، اما تأخیر آنها تقریباً مشابه است. به طور کلی، عملکرد اینترنت سیار در ایران بهتر از اینترنت ثابت ارزیابی می‌شود.
در تصویر بالا، گزارش حجم ترافیک در ایران از سوی کلودفلر ارائه شده است که نشان‌دهنده تغییرات نسبی حجم ترافیک در دوره زمانی مشخصی است. ۶۹ درصد از ترافیک اینترنت از طریق شبکه سیار و ۳۱ درصد از طریق دسکتاپ تولید شده است.
مصوبه جلسه 66 شورای عالی با موضوع طرح کلان و معماری شبکه ملی اطلاعات
پوشش هشتاد درصدی دسترسی پهن باند ثابت خانوارها با متوسط سرعت دسترسی بیست وپنج مگابیت برثانیه و پوشش صد درصد جمعیت کشور برای دسترسی پهن باند سیار با سرعت متوسط ده مگابیت برثانیه؛
مصوبه شماره 3 جلسه شماره 329 مورخ 1400/10/26 کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات
ماده 1 : تعاریف
نقطه حضور : نقطه ای از شبکه که در آن تجهیزات فعال یا غیرفعال وجود داشته باشد به نحوی که از طریق آن امکان ارائه خدمات دسترسی مبتنی بر فیبر نوری به کاربر وجود داشته باشد.
خانوار تحت پوشش : خانواری واقع در شعاع هوایی حداکثر 300 متری یکی از نقاط حضور که ظرف مدت 30 روز از تاریخ درخواست وی ، خدمت دسترسی مبتنی بر فیبر نوری برای او تامین شود.
ماده 2 : الزامات برنامه توسعه شبکه
الف) هشتاد درصد خانوارهای هر استان باید پوشش داده شوند، مبنای پوشش خانوار، کدپستی و/یا پلاک ثبتی شهری/ روستایی و نقشه‌های هوایی مورد تأیید سازمان در نواحی خدمات شهری/ روستایی است؛
ب) حداقل پنجاه درصد کاربران امکان استفاده از خدمت دسترسی از طریق فیبر نوری و حداکثر پنجاه درصد کاربران امکان استفاده از خدمت دسترسی پرسرعت از طریق دسترسی سیمی با قابلیت حداقل سرعت 50 مگابیت بر ثانیه و دسترسی رادیویی مجاز با قابلیت حداقل سرعت 30 مگابیت بر ثانیه را داشته باشند؛
ج) برای حداقل ده درصد کاربران امکان استفاده از خدمت دسترسی از طریق فیبر نوری با قابلیت حداقل سرعت یک گیگابیت بر ثانیه وجود داشته باشد؛
پروژه ۲۰ میلیون پورت پرسرعت اینترنت بر بستر فیبر نوری یکی از طرح‌های بزرگ در حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات ایران است که با هدف توسعه زیرساختهای اینترنتی و افزایش پهنای باند در سراسر کشور اجرا می‌شود. این پروژه به دنبال ایجاد دسترسی به اینترنت پرسرعت از طریق فناوری فیبر نوری است که به کاربران خانگی و کسب‌وکارها این امکان را می‌دهد تا از اینترنت با سرعت‌های بسیار بالا و کیفیت بهتری بهره‌مند شوند.
این پروژه به صورت رسمی از سال ۱۴۰۱ آغاز شده است و قرار است طی چند سال آینده به بهره‌برداری کامل برسد. هدف نهایی این پروژه، ارائه ۲۰ میلیون پورت فیبر نوری برای اتصال کاربران به اینترنت پرسرعت است. این توسعه می‌تواند نقش مهمی در بهبود کیفیت ارتباطات اینترنتی و همچنین تقویت زیرساختهای دیجیتال کشور داشته باشد.
بند (ح) تبصره (7) قانون بودجه سال 1401 کل کشور
به منظور بهره گیری از منابع ملی برای سرعت بخشی به توسعه شبکه ملی اطلاعات ، دستگاه های اجرایی موضوع ماده 29 قانون برنامه ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران و موسسات و نهادهای عمومی غیردولتی مکلف هستند با اعلام وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و در صورت داشتن ظرفیت، ابنیه و زیرساختهای خود از قبیل تیرهای انتقال ، مسیرهای ارتباطی زمینی و زیرزمینی ، مجرا (داکت) ها و فضاهای مناسب نصب تجهیزات ارتباطی خود را وفق تعرفه های مصوب کمیسیون تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی در اختیار کارور (اپراتور)های مخابراتی قرار دهند.
مصوبه شماره 2 جلسه شماره 339 مورخ 1401/7/24 کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات
سقف تعرفه اجازه عبور زمینی برای کلیه شهرها (غیر از مراکز استان) به ازای هر متر 500000 ریال می شود.
مصوبه شماره 2 جلسه شماره 344 مورخ 1402/2/17 کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات
سقف تعرفه اجازه عبور زمینی به عرض 10 سانتی متر به شرح ذیل تعیین می شود. ایمن مبالغ فقط یک بار و برای کل دوره بهره برداری از سوی دارنده پروانه به ارائه کننده خدمت پرداخت می شود:
برای مراکز استان های خراسان رضوی ، اصفهان ، آذربایجان شرقی ، خوزستان ، البرز ، فارس و قم به ازای هر متر 1500000 ریال.
برای مراکز استان های به غیر از تهران ، خراسان رضوی ، اصفهان ، آذربایجان شرقی ، خوزستان ، البرز ، فارس و قم به ازای هر متر 1000000 ریال.
برای سایر شهرها (به غیر از مراکز استان) به ازای هر متر 500000 ریال.
ماده 4 مصوبه جلسه 25 شورای اجرایی فناوری اطلاعات
وزارت کشور و کلیه استانداری های کشور مکلف هستند نسبت به هماهنگ کردن کلیه دستگاه های اجرایی استانی ذیربط برای تسهیل آغاز و توسعه پروژه اتصال منازل و کسب و کارها به شبکه فیبر نوری در شهرهای کشور با محوریت کارورهای خدمات ارتباطی دارای مجوز فعالیت معرفی شده توسط سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی اقدام نمایند.
ماده 20 مصوبه هیات وزیران به شماره 10058/ت59885ه در مورخ 1403/1/27
وزارت کشور (سازمان شهرداری ها و دهیاری های کشور) مکلف است به منظور توسعه شبکه ملی اطلاعات و اجرای طرح (پروژه) ملی تار (فیبر) نوری منازل و کسب و کارها ، صدور مجوزهای لازم برای حفاری معابر و خیابان های شهر ، برای تحت پوشش قراردادن و اتصال تمامی ساختمان ها از طریق تار (فیبر) نوری به شبکه ملی اطلاعات را وفق تعرفه ها و شرایط مصوب کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات برای کارور (اپراتور) های مورد تایید وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات پیگیری نماید.
بند (پ) تبصره (11) قانون بودجه سال ۱۴۰۳ کل کشور
به منظور تسریع و تسهیل سرمایه گذاری بخش خصوصی در توسعه شبکه تار (فیبر) نوری کشور، شهرداری های سراسر کشور و وزارت راه و شهرسازی مکلف هستند مجوز حفاری و نصب تجهیزات در معابر شهری و معابر خارج از شهر را حداکثر پانزده روز پس از دریافت تقاضای کارور (اپراتور) معرفی شده از سوی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و با رعایت شرایط و ضوابط و تعرفه های مصوب کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات ارائه نمایند.
قانون برنامه هفتم توسعه کشور
ماده ۶۵– به‌منظور افزایش دسترسی به شبکه ملی اطلاعات اقدامات زیر انجام می‌گیرد:
الف– وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مکلف است با استفاده از ظرفیت سرمایه‌گذاری و مشارکت بخش خصوصی، تعاونی و نهادهای عمومی و با ارتقای الگوی (مدل) اقتصادی، امکان اتصال اماکن اداری، تجاری و مسکونی شهرهای هر استان به شبکه ملی اطلاعات را از طریق شبکه دسترسی مبتنی بر تار (فیبر) نوری و دسترسی پرسرعت روستاهای بالای بیست خانوار فراهم کند. وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مکلف است گزارش عملکرد این بند را هر شش‌ماه یک‌بار به مجلس ارسال نماید.
پ– دستگاههای اجرائی و مؤسسات و نهادهای عمومی غیردولتی به‌استثنای وزارت اطلاعات، سازمان انرژی اتمی و نیروهای مسلح مکلفند با اعلام وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، مجوز استفاده از ابنیه و زیرساختهای خود از قبیل تیرهای انتقال، مسیرهای ارتباطی زمینی و زیرزمینی، مجرا(داكت)ها و فضاهای مناسب را جهت نصب تجهیزات ارتباطی، وفق تعرفه‌های مصوب كمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات در اختیار كارور(اپراتور)های مخابراتی قرار دهند.
تبصره ۲- تعرفه‌های این بند ظرف سه‌ماه از لازم‌الاجرا شدن این قانون باید به‌تصویب کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات رسیده و در طول سالهای اجرای برنامه هر‌سال حداکثر تا پایان خردادماه سال بعد، به‌روزرسانی و ابلاغ شود.
الف) معرفی
میکروداکت یک نوع لوله یا کانال کوچک است که برای نصب و حفاظت از کابل‌های فیبر نوری در پروژه فیبر نوری منازل و کسب و کارها استفاده می‌شود. میکروداکت‌ها به طور خاص طراحی شده‌اند تا کابل‌های فیبر نوری را به صورت ایمن و مؤثر به خانه‌ها، دفاتر و ساختمان‌ها منتقل کنند. این سیستم‌ها امکان نصب کابل‌های فیبر نوری را با کمترین میزان حفاری و آسیب به زیرساختهای موجود فراهم می‌کنند.
ب) مشخصات فنی و جنس میکروداکت
میکروداکت‌ها معمولاً از پلیمرهای مقاوم مثل پلی‌اتیلن با چگالی بالا (اچ دی پی ای) ساخته می‌شوند. این مواد به دلیل مقاومت بالا در برابر فشار، ضربه، تغییرات دما و عوامل محیطی نظیر رطوبت و اشعه ماوراءبنفش، برای استفاده در محیط‌های داخلی و خارجی مناسب هستند. میکروداکت‌ها به صورت کانال‌های تک‌لایه یا چندلایه تولید می‌شوند که هر لایه وظیفه خاصی مانند بهبود مقاومت مکانیکی یا کاهش اصطکاک داخلی را دارد.
پ) پارامترها و الزامات فنی
قطر داخلی و خارجی: میکروداکت‌ها در اندازه‌های مختلف تولید می‌شوند که بسته به نیاز پروژه و نوع کابل فیبر نوری انتخاب می‌شوند. قطر داخلی میکروداکت باید به گونه‌ای باشد که کابل به راحتی در آن قرار گیرد و بدون ایجاد تنش در زمان نصب، به انتهای مسیر برسد.
مقاومت فشاری: باید توانایی تحمل وزن خاک و فشار خارجی را داشته باشد.
مقاومت به شعاع خمیدگی: میکروداکت‌ها باید بتوانند در زاویه‌های مختلف خم شوند بدون اینکه دچار ترک خوردگی یا تغییر شکل شدید شوند.
اصطکاک داخلی پایین: برای تسهیل در عبور کابل‌ها، لایه داخلی میکروداکت باید دارای خاصیت لغزندگی باشد.
ت) انواع میکروداکت
در شکل زیر انواع ميکروداکت، با تعداد ميکروداکت ها و اندازه قطر بيرونی و قطر داخلی تيوب های داخلی آنها نشان داده شده است. اولويت اول استفاده از ميکروداکت های دفن مستقيم در زمين بوسيله ترنچينگ است.
براساس طرح بايد با استفاده از دستگاه ترنچر، شياری به عمق حداقل 45 سانتیمتر و عرض 7 تا 15سانتیمتر (بسته به تعداد و قطر ميکروداکت) با فاصله ی تعيين شده از جدول ايجاد شود و در محل های تعيين شده، ميکروداکت بايد حداقل در عمق 40 سانتیمتری خوابانده شود. مسير حفاری بايد حتی المقدور بصورت خط مستقيم باشد.
الف) پس از انجام عمليات ميکروداکت گذاری بايستی کانال تا ارتفاع 5 سانتی متر با ماسه بادی پرشود. (5 سانتیمتر زير و 5 سانتیمتر روی ميکروداکت).
ب) پس از رگلاژ، ماسه يا خاک سرندی تا ارتفاع تعيين شده ريخته و سپس نوار اخطاری با عرض 7 سانتی متر کشيده شود.
پ) بتن ريزی (5 سانتیمتر) و آسفالت (5 سانتیمتر).
ت) در ابتدا و انتهای ميکروداکت حتما بايد درپوش نصب شود تا از ورود گل و لای و .. به آن جلوگيری شود.
وزارت ارتباطات در دوران سه ساله فعالیتش در دولت سیزدهم زیرساختهای پوشش فیبر نوری در کشور را تا حد قابل‌قبولی فراهم کرد و طبق آخرین آمار ، برای ۸ میلیون و ۶۹ هزار خانوار پوشش فیبر نوری ایجاد شده است.
در تصویر زیر، تعریف «انجمن فیبرنوری منازل اروپا» در مورد پوشش (home passed) و تفاوت آن با اتصال (Home connected) را ببینید.
این موسسه مرجع اروپایی، پوشش (home passed) را تعداد ساختمان هایی که امکان اتصال را دارند تعریف کرده درحالی که، اتصال (home connected) تعداد ساختمان هایی است که به شبکه متصل بوده و از قبل مشترک سرویس می باشند. شاخص اصلی اتحادیه اروپا هم برای اعلام پیشرفت طرح فیبرنوری منازل، همان «پوشش» است (تصویر زیر).
