در روزگاری زیست می کنیم که در لایه های مختلف فعالیتهای اجتماعی، سیاسی و حتی کسب و کارها نقش ارتباط و حضور مردم غیرقابل انکار میباشد. کسب و کارها به دنبال باشگاه مخاطبان ذیل محصول و خدمت خود، مجموعههای حاکمیتی و دولتی به دنبال مشارکت گرفتن از مردم در انجام ماموریتها و وظایف خود و سیاستمداران و احزاب به دنبال حفظ و افزودن حامیان و طرفداران خویش میباشند.
شاید روزگاری این فعالیت جمعی و مردمی صرفا به عنوان یک کار جانبی و نمایشی قلمداد میگردید، ولی تجربههای مختلف در این سالها بویژه در بحرانها و موضوعات حیاتی کشور، نشان داده که به شدت به حضور مردم و استفاده از ظرفیت جریانهای مردمی، نیازمندی وجود دارد. موضوعی که بایستی به صورت ویژه به آن پرداخت و از زوایای مختلف مورد نقد و بررسی قرار داد.
اجتماع به خودی خود ذیل هر اتفاق میتواند فواید فراوانی را با خود همراه داشته باشد؛ اولین فایده آن جلب مشارکت، تعامل و ایجاد اعتماد میباشد، زمانی که یک اجتماع در یک موضوع مشارکت داشته باشند، حضور آن جمع میتواند اعتمادساز و محرکی برای دیگران باشد، تعاملات ذیل این مشارکت نیز میتواند به غنای آن و بهبودش کمک کند. دومین فایده آن است که خود اجتماع میتواند مشوق و مبلّغ فعالیت و مشارکت باشد، به عبارت دیگر خود افرادی که در یک اقدام مشارکت میکنند میتوانند با انعکاس حس و فعالیت خود به دیگران اندازه اجتماع را افزایش دهند. فایده سوم آموزش و توانمندسازی است که ذیل یک اتفاق جمعی رخ میدهد. برای هر کنش جمعی، صرف هزینههایی برای آموزش نحوه و نوع مشارکت مورد نیاز است، اما در جایی که یک اجتماعی شکل گرفته باشد خود آن جمع میتواند آموزش دهنده اجتماعهای جدید باشد و در نتیجه باعث ارتقا و توانمندسازی آن اجتماع در آن موضوع را نیز رقم بزنند. موضوع چهارم ارتقا و بهبود فعالیت میباشد، هرآن چیزی که موضوع مشارکت و اقدام مردمی است وقتی بین افراد زیادی پخش میگردد باعث میشود از زوایای مختلف مورد بررسی، ارزیابی و تجربه قرار گردد و به تبع افراد مختلف با تجربیات و دانشهای مختلف میتوانند پیشنهادها و تاثیراتی در ارتقا و بهبود فرآیندها، اقدامات و محصولات داشته باشند. این ارتقا با گسترده شدن لایه ی مخاطبین، حتی میتواند در حوزه نیروی انسانی نیز رخ دهد و افراد شایستهتری در جایگاههای تصمیم‌گیری و جایگاههای مسئولیتی قرار گیرند و این اقدام جمعی در شناسایی و بکارگیری این افراد میتواند تاثیر بسزایی داشته باشد.
در کنار مزایایی که فعالیت مردمی دارد، فرآیند همراهی و مشارکت مردمی نیز اقدامات ویژهای را طلب دارد. شناخت صحیح یکی از گامهای اولیه این فرآیند است، شناخت صحیح و دقیق موضوعی که برای آن نیازمند مشارکت هستیم و همچنین شناخت مخاطبی که مشارکت آن را نیاز داریم از جمله مواردی است که درگام نخست بایستی آن را شفاف نمود. برای جلب مشارکت مردم در گام بعدی تعیین جهت مشخص ضروری است، حرف ها و بیان موضعگیریهای غیرشفاف و بدون جهت، به بهانههای مختلف مسیری نیست که مشارکت را با خود به همراه داشته باشد. عامل امید بخش گام دیگری است که در یک حرکت جمعی لازم است، تا زمانی که نتیجه کنش جمعی ترسیم نگردیده و ضرورت و اهمیت مشارکت تک تک افراد نمایان نشود و امیدی تصویر نشود از مشارکت خبری نخواهد بود. پیدا کردن یک راهکار عملی نیز گام دیگری برای مشارکت می باشد، ما بایستی بتوانیم در هر موضوع و فعالیت نقش مردم را دقیق و شفاف مشخص و نحوه پیوستن و مشارکت را به سادگی و قابل فهم توضیح و تفسیر کنیم. این راهکار بایستی عملی نیز باشد یعنی بتوان آن را به مخاطبین توصیه نمود و مشارکت را نتیجه گرفت.
حتما این مشارکت مردمی در کنار انتفاعاتی که دارد و در کنار فرآیندی که برای آن بایستی طی نمود، آدابی نیز دارد که بایستی به آن پایبند بود و آن ها را در نظر گرفت تا نتیجه مطلوب حاصل گردد. یکی از آدابی که مانع این می شود که مشارکت یک کار نمایشی قلمداد گردد آن است که مشارکت در بیش از یک عرصه تصمیم‌گیری، مطالبه‌گری، نظارت و اجرا در نظر گرفته شود. در امر مشارکت با مجموعه های مردمی و عموم مردم استقلال این مجموعه ها را نیز بایستی در نظر گرفت، نباید فراموش کرد که مخاطب عامه نیروی سازمانی ما و طرف قرارداد ما نیستند که بتوانیم به هر نحوی با آن تعامل نماییم یا مشارکت قطعی آن را با خود داشته باشیم. نحوه مشارکت، اعم از زیرساخت ارتباطی، ابزار اطلاع رسانی، آموزش نحوه نقش آفرینی بایستی تا جای ممکن ساده و راحت باشد تا مخاطب در این اقدامات همراهی داشته باشد. در طراحی نوع مشارکت، تنوع و تکثر جغرافیایی، قشری و نوع نگاه مخاطب نیز بایستی در نظر گرفته شود تا بتوان جمعیت بیشتر و متنوع تری را با خود همراه نمود.
همانطور که سعی شد به اختصار بیان گردد، در زمانهای که فراگیری علاقه و توجه به مردم و نقش آفرینی ایشان در اقدامات و فعالیت ها همهگیر شده است، بایستی تلاش گردد یک اقدام حساب شده و تخصصی برای نوع مشارکت، نحوه مشارکت و همچنین استفاده از ابزارهای مناسب برای این مهم فراهم آید و لازم است تمامی این اقدامات و فعالیت ها با یک هنرمندی ویژه همچون تار و پود در کنار یک دیگر قرار گیرند تا نقش و نگار مشارکت مردم به خوبی جلوه کند و حاصل گردد. امید است که این مسیر با حضور و فعالیت مضاعف مجموعه هایی از دل مردم و زیسته در فضاهای رسمی کشور به سرعت هرچه بیشتر به طراحی های کاربردی برسد و شاهد ارتقای کمی و کیفی نمونه های موفق مشارکت مردم در حل مسائل اصلی کشور باشیم. ان شاء الله
