رسانه های اجتماعی بخش بزرگی از زندگی بسیاری از جوانان و نوجوانان را تشکیل می دهد. کودکان و نوجوانان از رسانه های اجتماعی برای تفریح، برقراری ارتباط و حفظ دوستی، اشتراک گذاری علایق، کشف هویت و گسترش روابط با خانواده استفاده می کنند.
رسانه‌های اجتماعی می‌توانند کودکان و نوجوانان را بر اساس علایق مشترک به جوامع آنلاین جهانی متصل کنند که ممکن است شبکه های حمایتی باشند؛ برای مثال، برای جوانان دارای معلولیت یا شرایط پزشکی خاص و یا سایت هایی برای نظر دادن و به اشتراک گذاری مطالب در مورد علایق خاص مانند بازی ها، سریال های تلویزیونی، موسیقی یا سرگرمی ها باشند.
در کنار این مزایا و محاسن دیگر، فضای مجازی شامل خطراتی مانند قرار گرفتن در معرض محتوای نامناسب، مزاحمت های سایبری و نقض اطلاعات کودکان و بسیاری موارد دیگر نیز است. وجود این خطرات و بسیاری از مسائل روحی و روانی دیگر مسئله حضور کودکان در فضای مجازی و اساسا استفاده آنها از تلفن همراه و یا تبلت را به یکی از چالش های اصلی و اساسی بسیاری از والدین تبدیل کرده است. اینکه از چه سنی می توان برای فرزند خود موبایل یا تبلت خرید و یا اجازه حضور و استفاده از شبکه های اجتماعی و فضای مجازی و رسانه های نوین را به کودکان و نوجوانان داد، چالش بزرگی است که ذهن بسیاری از والدین را به خود مشغول کرده است. در پاسخ به این سوال باید گفت، بهتر است قبل از اقدام به خریداری یک تلفن همراه یا تبلت برای فرزند خود، ابتدا با درنظر گرفتن شرایط سنی، میزان آمادگی او را بررسی نمایید. اینکه آیا فرزند شما احساس مسئولیت پذیری دارد؟ آیا در زندگی روزمره نیاز به دسترسی به دوستانش از طریق شبکه های اجتماعی دارد یا خیر و اگر نیازمند است این نیاز به چه میزان است؟ اینها سوالاتی هستند که می توانند شما را در اتخاذ یک تصمیم درست کمک کنند.
قبل از ورود فرزندانمان به فضای مجازی و رسانه های نوین باید آگاهی های لازم را در آنها ایجاد کنیم. در شرایط کنونی که کودکان از سنین پایین شروع به یادگیری و استفاده از فضای مجازی و شبکه های اجتماعی می نمایند به مرور تبدیل به افراد ماهری در این زمینه خواهند شد و ممکن است از والدین خود در این زمینه پیشی بگیرند به همین علت بهتر است ما نیز به عنوان والدین اطلاعات لازم در فضای مجازی را آموخته و به یکدیگر منتقل کرده و آگاهی های لازم را در این باره بالا ببریم.
باید به فرزندانمان بیاموزیم که آداب و رسوم و مناسبات رفتاری تنها مخصوص به اجتماع و جامعه نیست و در فضای مجازی نیز باید به آنها پایبند باشیم. چرا که یکی از دلایل آسیب های وارده در فضای مجازی کم رنگ شدن همین آداب صحیح معاشرت و استفاده از الگو های غلط رفتاری است.
استفاده و پر رنگ کردن آموزه های دینی و اخلاقی تا حد زیادی فرزندانمان را از آسیب های فضای مجازی مصون نگاه می دارد.
آگاهی یابی کامل از ماهیت هر یک از شبکه های اجتماعی، کارکرد و خاستگاه آنها، باید ها و نباید ها در استفاده از آنها و آشنایی با شبهات و تفاوت های اخلاقی و فرهنگی رسانه های نوین با فرهنگ و اخلاقیات ما به مصون ماندن در این فضا بسیار کمک کننده است.
بهترین روش برای مقابله با آسیب های فضای مجازی دارا بودن الگوی مناسب رفتاری در این زمینه است و بهترین الگوی رفتاری فرزندان، والدین آنها هستند. وجود الگوی درست باعث می شود حتی در صورت لغزش در رفتار، فرد مجدد به مسیر صحیح خود باز گردد. در واقع الگو سازی برای فرزندان نوعی سرمایه گذاری به حساب می آید. پیاده سازی سبک زندگی و رفتاری الگو های والا، مترقی، صحیح و کامل در زندگی از جمله امامان و رهبران دینی، دانشمندان و افراد موفق از جمله دانشمندان بزرگ ایرانی، قهرمانان ملی و افراد موفقی که در دوران معاصر سبک زندگی مشابه ما داشتند، توسط والدین علاوه بر ایجاد محاسن اخلاقی و رفتاری، مانع بسیاری از لغزش ها از جمله در فضای مجازی خواهد بود.
در صورتیکه فرزندمان را نیازمند به استفاده از وسایل ارتباطی در فضای مجازی تشخیص دادیم، لازم است به عنوان والدین قواعدی را برای مدیریت استفاده از این فضا برای فرزندانمان وضع نماییم. مدیریت نیاز،ابزار، محتوا، مکان و زمان استفاده از فضای مجازی مسئله ایی است که والدین باید به آن دقت داشته باشند.
باید به این نکته توجه شود که نیاز به استفاده با درخواست استفاده متفاوت است. به عنوان مثال در زمان همه گیری کرونا نیاز به استفاده از فضای مجازی برای یادگیری وجود داشت و به ساعت ها نیز می رسید اما پس از استفاده به جهت یاد گیری و یا ارتباط به همکلاسی ها و دوستان و حتی گذراندن زمانی برای معاشرت و سایر کارها، اگر باز هم در خواست به استفاده برای گذران وقت وجود داشت باید مدیریت شود. این مسئله مدیریت باید برای همه اعضا خانواده از جمله فرزندانمان صورت پذیرد.
همچنین ابزار مورد استفاده برای حضور در فضای مجازی نیز باید متناسب با نیاز و به صورت کنترل شده در اختیار فرزندان قرار گیرد. استفاده از حجم نا محدود اینترنت و یا استفاده از اینترنت سیم کارت ها و یا اینترنت های رایگان شبانه قطعا زیان آور خواهد بود.
همچنین محتوای مناسب باید توسط والدین و یا تحت نظارت آنها در اختیار فرزندان قرار گیرد تا نیازبه جستجوی خاصی برای دستیابی به محتوای مورد نظرش را نداشته باشد.
با توجه به کلمات پیشنهادی که موتور های جستجو در اختیار کاربران خود قرار می دهند و عموما مناسب کودکان و نوجوانان نمیباشد و باعث تحریک بی مورد حس کنجکاوی آنها می شود، والدین باید کنترل مناسبی در این زمینه داشته باشند و در این مرحله فرزندان خود را همراهی کنند تا اطلاعات مفید و پالایش شده مناسب با نیاز آنها در اختیارشان قرار گیرد. یاد آوری این نکته لازم است که والدین به عنوان الگوی رفتاری فرزند خود با تعیین زمان مشخص و محدودی برای استفاده از فضای مجازی و درخواست رعایت این قانون از طرف تمام اعضای خانواده آسیب های استفاده بی حد و مرز را هم برای خود و هم کودکانشان به حداقل می رسانند . استفاده از فضای مجازی در زمان دور همی های خانوادگی و فامیلی، ما را از لذت بودن در کنار غزیزانمان محروم خواهد کرد.
استفاده از فضای مجازی زمانی که باید در کنار خانواده حضور داشته باشیم مانند زمان صرف ناهار یا شام و یا ایام تعطیل، باعث محرومیت ما از لذت با هم بودن خواهد شد و نیاز های عاطفی و روحی ما و اطرافیانمان بدون پاسخ می ماند و انباشته خواهد شد که صدمات جبران ناپذیری را در طولانی مدت به همراه خواهد داشت. به عنوان یک الگوی رفتاری مناسب به فرزندانمان بیاموزیم تا نباید با استفاده نادرست در زمان و مکان نامناسب در استفاده از فضای مجازی خود را از سایر لذت های واجب زندگی محروم سازیم.
از دیگر راهکارهای مناسب برای جلو گیری از آسیب های فضای مجازی جایگزینی آن با موارد مناسبی از جمله آداب و رسوم و فرهنگ ایرانی است مانند جایگزین کردن بازی های سنتی با بازی های کامپیوتری، افزایش گفتگو و تعاملات خانوادگی، دیدارها و دور همی های فامیلی، افزایش ارتباط با دوستان و فرزند آوری جایگزین مناسبی برای استفاده از فضای مجازی و از بین بردن احساس پوچی و رخوت حاصل از استفاده از آن خواهند بود.
به نظر می رسد استفاده از شبکه های اجتماعی و پیام رسان های داخلی که با فرهنگ و آداب و رسوم و نیاز های ما سازگارند جایگزین مناسبی برای شبکه های اجتماعی خارجی که پذیرای ضوابط فرهنگی و قوانین کشور ما نیستند خواهد بود. البته جایگزین سازی تکنولوژی بومی نیازمند اصلاح دیدگاه های غلطی است که سالهاست به ما القا شده است. که البته مورد بحث و نظرما نیست.
تقویت ارزش های اخلاقی و دینی یکی از سازکارهای موثر در محافظت از فرزندان از آسیب های فضای مجازی است. طرح پرسش های کلیدی و تفکر بر انگیز در باره ماهیت فضای مجازی و اطلاعات خاص و اخبار منتشر شده در این فضا می تواند دید او نسبت به فضای پیرامونی مورد استفاده اش را باز تر کرده و او را آگاه تر سازد.
با توجه به رشد فناوری و تکنولوژی در دنیا از جمله در فضای مجازی و افزایش ضریب نفوذ این شبکه ها در رفتار و سبک زندگی مردم و تاثییرات عمیقی که محتواهای فرامتنی منتشر شده در این فضا بر ذهن و فکر مخاطب باقی می گذارد استمرار و تداوم آموزش های مراقبتی متناسب با رشد فناوری ها و ایجاد قوانین متناسب و همزمان با پیشرفت فضای مجازی و تولید محتوا در این زمینه و تبدیل مخاطبان مصرف گرا به افراد منفعل و مطالبه گر در راستای سالم سازی بستر های مجازی چیزی است که نه تنها فرزندان ما بلکه تمام مخاطبین فضای مجازی نیازمند آن هستند.
از جمله وظایف اصلی والدین در اجرای نکاتی که مطرح شد این است که نباید در مقابل خواسته های غیر منطقی و خارج از چهار چوب و مقررات تعیین شده فرزندان از خودشان ضعف و سستی نشان دهند و مقتدرانه عمل کنند که البته منظور از این اقتدار پرخاشگری، توهین، تحقییر و یا بی ادبی نیست بلکه باید در کمال آرامش و صمیمیت و اعتماد و مهربانی باشد و احساس محدود بودن را در فرزندان بوجود نیاورد و نسبت به این قضیه آگاه باشند و آن را بپذیرند که تمام این قوانین و مقررات برای قرار گرفتن او در موقعیت درست است. البته قطعیت این اصول بیشتر به اهتمام والدین در اجرا کردن توسط خود آنها قوام پیدا می کند اگر هر کدام از والدین به استفاده نا بجا و خارج از رویه از فضای مجازی بپردازد و یا در مراقبت از فرزندان در فضای مجازی اهتمام نداشته باشد قطعا باید بابت صدمات وارده به فرزندان بیشتر خود را مورد شماتت قرار دهد.
اقتباس از پادکست های تربیت رسانه ایی در خانواده از سید عليرضا آل داوود
#پله_به_پله
#دیجیتال_مارکتینگ_پله_به_پله
