پستمن در کتاب زندگى در عیش، مردن در خوشى سه دوره یا سه سپهر را براى انتقال معلومات ذکر مى‌کند: “دوره انتقال معلومات به وسیله زبان، دوره مکتوب و بالاخره دوره تصویر.”
انسان در شبانه‌روز بین ۷۸ تا ۷۹ درصد اطلاعات دریافتى خودرا از چشم هایش به دست مى‌آورد. طبق تحقیقاتى که طى ۱۰ تا ۱۵ سال گذشته صورت گرفته، انسان با نیمکره راست مغزش با اطلاعات برخورد شهودى مى‌کند و این اطلاعات، بزرگ‌ترین و عمیق‌ترین تاثیرات را روى شخصیت انسان مى‌گذارد. بنابراین، تصویر، کارآمدترین عامل نه تنها براى انتقال معلومات، بلکه براى تاثیرگذارى روى شخصیت و روان افراد است.
?
دنیای تصویر، عصای جادویی غرب
در حقیقت گزاف نیست که دنیای امروز را دنیای تصویر بنامیم، چرا که تصویر به دلیل اشتراک حدی از فهم و ادراک در میان نوع بشر، بدون دانستن زبان و کلام، پیام را منتقل می کند و به عنوان زبان بین اللملی محسوب می شود.
دنیای تصویر امروزه یکی از ابزارهای قوی و چوبی جادویی در دستان تفکر غرب است به طوری که در این تفکر، مبانى نظرى خود راکه محصول ایده‌ها و اهدافشان است به زبان تصویر ترجمه ودر ذهن مخاطب تثبیت می کنند، نمونه آن بسیاری از فیلم ها، بیلبوردها، بنرها و پوسترهایی است که القا کننده اهداف و تفکر غرب است. اگر چه دنیای تصویر دارای مصادیق متعددی مانند سینما_تصویر متحرک_ است اما در این میان نمی توان نقش تصاویر گرافیکی که توسط ابزارهایی مانند بیلبورد و… در سطح شهرها ، میادین و خیابان ها به نمایش گذاشته می شود را از نظر دور داشت.
تبلیغات محیطی کودکی نوپا
شیوه های تبلیغ محیطی در کشور ما با وجود نوپا بودن نسبت به دیگر کشورهاتوانسته در سال های اخیر رشد قابل توجهی داشته باشد و تبلیغ های خلاقانه در سطح شهر گواه این مطلب است. با وجود این اما این شکل از تبلیغ در مورد کارهای تجاری شیوع بیشتری دارد و انتقال پیام های با محتوای فرهنگی و مذهبی با ابتکار و خلاقیت پایین تری انجام می شود و در این میان یک خلأ بزرگ دیده می شود و آن هم تبلیغ در امر حجاب است.
?
کتاب هایی که در حال خاک خوردن است…
موضوع حجاب در ایران از همان ابتدای انقلاب از مباحث بسیار چالش برانگیز بوده و امروزه نیز با وجود پشتوانه قانونی و دینی همچنان این موضوع از سوی مخالفان حجاب به چالش کشیده می شود و با وجود متولی بودن ۲۶ نهاد همچنان شاهد بد حجابی در سطح جامعه هستیم. این به این معنی است که ما در طول این سی و اندی سال نتوانستیم به طرق مختلف، اسباب اقناع و باور افراد جامعه را فراهم کنیم.
در حقیقت برای ترویج امر حجاب و عفاف و فراخواندن زنان و مردان این سرزمین به رعایت این میوه درخت حیا علاوه بر جنبه قهری و قانونی حجاب توسط حکومت که قطعأ کافی نبوده و بعضأ سبب سیاسی شدن و جبهه گیری بیشتر شده است، نیاز به فرهنگسازی و تشریح و اغنای فکری افراد جامعه بوده امری که نهادهای متولی قطعا برای آن برنامه ای در خور توجه نداشته و بیشترین فعالیت انجام شده در طول این سال ها به صورت تئوری و در قالب کتاب و تحقیقات در حال خاک خوردن در قفسه ها است.
?
این در حالی است که در زمینه تبلیغ عملی به مدد تصویر و در قالب هایی مانند سینما و تبلیغات محیطی با وجود پتانسیل بسیار مناسب تا کنون کار در خور توجهی انجام نشده است. سخن گفتن از سینما خود نیاز به نوشتار دیگری دارد چرا که سینما نه تنها سبب ترویج این امر نشده که به گفته اسماعیل شفیعی سروستانی” به ترویج فرهنگ بد حجابی نیز دامن زده است و الگوهایی را در جامعه رواج داده که به تضعیف فرهنگ عفاف و حجاب در جامعه کمک کرده است.”
بیلبورد، ظرفیت مناسب برای تبلیغ
بیلبورد ها یکی از قدرتمند ترین شیوه ها در تبلیغات می باشند. به همین دلیل بیشتر برند های قدرتمند و بزرگ دنیا، از این شیوه تبلیغات استفاده می کنند.درواقع تابلوهای شهری (بیلبوردها) نوعی از تبلیغات چندرسانه ای است که به دلیل قرارگیری در محیط های پرتردد، از قابلیت بالایی دربرقراری ارتباط با مخاطبان عام، شکل دهی افکار توده و تغییر رفتار اجتماعی شهروندان برخورداراست. در دهه دوم قرن بیستم به بعد، هنر بیلبورد در سراسر اروپایی غربی و امریکا رایج گشت، و سپس به اکثر نقاط جهان رسوخ کرد.
?
کارکرد انتقال پیام و تصویر از طریق تبلیغ های محیطی وتابلوهای شهری بخصوص بیلبورد، امروزه به یکی از شیوه های رایج تبلیغات در کشورهای اروپایی و امریکایی تبدیل گشته است وشرکت های گوناگون گاه چند ملیتی برای این امر شکل گرفته که زمان بسیاری در اتاق های فکر خود برای طراحی و انتقال یک پیام به شکل خلاقانه به زبان تصویر سپری میکنند.
تصاویر خلاقانه ای که در قالب مکان و مناسب در معرض دید هزاران عابر قرار گرفته و در کسری از ثانیه پیام خود را که حاوی مضامین تجاری، سیاسی، معنوی و…است در ضمیر ناخودآگاه مخاطب تثبیت می کنند.
?
شیوه گوهر در صدف دیگر جوابگو نیست
در کشور ما امر تبلیغ در زمینه های فرهنگ و دینی در سطح شهر اغلب از جانب نهادهای دولتی و غیر دولتی مانند شهرداری انجام می شود. امروزه این هنر با وجود نو پا بودن نسبت به کشورهای غربی در سطح قابل قبولی قرار داشته و کارهای مثبتی در سال های اخیر مانند دیوار نگاره های میدان ولیعصر و بیلبوردهای با عنوان «جهاد ادامه دارد»، «هیهات مناالذله»، «نگارخانه ای به وسعت یک شهر» ، «کتاب یعنی زندگی» «صداقت آمریکایی»و همچنین پوسترهای که توسط شهرداری تهران در ایستگاه های مترو و اتوبوس ها با عنوان «سبک زندگی»انجام شده است.
?
بنابر این می توان گفت ظرفیت انجام کارهای شکیل و در خور شعور و آگاهی مخاطبان در داخل کشور وجود دارد. با این حال اما در مقوله تبلیغ حجاب شاهد کارهایی نبودیم که در آن با کمک فکر و ایده مناسب در کنار تصویر هنرمندانه بتواند زیبایی حجاب را به تصویر بکشد و اغلب تصاویری مربوط به حجابی که در این سال ها دیده شده، منحصر است درجملات شعاری «حجاب متانت است» «حجاب مصونیت است» و تصویر گوهر در صدف و خانمی با پوشش چادر در شکل ها و فرم های مختلف. تصویری که در آن حجاب را مساوی با پوشش چادر که حد اعلای حجاب است به ذهن مخاطب القا کرده و با واقعیت امروز شهر تهران کمی متفاوت است.
?
بیلبوردها که می شد به عنوان اثر هنری و فرصتی در خدمت نشان دادن زیبایی های حجاب پیش برود با صرف هزینه های دولتی و غیردولتی امروز تبدیل به یک ضد ارزش و ضد تبلیغ شده و نیاز به یک نهاد با یک اتاق فکر قوی و سالم برای طراحی جملات، تصاویر، نحوه تبلیغ و تبدیل حجاب به ارزشی برای آرامش زن در سطح اجتماع را فریاد می زند و تا زمانی که وضعیت تبلیغ حجاب منحصر به جملات این چنینی و تصاویر تکراری و شعاری _ نبوغ و خلاقیت جدیدی در آن نیست_ و همچنین حلقه واسط و اتاق فکری که بتواند تحقیقات فراوان در این زمینه را به زبان هنر و در غالب تصویرهای مختلف مانند پرده سینما، نمایش، بیلبوردها، پوستر ها و غیره در کنار اغنای ذهنی عموم جامعه تبدیل کند، وضعیت حجاب و پوشش در جامعه ما تغییر چندانی نخواهد کرد.
