اگر تحقیق و پژوهش را به گردو تشبیه کنیم، میتوان گفت پژوهش ترکیبی از مغز و پوست است! ممکن است، مثل گردو پوستههای متعددی پژوهش را فرا گرفته باشد. تفکر و پژوهش
مغز پژوهش کجاست؟ دقیقا چه چیزی است که نقش محوری در پژوهش بازی میکند و بقیه اجزای پژوهش، مثل پوستههای آن محسوب میشوند.
برای اینکه به این سؤال پاسخ بدهیم، بهتر است اول در مورد اجزا و مراحل پژوهش صحبت کنیم.
اگر بخواهیم خیلی سریع تصویر را توضیح دهیم، قدم اول انتخاب موضوع است. سپس باید مجموعه سؤالاتی که پیرامون آن موضوع وجود دارد پیدا کنیم و سپس بر اساس نوع سؤالاتی که قصد پاسخ به آن را داریم، روش مناسبی انتخاب کنیم و به دنبال منابع موجودی بگردیم که ممکن است پاسخ سؤال ما در آن باشد و سپس باید منابع را به صورت اجمالی بخوانیم و بعد از آگاهی اجمالی از منابع و مسائلی که در موضوع مطرح است، احتمالا بتوانیم ساختار و هندسه بحث نوشتار خود را تعیین کنیم و بعد باید منابع را دقیقتر به همراه فیش برداری مطالعه کنیم. سپس دادههای به دست آمده را تحلیل کنیم و مسأله را حل کنیم. بعد از حل اولیه مسأله باید طرح نامه خود را بنویسیم و سپس نوشتار را تنظیم کنیم و سپس نوشتار را تزیین کنیم و در نهایت ارائه دهیم و به کمک بازخوردها پژوهش خود را ارتقا دهیم. تفکر و پژوهش
آیا میتوان رکنی پیدا کرد که در همه مراحل پژوهش نقش محوری داشته باشد؟ آیا هسته و مغزی وجود دارد که یک جا به صورت فیش برداری و در جایی خود را به صورت نوشتن و در جایی به صورت شبکه مسائل جلوه دهد؟
پاسخ مثبت است!
تفکر عنصری است که در همه مراحل پژوهش حضور دارد. مثل اکسیژنی که در محیط آن میتوانیم تنفس کنیم. تفکر اکسیژن پژوهش است و بدون آن پژوهشگر قدرت نفس کشیدن ندارد.
لذا تفکر در یک مرحله از پژوهش منحصر نیست و در تمامی مراحل شخصیت اصلی داستان است.
در جایی که موضوع انتخاب میکنیم یا در جایی که شبکه مسائل موضوع را بررسی میکنیم و در جایی که روش انتخاب میکنیم و در کیفیت منبع یابی و بررسی آنها و فیش برداری تا نوشتن و ارائه تفکر نقش محوری دارد.
بسیاری از دانشجویان بعد از مطالعات بسیار و زمان گذاری فراوان، هنوز اندر خم کوچه اول پژوهش هستند. ضعف تفکر یکی از علل مهم این مسأله است.
وقتی شخص در تفکر ضعیف است، در عبارت پردازی هم ضعیف است. در حل مسأله هم ضعیف است. در کشف ارتباطات مسائل با هم ضعیف است. در داده کاوی و تحلیل ضعیف است. در تنظیم ساختار بحث ضعیف است. در اینکه چه فیشی میتواند به درد چه جاهایی بخورد، مشکل دارد و خلاصه اینکه تقریبا هر محوری از محورهای پژوهش را در نظر بگیریم به مشکل بر میخورد.
سبکهای تفکر بسیار متنوع است. تفکر خلاق و نقاد و مثبت و کلی نگر و جزئی نگر و سیستمی و استراتژیک و منطقی و فلسفی و مؤمنانه و کافرانه و متکبرانه و مریض صرفا برخی از سبکها تفکر هستند که گاهی در کتب مرتبط با تفکر بحث میشوند.
وقتی تفکر خلاقمان ضعیف است در حل مسأله پژوهشی ضعیف عمل میکنیم. چه بسا به خاطر ضعف خلاقیت نتوانیم منابع را به خوبی پیدا کنیم چون پیدا کردن منابع در بسیاری از موارد نیازمند خلاقیت است. چه بسا در قالب ریزی نوشته ضعیف عمل کنیم و همین طور در طراحی ساختار محتوا.
وقتی تفکر سیستمی ضعیفی داشته باشیم، نمیتوانیم شبکه مسائل خوبی ترسیم کنیم و به دنبالش منبع یابی ضعیف خواهد شد و به دنبالش داده کاوی تضعیف میشود و در نتیجه حل مسأله مشکل میشود و به دنبالش نوشته خوبی شکل نمیگیرد.
وقتی تفکر نقاد یا منطقی ضعیف باشد، قدرت تحلیل دادهها کم است و در نتیجه حل مسأله به خوبی اتفاق نمیافتد و نسبت اقوال خوب درک نمیشود و به دنبالش نوشتار خوبی رقم نمیخورد.
هر یک از سبکهای تفکر کم و بیش در پژوهش سهمی دارد و کسی میتواند مجموعه قسمتها را دقیق عمل کند که در مجموعه سبکهای فکری قوی باشد.
