بحث اجاره ها موضوعی است که به صورت فردی و خارج از فضای کسب و کار و تجارت نیز افراد با آن رو به رو هستند، اما در این مقاله ما از نگاه یک دپارتمان حسابداری به موضوع آن می پردازیم و چگونگی و نحوه برخورد با هر مورد اجاره را بررسی می کنیم. اجاره در واقع قراردادی است که طی آن حق استفاده از یک دارایی برای مدتی معین در اختیار اجاره کننده قرار می گیرد و وی در ازای استفاده از این دارایی مبالغی را پرداخت خواهد کرد. گاهی دیده شده که مالکیت مورد اجاره پس از اتمام پرداخت ها به اجاره کننده واگذار شده که این نوع از اجاره را اجاره به شرط تملیک یا اجاره سرمایه ای می نامند. برای مثال بعضی از شرکت ها جهت جبران کسری بودجه خود و تامین مالی بیشتر، روی به این روش می آورند که یک دارایی خود را واگذار کرده و دوباره آن را اجاره می کنند و با پرداخت مبالغ اجاره به علاوه بهره مجدد مالک آن دارایی می شوند. درست است که در ظاهر یک فروش و اجاره صورت گرفته و در حساب ها باید این گونه ثبت شود اما در استاندارد حسابداری شماره 21 ایران و همچنین IFRS16 که موضوع آن نیز اجاره ها می باشد و تقریبا مشابه استاندارد ملی ایران نیز است اشاره شده که ماهیت یک رویداد جهت ثبت در حساب ها می بایست در نظر گرفته شود. پس برای مثال فوق با توجه به اینکه در واقعیت اجاره ای صورت نگرفته و نوعی تامین مالی بوده، برخورد حسابداران با آن به گونه دیگری خواهد بود که در ادامه به آن اشاره خواهیم کرد.
این استاندارد اصول شناخت، اندازه گیری، ارائه و افشای اجاره ها را بیان می کند. هدف از تدوین استاندارد این است که اطمینان حاصل شود که مستأجر و موجر، اطلاعات مربوطه را به گونه ای ارائه می دهند که صادقانه بیانگر آن معامله باشد.
قراردادی که که طی آن حق کنترل یک دارایی و استفاده از آن طی یک دوره زمانی و در ازای دریافت مبلغ اجاره نامیده می شود. این قرارداد ممکن است شامل عناصر دیگری باشد که اجاره نیستند، مانند قرارداد خدمات. این اجزای دیگر باید از اجاره جدا شده و به طور جداگانه در حساب ها درنظر گرفته شده و بر اساس قیمت های مجزا محاسبه شود.
در این استاندارد طبقه‌بندی اجاره‌ها مبتنی بر میزان مخاطرات و مزایای ناشی از مالکیت دارایی است که به اجاره‌دهنده یا اجاره‌کننده تعلق می‌گیرد. مخاطرات شامل امکان وقوع زیان ناشی از ظرفیت بلااستفاده یا منسوخ شدن فناوری و کاهش در بازده دارایی به دلیل تغییر شرایط اقتصادی است. همچنین مواردی از قبیل انتظار عملیات سودآور در طول عمر اقتصادی دارایی و هر گونه سود حاصل از افزایش ارزش دارایی یا تحقق ارزش باقیمانده می‌تواند معرف مزایا باشد.
اجاره‌ای به عنوان اجاره سرمایه‌ای طبقه‌بندی می‌شود که به موجب آن تقریباً تمامی مخاطرات و مزایای ناشی از مالکیت دارایی منتقل شود. اجاره‌ای که تقریباً تمام مخاطرات و مزایای ناشی از مالکیت دارایی را منتقل نکند به عنوان اجاره عملیاتی طبقه‌بندی می‌شود.
معاملات و سایر رویدادها طبق محتوا و واقعیتهای اقتصادی و نه صرفاً شکل قانونی آنها شناسایی می‌شود. در مورد اجاره‌های سرمایه‌ای ممکن است شکل قانونی اجاره به گونه‌ای باشد که اجاره‌کننده مالکیت دارایی مورد اجاره را به دست نیاورد، اما محتوا و واقعیتهای اقتصادی مربوط به اجاره مبین آن است که اجاره‌کننده با تعهد پرداخت مبلغی تقریباً برابر ارزش منصفانه دارایی به اضافه هزینه مالی مربوط، منافع اقتصادی حاصل از بکارگیری دارایی مورد اجاره را برای بخش عمده عمر اقتصادی آن تحصیل می‌کند.
در تاریخ شروع اجاره، بدهی آن به ارزش فعلی پرداخت های اجاره در آینده، از جمله هرگونه پرداخت پیش بینی شده در پایان اجاره، با تخفیف با نرخ بهره ضمانت شده در اجاره سنجیده می شود. اگر آن نرخ به راحتی قابل تعیین نباشد، باید از نرخ وام افزایشی مستأجر استفاده شود.
پس از تاریخ شروع، دارایی حق استفاده باید با استفاده از مدل هزینه در IAS 16 اندازه گیری شود، مگر اینکه یک دارایی سرمایه گذاری باشد یا متعلق به یک دسته از دارایی ها باشد که مدل تجدید ارزیابی برای آنها اعمال می شود.
اگر قرارداد اجاره مالکیت دارایی را در پایان مدت اجاره منتقل کند یا اگر هزینه منعکس کننده گزینه خریدی باشد که انتظار می رود مستأجر از آن استفاده کند، حق استفاده از دارایی باید در طول عمر مفید دارایی مستهلک شود. در صورت عدم انتقال مالکیت و گزینه خرید دارایی، حق استفاده آن باید از تاریخ شروع تا پایان عمر مفید و یا پایان مدت اجاره هر کدام که زودتر فرا برسد مستهلک شود.
بعد از تاریخ شروع، مبلغ دفتری بدهی اجاره با شارژ بهره بدهی معوق افزایش یافته و با پرداخت اجاره دیوانه کاهش می یابد.
در خاتمه می توان گفت حسابداری اجاره ها یکی از مهم ترین استاندارد ها است که بسیاری از اشتباهات و تخلفات در همین موضوع اجاره ها صورت می گیرد. ما در این مقاله سعی کردیم تا به طور کلی شما را با مفهومآن آشنا کنیم. امیدوارم که این مقاله برای شما مفید بوده باشد. لطفا در صورت سوال و یا نیاز به هر گونه مشاوره در زمینه مالی و حسابداری، مالیاتی یا بیمه ای به سایت و یا اینستاگرام ما به آدرس HESABGOO مراجعه فرمایید.
در صورت نیاز به هرگونه خدمات مشاوره مالیاتی، مشاوره بیمه تامین اجتماعی و انجام خدمات از قبیل تهیه صورت های مالی و پیاده سازی سیستم و کنترل و راهبری و اجرای آن با همکاران ما در تیم حسابداری حسابگو تماس بگیرید و اطمینان داشته باشید که بهترین خدمات در انتظار شماست.
