ﺑﻪ ﻓﺘﺢ ﺻﺎد و ﺳﮑﻮن ﻋﯿﻦ و ﻓﺘﺢ ﺗﺎ ي ﻣﺜﻨﺎة ﻓﻮﻗﺎﻧﯿـﻪ و را ي ﻣﻬﻤﻠـﻪ و ﺳﻌﺘﺮ ﺑﻪ ﺳﯿﻦ ﻣﻬﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﺟﺎي ﺻﺎد ﻧﯿﺰ آﻣﺪه وﻟﯿﮑﻦ اﻃﺒـﺎ ﺑﯿﺸـﺘﺮ ﺑـ ﻪ ﺻﺎد ﻣﯽ ﻧﻮﯾﺴﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﻠﺘﺒﺲ و ﻣﺸﺘﺒﻪ ﺑﻪ ﺷﻌﯿﺮ ﻧﺸﻮد و ﺑﻪ ﺷﯿﻦ ﻣﻌﺠﻤـﻪ و ﺑـ ﻪ زاي ﻣﻌﺠﻤـﻪ ﻧﯿـﺰ آﻣـﺪه و ﺑـ ﻪ روﻣـﯽ ﻟﺰﻣـﻮش و ﺑـ ﻪ ﯾﻮﻧـﺎﻧﯽ ﺻﻌﺘﺮوس و اورﯾﻐﺎﺳـﻦ و ﺑـ ﻪ ﻓﺎرﺳـﯽ آﺑﺸـﻦ و اوﺷـﻦ و ﺑـ ﻪ ﺗﺮﮐـﯽ ﮐﻠﮑﻠﯿﮏ و ﺑﻪ اﺻﻔﻬﺎﻧﯽ اوﯾﺸﻢ و ﺑﻪ ﻫﻨﺪي ﺳﺎﺗﺮ ﻧﺎﻣﻨﺪ . ﻣﺎﻫﯿﺖ آن :ﺑﺮگ ﮔﯿﺎﻫﯽ اﺳﺖ و اﻧﻮاع ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺴـﺘﺎﻧﯽ و ﺑـﺮّي و ﺟﺒﻠﯽ .ﺑﺴﺘﺎﻧﯽ را ﺑﻪ ﻓﺎرﺳﯽ ﻣـﺮزه ﻧﺎﻣﻨـﺪ و ﺑـﺮگ ﺑﺴـﺘﺎﻧﯽ ﻣـﺪور و ﺑﺮگ ﺑﺮّي ﺑﻌﻀﯽ ﻃﻮﻻﻧﯽ رﯾﺰه و ﺑﻌﻀﯽ ﺑـﺮگ آن ﻧـﺎزك و ﺟﺒﻠـﯽ ﻋﺮﯾﺾ و ﻣﺪور و آﻧﭽﻪ رﻧﮓ آن ﺳﯿﺎه ﺑﺎﺷﺪ ﺻﻌﺘﺮ ﻓﺎرﺳـﯽ و آﻧﭽـﻪ ﺳﻔﯿﺪ ﻧﺰد ﺑﻌﻀﯽ ﻣﺮدم ﻣﺸﻬﻮر ﺑﻪ ﺟﻮزي اﺳﺖ و ﺻـ ﻌﺘﺮ ﺷـﻮار ﻧﯿـﺰ ﻧﺎﻣﻨﺪ و اﻧﻮاع دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ و ﻫﻤﻪ در ﻃﻌـﻢ ﺗﻨـﺪ و ﺧ ﻮﺷـﺒﻮ و ﮔﻞ ﻫﻤﻪ ﮐﺒﻮد ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ آن ﺑﺮگ ﮐﻮﭼﮏ ﺗﺎزه ﺑـﺮّي آﻧﺴـﺖ و د راز ﺑﺮگ آن ﺑﻬﺘﺮ از ﻣﺪور ﺑﺮگ آﻧﺴﺖ . ﻃﺒﯿﻌﺖ آن :در آﺧﺮ دوم ﮔـﺮم و ﺧﺸـﮏ و ﺑﻌﻀـﯽ در اول ﺳـﻮم ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ و ﮔﺮﻣﯽ و ﺧﺸﮑﯽ ﺟﺒﻠﯽ آن زﯾﺎده . اﻓﻌﺎل و ﺧﻮاص آن :ﻣﻔﺘﺢ ﺳﺪد و ﻣﻘﻄﻊ و ﻣﺠﻔﻒ و ﻣﺤﻠﻞ رﯾﺎح و ﺑﻼﻏﻢ و ﻣﻠﻄﻒ اﻏﺬﯾﻪ ﻏﻠﯿﻈﻪ و ﻣﺒﻬﯽ و ﻣﺸﻬﯽ ﻏـﺬا و ﻣﻨﻘـﯽ ر ﯾـ ﻪ و ﻣﻌﺪه و ﺟﮕﺮ و اﻣﻌﺎ از رﻃﻮﺑﺎت و ﺑﻼﻏﻢ و ﻣﺎﻧﻊ ﺻـﻌﻮد اﺑﺨـﺮه ﺑـ ﻪ دﻣﺎغ و داﻓﻊ ﺟﺸﺎي ﺑﻠﻐﻤﯽ و ﻣﺴﮑﻦ وﺟﻊ دﻧﺪان و ورك ﺣـﺎدث از ﺳﺮدي و وﺟﻊ ﻣﺜﺎﻧﻪ و رﺣﻢ و ﻣﺪر ﺑﻮل و ﺣﯿﺾ و ﺑﺎ ﻗﻮت ﺗﺮﯾﺎﻗﯿﺖ و ﺧﻮردن آن ﺑﺎ آب اﻧﺠﯿﺮ ﺟﻬﺖ رﺑﻮ و ﺳﺮﻓﻪ و ﺑﺎ اﻧﺠﯿﺮ ﺧﺸﮏ و ﻋﺮق آورد و رﻧﮓ رو را ﻧﯿﮑﻮ ﮔﺮداﻧﺪ و ﺧﻮردن ادوﯾﻪ ﻣﺴـﻬﻠﻪ ﺑـﺎ آب ﺻﻌﺘﺮ ﻣﻄﺒﻮخ راﻓﻊ ﺗﺨﻤﻪ و ﻋﻔﻮﻧـﺖ ﻏـﺬا و ﺗـﺮش ﺷـﺪن آن و ﻏﺜﯿﺎن و وﺟﻊ ﻓﻮاد و ﻗﻮﻟﻨﺞ رﯾﺤﯽ و ﺛﻔﻠﯽ ﺑﻠﻐﻤﯽ و ﻣﻐـﺺ و ﻣﺨـﺮج اﻗﺴﺎم ﮐﺮم ﻣﻌﺪه و ﺣﺐ اﻟﻘﺮع و ﺑﻪ دﺳﺘﻮر ﺑﺎ ﻋﺴﻞ و اﮔـﺮ ﭘـﯿﺶ از ادوﯾﻪ ﻣﺴﻬﻠﻪ ﺑﺨﻮرﻧﺪ ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻬﯿﻪ اﺧﻼط اﺳﺖ ﺑﺮاي دﻓﻊ ﺑـ ﻪ ﻣﺴـﻬﻞ ﺑﻪ آﺳﺎﻧﯽ و ﺑﺎ آب ﮐﺮﻓﺲ ﺟﻬﺖ ﺗﻔﺘﯿﺖ ﺣﺼﺎت و ﻋﺴـﺮ اﻟﺒـﻮ ل و ﺑـﺎ ﻣﯿﭙﺨﺘﺞ ﺟﻬﺖ دﻓﻊ ﻣﻀﺮت ﺷﻮﮐﺮان و اﻓﯿﻮن و ﺑﺎ ﺳـﮑﻨﺠﺒﯿﻦ ﺟﻬـﺖ رﻓﻊ ﻣﻀﺮت ﺟﻨﯿﻦ و ﺑﺎ ﺑﺎدروج و ﺗﺮب ﺟﻬـﺖ وﺟـﻊ ورك و ﺛﻔـﻞ ﺣﺎﺻﻞ از رﻃﻮﺑﺎت ﺷﺮﺑﺎً و ﺿﻤﺎداً و ﺑﺎ روﻏـﻦ زﯾﺘـﻮن ﺟﻬـﺖ اﻧـﻮاع مغص و اشامیدن سرکه که صعتر دران خیسانده و با سکنجبین ﻣﺼﻨﻮع از آن ﻫﺮ ﮔﺎه ﺳﺮﻓﻪ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺟﻬﺖ ﺳﭙﺮز ﻣﺠـ ﺮب و ﺑـﺎ ﭘﻨﯿـﺮ ﺗﺎزه ﺟﻬﺖ ﺗﺴﻤﯿﻦ ﺑﺪن و ﺑﺎ ﺧﯿﺎرزه ﺟﻬﺖ ﮐﻮﻓﺘﮕﯽ ﻋﻀﻞ و ﻣﻌﺪه و ﺟﮕﺮ و ﻟﻌﻮق آن ﺑﺎ ﻋﺴﻞ ﺟﻬﺖ ورم ﻣـﻼزه و ر ﯾـ ﻪ ﮔـ ﺮم و ﺳـﺮﻓﻪ رﻃﻮﺑﯽ و ﻋﻘﺮب ﮔﺰﯾﺪه و ﺳﺎﯾﺮ ﻫﻮام و ﻣﻀﻎ آن ﺟﻬﺖ ﺗﺴﮑﯿﻦ درد دﻧﺪان و ﺗﻘﻮﯾﺖ ﺑﺼﺮ و ﺳـﻔﻮف آن ﺑـﺎ ﻣﺜـﻞ آن ﺷـﮑﺮ ﺟﻬـﺖ ﻗﻄـﻊ ﺻﻌﻮد اﺑﺨﺮه و ﺗﻘﻮﯾﺖ ﭼﺸﻢ و ﺑﺎ اﻃﻌﻤﻪ ﻏﻠﯿﻈﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺧﻮﺷـﺒﻮ ﯾﯽ و ﺳﺮﻋﺖ اﻧﺤﺪار و زﯾﺎدﺗﯽ ﻟﺬت و ﻟﻄﺎﻓﺖ آﻧﻬﺎ اﺳـﺖ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﻫﺮﯾﺴـﻪ ﮔﻨﺪم و ﺑﺎﻗﻼ و ﻋﺪس و ﮐﻠﻪ و ﭘﺎﭼـﻪ و ﮔﻮﺷـﺖ ﮔﻮﺳـﺎﻟﻪ و ﻣﺎﻧﻨـﺪ اﯾﻨﻬﺎ و ﻣﺤﻠﻞ رﯾﺎح و ﻧﻔﺦ آﻧﻬﺎ و ﺑﺎ ﺟﻤﯿﻊ ﺑﻘﻮل ﻣﻀﺮ ﻋﯿﻦ ﺧﻮاه ﮔﺮم ﺑﺎﺷﺪ ﺧﻮاه ﺑﺎرد راﻓﻊ ﺿﺮر آﻧﻬﺎ و ﺑـﺎ ﺳـﺮﮐﻪ ﺑﻬﺘـﺮﯾﻦ ﻧـﺎن ﺧﻮرﺷـﯽ اﺳﺖ و آﺷﺎﻣﯿﺪن ﺳﻪ درم آن ﺑﺎ ﻋﺴﻞ ﺟﻬﺖ ﮔﺰﯾﺪن ﻋﻘﺮب و ﺳـﺎ ﯾﺮ ﻫﻮام و ﻣﻀﻤﻀﻪ آن ﺑﺎ ﺳﺮﮐﻪ و زﯾـ ﺮه ﺟﻬـ ﺖ درد دﻧـﺪان و ﮔﻠـﻮ و اﮐﺘﺤﺎل آب ﻣﻌﺼﻮر آن ﺟﻬﺖ رﻓﻊ ﺑﯿﺎض و ﺷـﺐ ﮐـﻮري و ﺳـﻌﻮط آن ﺑﺎ روﻏﻦ اﯾﺮﺳﺎ ﺟﻬﺖ اﺧﺮاج ﻓﻀـﻮل رﻃـﻮﺑﯽ ﺑﺴـﯿﺎر از دﻣـﺎغ و ﻗﻄﻮر آن در ﮔﻮش ﺟﻬﺖ رﻓﻊ ﺛﻘﻞ ﺳﺎﻣﻌﻪ و ﺑﺎ ﺷﯿﺮ ﺟﻬـﺖ ﺗﺴـﮑﯿﻦ وﺟﻊ آن و ﺿﻤﺎد آن ﺑﺎ ﻋﺴﻞ ﺟﻬـﺖ اورام ﺻـﻠﺒﻪ و ﻋـﺮق اﻟﻨﺴـﺎء و وﺟﻊ ورك و ﺑﺎ روﻏﻦ زﯾﺘﻮن و زﯾﺮه ﺟﻬﺖ ﺑﺮآﻣﺪﮔﯽ ﻧﺎف اﻃﻔﺎل و رﻓﻊ رﯾﺎح ﺟﻮف اﯾﺸﺎن و ﺑﺎ ﺳﻮﯾﻖ ﺟﻬﺖ ﺗﺤﻠﯿـﻞ اورام ﺑﻠﻐﻤـﯽ و ﺑـﺎ ﮔﻨﺪم ﺟﻬﺖ وﺟﻊ ورك و ﺿﻤﺎد ﻣﻄﺒﻮخ آن در ﺣﻤﺎم ﺟﻬﺖ ﺟﺮب و ﺣﮑــﻪ و ﯾﺮﻗــﺎن و راﯾﺤــﻪ ﺑﺨــﻮر آن و اﻓﺘــﺮاش ﺑــﺪان ﺟﻬــﺖ ﮔﺮﯾﺰاﻧﯿﺪن ﻫﻮام و آﺷﺎﻣﯿﺪن ﻣﻄﺒﻮخ ﺷﺎخ ﻫﺎي آن ﺑﺎ ﻣﺜـﻞ آن ﻋﻨـﺎ ب ﮐﻪ در ﭼﻬﺎر ﻣﺜﻞ آن آب ﺟﻮش دﻫﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ رﺑﻊ رﺳﺪ ﺟﻬﺖ ﺗﺼـﻔﯿﻪ ﺧﻮن ﻏﻠﯿﻆ ﺑﺎﻟﺨﺎﺻﯿﻪ ﻣﺆﺛﺮ و ﮔﻞ آن ﻣﺴﻬﻞ ﻣﺮه ﺳـﻮدا و ﺑﻠﻐـﻢ اﻣـﺎ ﺿﻌﯿﻔﺘﺮ از اﻓﺘﯿﻤﻮن و ﻗـﻮي ﺗـﺮ از ﺣﺎﺷـﺎ ﭼـﻮن دو ﻣﺜﻘـﺎل آن را ﺑـﺎ ﺳﺮﮐﻪ و ﻧﻤﮏ ﺑﯿﺎﺷﺎﻣﻨﺪ اﺳﻬﺎل ﺳﻮدا و ﺑﻠﻐـﻢ ﻧﻤﺎﯾـﺪ و ادرار ﺑـﻮل و ﺣﯿﺾ ﮐﻨﺪ و ﻋﺼﺎره ﮔﻞ ﺗﺎزه آن ﻣﺤﻠﻞ ورم ﻋﻀﻞ دو ﻃﺮف زﺑﺎن و ﻟﻬﺎ ت و ﻗﻼع دﻫﺎن در آﺧﺮ ﻋﻠﺖ و ﻣﺮﺑﺎي آن ﺑﺎ ﺷﮑﺮ و ﯾﺎ ﻋﺴـﻞ و ﺑــﻪ دﺳــﺘﻮر ﮔﻠﻘﻨــﺪ دو ﻣﺜﻘــﺎل آن در دﻓــﻊ ﺳــﻤﻮم و اﻣــﺮاض ﺑــﺎرده ﻗﻮي اﻻﺛﺮ و ﭼـﻮن ﺷـﺐ وﻗـﺖ ﺧـﻮاب ﻣﻘـﺪار ﯾـﮏ ﻣﺜﻘـﺎل آن را ﺑﺨﻮرﻧﺪ و ﺑﺨﻮاﺑﻨﺪ و ﻣﺪاوﻣﺖ ﺑﺮ آن ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ﻣﻨﻊ ﺻـﻌﻮد اﺑﺨـﺮه ﺑـ ﻪ دﻣﺎغ و ﻧﺰول آب ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻧﻤﺎﯾﺪ و ذﻫﻦ را ﺗﻘﻮﯾﺖ ﺑﺨﺸـﺪ و رﻧـﮓ رو را ﻧﯿﮑﻮ ﮔﺮداﻧﺪ و روﻏﻦ ﮔﻞ آن ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﺟﻤﯿـ ﻊ اﺟـﺰاي آن ﺑﻪ دﺳﺘﻮر ﻣﻘﺮر ﺟﻬﺖ ﺟﻤﯿﻊ اﻣـﺮاض ﺑـﺎرده ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﻓـﺎﻟﺞ و ﻟﻘـﻮه و رﻋﺸـﻪ و اﺳـﺘﺮﺧﺎ و اوﺟـﺎع ﻇﻬــﺮ و ﻣﻔﺎﺻـﻞ و ﺧﺼﻮﺻـﺎً ﻗــﻮﻟﻨﺞ و اﻣﺮاض ﻧﻮاﺣﯽ ﻣﻌﺪه و اﻣﻌﺎ ﺑﻬﺘﺮ از روﻏﻦ ﻫﺎي دﯾﮕـﺮ و ﺗﺨـﻢ آن در ﺟﻤﯿﻊ اﻓﻌﺎل ﻗﻮي ﺗﺮ از ﺑﺮگ آن و ﻣﻔﺘﺢ ﺳﺪد و راﻓﻊ ﯾﺮﻗـﺎن و ﻣﻬـﯿﺞ ﺑﺎه وﺧﺎﯾﯿﺪن آن ﻣﺴﮑﻦ درد دﻧﺪان و ﻣﺤﺮك اﺷﺘﻬﺎ و ﭼﻮن در ﻧـﺎن داﺧﻞ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ داﻓﻊ ﺿﺮر ﻣﺄﮐﻮﻻت و ﻣﻌﯿﻦ ﺑﺮ ﺑﺎه ﻣﺒـﺮودﯾﻦ و ﺻـﻌﺘﺮ ﻣﻀﺮ رﯾﻪ، ﻣﺼﻠﺢ آن ﺳﺮﮐﻪ
