ﺑﻪ ﺿﻢ ﺟﯿﻢ و ﺳﮑﻮن ﻧﻮن و دال ﻣﻬﻤﻠﻪ و ﻓﺘﺢ ﺑﺎ ي ﻣﻮﺣﺪه و اﻟﻒ و دال و ﺳﮑﻮن ﺳﯿﻦ ﻣﻬﻤﻠﺘﯿﻦ و ﻓﺘﺢ ﺗﺎي ﻣﺜﻨﺎة ﻓﻮﻗﺎﻧﯿﻪ و ﺳﮑﻮن را ي ﻣﻬﻤﻠﻪ و ﺑﯿﺪﺳﺘﺮ ﺑﻪ ﯾﺎ ﺑﻪ ﺟﺎي اﻟﻒ ﻧﯿﺰ آﻣﺪه ﺑﻪ ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ اﮐﺴﯿﺎﻧﻮ س و ﺑﻪ ﻓﺎرﺳﯽ آش ﺑﭽﮕﺎن و ﺑﻪ ﺗﺮﮐﯽ اﻏﻼن اﺷﯽ ﻧﺎﻣﻨﺪ . ﻣﺎﻫﯿﺖ آن :ﺧﺼﯿﻪ ﺣﯿﻮاﻧﯿﺴﺖ آﺑﯽ ﻣﺰدوج ﯾﻌﻨﯽ دو ﻋﺪد ﻣﺘﺼﻞ ﺑﻪ ﻫﻢ ﺑﻪ ﻫﯿﺄت ﮐﯿﺲ ﺑﯿﻀﺘﯿﻦ و آن ﺣﯿﻮان ﺑﻪ ﻫﯿﺄت ﺳﮓ ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻮﭼﮑﯽ اﺳﺖ و ﻏﯿﺮ ﺳﮓ آﺑﯽ اﺳﺖ و ﻣﻮي آن ﺳﺮخ ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﺳﯿﺎﻫﯽ و ﻏﻠﯿﻆ و در ﺧﺎرج آب ﻧﯿﺰ ﺗﻌﯿﺶ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و در دﯾﻠﻢ آن را ﺳﻨﮓ ﻧﺎﻣﻨﺪ و ﺣﮑﯿﻢ ﻣﯿﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺆﻣﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﮐﻪ ﻗﯿﺎس ﺗﻘﺎﺿﺎ ﻧﻤ ﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﺼﯿﻪ آن ﺑﻪ ﻋﻈﻢ ﺟﻨﺪ ﺑﺎﺷﺪ و ﺣﻘﯿﺮ ﺗﺎزه آن را ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻧﻤﻮده ﮐﻪ ﺻﯿﺎد ﻗﻄﻊ ﮐﺮده ﺑﻮد اﺻﻼً ﺑﻮ و رﻧﮓ ﻧﺪاﺷﺖ و ﺑﻌﺪ از ﺟﻮﺷﺎﻧﯿﺪن آن در آب و ﺧﺎﮐﺴﺘﺮ و ﭘﺮورده ﮐﺮدن آن ﺑﻪ دود ﮐﺎه ﺑﻌﺪ از ﻣﺪﺗﯽ ﺻﺎﺣﺐ ﺑﻮ و رﻧﮓ ﺷﺪ و اﯾﻨﮑﻪ در او ﻧﻮﻋﯽ از اﺳﺘﺤﺎﻟﻪ اﺳﺖ ﺷﮑﯽ ﻧﯿﺴﺖ و رﻧﮓ آن زرد و ﺳﺮخ و ﺳﯿﺎه ﻣ ﯽﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ آن و ﻣﺴﺘﻌﻤﻞ زرد ﭘﺲ ﺳﺮخ ﺳﻨﮕﯿﻦ ﺧﻮﺷﺒﻮي ﺗﻨﺪ و ﺳﺮﯾﻊ اﻟﺘﻔﺘﯿﺖ آﻧﺴﺖ ﮐﻪ زﯾﺎده از ﺳﻪ ﺳﺎل ﺑﺮ آن ﻧﮕﺬﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و آﻧﭽﻪ ﻣﺨﺎﻟﻒ اﯾﻦ اوﺻﺎف ﺑﺎﺷﺪ زﺑﻮن اﺳﺖ و ﺻﺎﺣﺐ ﺗﺮوﯾﺢ اﻻرواح ﻧﻮﺷﺘﻪ ﮐﻪ ﻗﻮت آن ﺗﺎ ﭘﺎﻧﺰده ﺳﺎل ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ و ﺑﻌﺪ از آن ﺿﻌﯿﻒ ﻣﯽ ﮔﺮدد و اﻧﺪﻟﺴﯽ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﮐﻪ ﺷﮑﯽ ﻧﯿﺴﺖ در اﯾﻦ ﺑﻠﮑﻪ زﯾﺎده ﻫﻢ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ و ﺳﯿﺎه آن ﺑﺎ ﺳﻤﯿﺖ و ﻗﺘﺎل و ﻣﺤﺮر ﮔﻮﯾﺪ آﻧﭽﻪ
ﺣﮑﯿﻢ ﻧﻮﺷﺘﻪ راﺳﺖ اﺳﺖ ﺗﺎزه آن ﻧﺮم و ﺑﺪﺑﻮ و ﺑﻌﺪ از ﻣﺪﺗﯽ ﺗﺎ ﯾﮏ ﺳﺎل زﯾﺎده ﮐﻪ ﺑﺮ آن ﺑﮕﺬرد ﺳﺨﺖ و ﺧﻮﺷﺒﻮ و رﻧﮓ آن ﺧﻮب ﻇﺎﻫﺮ ﻣﯽ ﮔﺮدد . ﻃﺒﯿﻌﺖ آن :در آﺧﺮ ﺳﯿﻢ ﮔﺮم و در دوﯾﻢ ﺧﺸﮏ و اﻟﻄﻒ و اﻗﻮي ﺟﻤﯿﻊ ادوﯾﻪ ﺣﺎره ﯾﺎﺑﺴﻪ اﺳﺖ و ﭼﯿﺰ ﺻﻤﻐﯽ ﺷﻤﻌﯽ ﮐﻪ داﺧﻞ آﻧﺴﺖ ﻻذع ﺷﺪﯾﺪاﻟﺘﺴﺨﯿﻦ اﺳﺖ اﺳﺘﻌﻤﺎل آن ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ . اﻓﻌﺎل و ﺧﻮاص آن: ﻣﻔﺘﺢ ﺳﺪد و ﻣﺤﻠﻞ اورام و ﺗﺮﯾﺎق ادوﯾﻪ ﺑﺎرده و ﻗﺘﺎﻟﻪ و اﮐﺜﺮ ﻫﻮام و ﻣﺨﻨﻮق از ﺧﺮﺑﻖ و ﻣﻬﯿﺞ ﺣﺮارت ﻏﺮﯾﺰي . *اﻣﺮاض اﻟﺮأس و اﻟﻌﺼﺐ و اﻟﻘﻠﺐ و اﻟﻤﻌﺪه *ﺟﻬﺖ اﻣﺮاض ﺑﺎرده رﻃﺒﻪ دﻣﺎﻏﯽ و رﯾﺤﯽ و ﻋﺼﺒﺎﻧﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺻﺮع و ام اﻟﺼﺒﯿﺎن و ﻓﺎﻟﺞ و رﻋﺸﻪ و ﺗﺸﻨﺞ رﻃﺐ اﻣﺘﻼﯾﯽ و ﻟﯿﺜﺮﻏﺲ ﮐﻪ ﺳﺮﺳﺎم ﺑﻠﻐﻤﯽ اﺳﺖ و ﻧﺴﯿﺎن و درد ﺳﺮ ﺑﺎرد رﯾﺤﯽ ﻣﺰﻣﻦ و ﺑﻠﻐﻤﯽ و ﺷﻘﯿﻘﻪ و ﺳﺒﺎت و ﺧﺪر و ﮐﺰا ز اﻣﺘﻼﯾﯽ رﻃﺐ و زﮐﺎم و اوﺟﺎع اﻋﺼﺎب و اذن و ﻏﯿﺮﻫﺎ و ﻣﺎﻟﯿﺨﻮﻟﯿﺎي ﻣﺮاﻗﯽ و ﺧﻔﻘﺎن ﺑﺎرد و ﻓﻮاق و ﻧﻔﺦ ﻣﻌﺪه و ﻗﻮﻟﻨﺞ ﺑﻠﻐﻤﯽ و رﯾﺤﯽ ﺷﺮﺑﺎً و ﺳﻌﻮﻃﺎً ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ ﯾﺎ ﺑﺎ ادوﯾﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﻪ ﻫﺮ ﻋﻠﺖ و ﺧﻮراﻧﯿﺪن ﯾﮏ ﺣﺒﻪ آن ﺑﺎ ﺷﯿﺮ ﻣﺮﺿﻌﻪ ﺟﻬﺖ ام اﻟﺼﺒﯿﺎن و ﺑﺮ ﻧﺎﺧﻨﻬﺎي ﻃﻔﻞ ﻣﺎﻟﯿﺪن ﻣﺆﺛﺮ* .اﻟﺴﻤﻮم *ﻃﻼي آن ﺑﺎ ﺳﺮﮐﻪ و ﺗﻤﺮﯾﺦ آن و ﺗﺪﻫﯿﻦ آن ﺑﺎ روﻏﻦ ﮔﻞ ﯾﺎ ادﻫﺎن ﻣﻨﺎﺳﺒﻪ دﯾﮕﺮ ﺟﻬﺖ دﻓﻊ ﺳﻤﻮم و ﺧﻮردن آن ﺑﻌﺪ از اﻓﯿﻮن ﺑﻪ ﻗﺪري ﮐﻪ اﻓﯿﻮن ﺧﻮرده ﺑﺎﺷﻨﺪ داﻓﻊ ﺳﻤﯿﺖ آﻧﺴﺖ ﺧﺼﻮﺻﺎً ﺑﺎ ﺳﺮﮐﻪ و ﭼﻮن ﺑﺎ ﻣﺴﺎوي آن اﻓﯿﻮن ﺑﺴﺎﯾﻨﺪ ﺳﻤﯿﺖ اﻓﯿﻮن را زاﯾﻞ ﮔﺮداﻧﺪ ﺧﺼﻮﺻﺎً ﺑﺎ ﺳﺮﮐﻪ* .اﻋﻀﺎء اﻟﻨﻔﺾ *ﭼﻮن ﺑﻌﺪ از ﻓﺼﺪ ﺻﺎﻓﻦ ﻣﻘﺪار دو درﻫﻢ آن را ﺑﻪ آ ب ﻓﻮدﻧﺞ ﺑﺎ ﻋﺴﻞ ﺑﺨﻮرﻧﺪ ادرار ﻃﻤﺚ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﺑﺪون ﺿﺮر و اﺧﺮاج ﺟﻨﯿﻦ و ﻣﺸﯿﻤﻪ ﮐﻨﺪ و ﺑﺮودت رﺣﻢ را زاﯾﻞ ﺳﺎزد و اﮔﺮ ﺑﻪ آن ﺗ ﺐ ﻧﯿﺰ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎ ﻋﺴﻞ و ﻓﻠﻔﻞ ﻣﻘﺪار ﯾﮏ ﻣﻠﻌﻘﻪ ﻟﻌﻖ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ﻫﯿﭻ ﻣﻀﺮت ﻧﺮﺳﺎﻧﺪ و ﺑﺎ ﺳﺮﮐﻪ ﺟﻬﺖ ﻓﻮاق* .اﻟﺼﺪاع *ﺑﺨﻮر آن ﺟﻬﺖ اﺻﻨﺎف ﺻﺪاع ﺑﺎرد و رﯾﺤﯽ* .اﻟﻌﯿﻦ *اﮐﺘﺤﺎل آن ﺟﻬﺖ ﻇﻠﻤﺖ ﺑﺼﺮ و دﻣﻌﻪ و ﺳﺒﻞ و ﻃﻼي آن ﺟﻬﺖ ﻗﺮوح ﻗﺘﺎﻟﻪ و اﮐﺜﺮ اﻣﺮاض دﻣﺎﻏﯿﻪ و ﻋﺼﺒﺎﻧﯿﻪ و اوﺟﺎع ﻣﺰﻣﻨﻪ و ﺿﻤﺎد آن ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ و ﯾﺎ ﺑﺎ روﻏﻨﻬﺎي ﻣﻨﺎﺳﺒﻪ ﺟﻬﺖ ﺗﺤﻠﯿﻞ اورام ﻣﺰﻣﻨﻪ ﺣﺎره و ﺑﺎرده و اوﺟﺎع ﺑﺎرده ﻣﻔﺎﺻﻞ و ﻏﯿﺮ آن و ﺑﻪ دﺳﺘﻮر ﺗﺪﻫﯿﻦ ﺑﻪ روﻏﻦ آن . *اﻻذن *ﮔﺬاﺷﺘﻦ آن در ﮔﻮش ﺟﻬﺖ رﯾﺎح و ﺛﻘﻞ ﺳﺎﻣﻌﻪ ﮐﻪ از ﺑﺮودت ﺑﺎﺷﺪ و وﺟﻊ ﺑﺎرد آن و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻗﻄﻮر آن ﺑﺎ روﻏﻦ ﻧﺎردﯾﻦ در ﮔﻮش ﺟﻬﺖ اﻣﺮاض ﻣﺬﮐﻮره و اﺳﺘﺸﻤﺎم آن ﺟﻬﺖ اورام رﯾﻪ و ﻋﻠﺘﻬﺎي آن و ﺗﻘﻮﯾﺖ دﻣﺎغ ﻧﺎﻓﻊ و ﺣﻤﻮل آن ﻣﺼﻠﺢ ﺣﺎل رﺣﻢ و ﻣﺴﻘﻂ ﺟﻨﯿﻦ و ﻣﺪر ﺣﯿﺾ و ﺑﻮل . . ﻣﺼﻠﺢ آن ﺷﺮﺑﺖ ﺑﻨﻔﺸﻪ ، ﻣﻀﺮ ﻣﺤﺮورﯾﻦ ﻣﻘﺪار ﺷﺮﺑﺖ آن :ﺗﺎ ﯾﮏ داﻧﮓ . ﺑﺪل آن :ﻣﺜﻞ آن وج و ﯾﺎ ﻧﺼﻒ آن ﻓﻠﻔﻞ و در ﺑﻌﻀﯽ ﻣﻮاد ﺑﻪ وزن آن ﻣﺸﮏ و در اﻣﺮاض ﺟﮕﺮ ﻓﺮﻓﯿﻮن و ﺟﻬﺖ ﺗﺤﻠﯿﻞ رﻃﻮﺑﺎت
