ﺑﻪ ﻓﺘﺢ ﮐﺎف و ﺿﻢ ﻣﯿﻢ ﻣﺸﺪده و ﺳﮑﻮن واو و ﻧﻮن ﻟﻐﺖ ﻋﺮﺑﯽ اﺳﺖ و ﯾﺎ ﻣﻌﺮب از ﺧﺎﻣﻮن ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ و ﯾﺎ از ﮐﻤﻮن ﺳﺮﯾﺎﻧﯽ و ﺑﻪ ﻋﺮﺑﯽ ﺳﻨﻮت و ﺑﻪ روﻣﯽ اﺳﻔﯿﻘﻮس و ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ ﮐﺮﻣﯿﻨﻮن و ﺑﻪ ﻓﺎرﺳﯽ زﯾﺮه و ﺑﻪ ﻫﻨﺪي ﻧﯿﺰ زﯾﺮه و ﺟﯿﺮه ﻧﺎﻣﻨﺪ . ﻣﺎﻫﯿﺖ آن :ﺗﺨﻢ ﻧﺒﺎﺗﯽ اﺳﺖ از رازﯾﺎﻧﻪ ﺑﺎرﯾﮑﺘﺮ و ﺳﯿﺎه و ﺳﺒﺰ و زرد و ﺳﻔﯿﺪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ و ﻧﺒﺎت آن از رازﯾﺎﻧﻪ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ و ﺑﺮگ آن ﻣﺴﺘﺪﯾﺮ و ﻗﺒﻪ آن ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﺒﺖ و ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ و در اﮐﺜﺮ ﺑﻼد ﻣ ﯽﺷﻮد و ﭼﻬﺎر ﻗﺴﻢ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﻓﺎرﺳﯽ و ﻧﺒﻄﯽ و ﮐﺮﻣﺎﻧﯽ و ﺷﺎﻣﯽ و ﻫﺮ ﯾﮏ ﺑﺮّي و ﺑﺴﺘﺎﻧﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ و ﮐﺮﻣﺎﻧﯽ آن ﺳﯿﺎه رﻧﮓ رﯾﺰه داﻧﻪ ﺧﻮﺷﺒﻮ ﮐﻪ ﺑﻪ ﯾﻮﻧﺎﻧﯽ ﺑﺎﺳﻠﯿﻘﻮن ﻧﺎﻣﻨﺪ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻣﻠﻮﮐﯽ و ﻓﺎرﺳﯽ آن زرد رﻧﮓ ﺧﻮﺷﺒﻮ و ﻫﺮ ﯾﮏ ﺑﺮّي و ﺑﺴﺘﺎﻧﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﺑﺮّي و ﺑﺴﺘﺎﻧﯽ ﮐﺮﻣﺎﻧﯽ ﺗﺎزه آن اﺳﺖ ﭘﺲ ﻓﺎرﺳﯽ ﺗﺎزه ﺟﯿﺪ آن و ﺑﺮّي ﻫﺮ ﯾﮏ اﻗﻮي از ﺑﺴﺘﺎﻧﯽ و ﺑﺪﺗﺮﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﻧﺒﻄﯽ ﺳﻔﯿﺪ و ﺑﺴﺘﺎﻧﯽ اﺳﺖ و ﻣﻐﺸﻮش ﺑﻪ ﮐﺮوﯾﺎ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و ﻓﺮق ﺑﻪ ﺧﻮﺷﺒﻮﯾﯽ و اﺳﺘﻄﺎﻟﺖ زﯾﺮه ﮐﺮﻣﺎﻧﯽ و اﮐﺜﺮ ﻣﺴﺘﻌﻤﻞ ﺗﺨﻢ آن اﺳﺖ ﻫﻢ از داﺧﻞ و ﻫﻢ از ﺧﺎرج و ﻗﻮت آن ﺗﺎ ﻫﻔﺖ ﺳﺎل ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ و از ﺑﺮّي ﻧﻮﻋﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﺳﺎق آن ﺑﺎرﯾﮏ ﺑﻪ ﻗﺪر ﯾﮏ ﺷﺒﺮ و ﺑﺮ آن ﭼﻬﺎر و ﯾﺎ ﭘﻨﺞ ﺑﺮگ ﻣﺸﻘﻖ ﺷﺒﯿﻪ ﺑﻪ ﺑﺮگ ﺷﺎﻫﺘﺮه و ﺑﺮ ﺳﺮ آن ﻗﺒ ﻪﻫﺎي ﮐﻮﭼﮏ ﻣﺴﺘﺪﯾﺮ ﭘﻨﺞ و ﯾﺎ ﺷﺶ و ﻧﺮم و در آن ﺛﻤﺮ ﭼﯿﺰي ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﺎه و ﯾﺎ ﻧﺨﺎﻟﻪ ﻣﺤﯿﻂ ﺑﻪ ﺗﺨﻢ آن و ﺗﺨﻢ آن ﺑﺴﯿﺎر ﺗﻨﺪﺗﺮ از ﮐﻤﻮن ﺑﺴﺘﺎﻧﯽ .ﻣﻨﺒﺖ آن ﺑﺎﻻي ﺗﻠﻬﺎ اﺳﺖ و ﻧﯿﺰ ﻧﻮﻋﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ از ﺑﺮّي ﺷﺒﯿﻪ ﺑﻪ ﺑﺴﺘﺎﻧﯽ و ﺗﺨﻢ آن ﺷﺒﯿﻪ ﺑﻪ ﺷﻮﻧﯿﺰ و ﻗﻮي اﻟﺤﺮارت و در ﻏﻼﻓﯽ ﺷﺒﯿﻪ ﺑﻪ ﻗﺮن از دو ﺟﺎﻧﺐ آن رﺳﺘﻪ و ﻃﻌﻢ آن ﺗﻠﺦ و ﺗﻨﺪ و ﯾﺤﺘﻤﻞ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻧﻮع ﭼﯿﺰي ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻫﻨﺪي ﮐﺎﻟﯽ زﯾﺮي ﻧﺎﻣﻨﺪ و در ﻫﻤﯿﻦ ﺑﺎب ﻣﺬﮐﻮر ﺷﺪ . ﻃﺒﯿﻌﺖ آن :در دوﯾﻢ ﮔﺮم و در ﺳﯿﻢ ﺧﺸﮏ و در ﺳﯿﻢ ﻧﯿﺰ ﮔﺮم و ﺧﺸﮏ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ. اﻓﻌﺎل و ﺧﻮاص آن :ﻣﺴﺨﻦ و ﻣﻠﻄﻒ و ﻣﻘﻄﻊ و ﻣﺤﻠﻞ و ﻣﺠﻔﻒ و ﻗﺎﺑﺾ* .اﻋﻀﺎءاﻟﺮأس *ﺳﻌﻮط ﻧﻘﻮع ﺧﯿﺴﺎﻧﯿﺪه آن در ﺳﺮﮐﻪ و ﯾﺎ اﺳﺘﺸﻤﺎم ﻣﻨﻘﻮع آن و ﯾﺎ ﭘﺮ ﻧﻤﻮدن ﺑﯿﻨﯽ ﺑﺪان ﺣﺎﺑﺲ رﻋﺎف و ﻗﻄﻮر آب ﻣﻤﻀﻮغ آن در ﭼﺸﻢ ﻗﺎﻃﻊ ﺧﻮن آن و ﺟﺎﻟﯽ ﻏﺸﺎوه و ﻗﺮﺣﻪ ﭼﺸﻢ و ﻃﺮﻓﻪ و ﮐﻤﻨﮥ اﻟﺪم ﺧﺼﻮﺻﺎً ﮐﻪ ﺑﺎ زﯾﺖ ﻣﺨﻠﻮط ﻧﻤﻮده ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻣﻤﻀﻮغ آن ﺑﺎ ﻧﻤﮏ ﺟﻬﺖ ﺟﻼي ﺟﺮب و ﺳﺒﻞ و ﻇﻔﺮه و ﺑﻌﺪ ﮐﺸﻂ آن و ﻣﺎﻧﻊ اﻟﺘﺼﺎق ﭼﺸﻢ و ﺑﺎ ﺳﻔﯿﺪي ﺗﺨﻢ ﻣﺮغ ﺟﻬﺖ رﻣﺪ ﺣﺎر و ﻣﻀﻤﻀﻪ ﺑﻪ ﻃﺒﯿﺦ آن ﻣﺴﮑﻦ ﻧﺰﻻت و درد دﻧﺪان ﺧﺼﻮﺻﺎً ﺑﺎ ﺻﻌﺘﺮ و اﻣﺜﺎل آن* .اﻋﻀﺎء اﻟﻨﻔﺲ *آﺷﺎﻣﯿﺪن آن ﺑﺎ ﺳﺮﮐﻪ ﻣﻤﺰوج ﺑﺎ آب ﺟﻬﺖ ﻋﺴﺮ ﻧﻔﺲ و ﻧﻔﺲ اﻻﻧﺘﺼﺎب و ﺧﻔﻘﺎن ﺑﺎرد* .اﻋﻀﺎءاﻟﻐﺬاء و اﻟﻨﻔﺾ *آﺷﺎﻣﯿﺪن آن ﺟﻬﺖ ﺗﻘﻮﯾﺖ ﻣﻌﺪه و اﻣﻌﺎ و ﮐﺒﺪ و ﮔﺮده و ﺗﺤﺮﯾﮏ اﺷﺘﻬﺎ و ﺟﺸﺎ و ﺗﺤﻠﯿﻞ رﯾﺎح و ﻧﻔﺦ ورﻓﻊ ﻓﻮاق رﻃﻮﺑﯽ و رﯾﺤﯽ و ﺗﺨﻤﻪ و ﻣﻐﺺ رﯾﺤﯽ و ورم ﻃﺤﺎل و اﺳﻬﺎل رﻃﻮﺑﯽ ﺧﺼﻮص ﺑﺮﯾﺎن ﻧﻤﻮده آن در اﯾﻦ اﻣﺮ و ﻣﺪر ﺑﻮل و ﺣﯿﺾ و راﻓﻊ ﺗﻘﻄﯿﺮاﻟﺒﻮل و ﭼﻮن ﺑﺎ ﻧﻤﮏ ﺑﺨﺎﯾﻨﺪ و ﻓﺮو ﺑﺮﻧﺪ ﻗﻄﻊ ﺳﯿﻼن رﻃﻮﺑﺎت ﻣﻌﺪه ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﻣﺪاوﻣﺖ ﺧﻮردن ﺑﻪ ﺳﺮﮐﻪ ﭘﺮورده ﺧﺸﮏ ﻧﻤﻮده آن ﻗﺎﻃﻊ ﺷﻬﻮت ﮔﻞ ﺧﻮردن و ﻓﺤﻢ و اﻣﺜﺎل آن و در ﺳﺮﮐﻪ ﺧﯿﺴﺎﻧﯿﺪه ﺑﺮﯾﺎن ﮐﺮده آن ﻗﻮي اﻟﻘﺒﺾ و در دﻓﻊ رﻃﻮﺑﺎت ﻣﻌﺪه ﻗﻮي اﻻﺛﺮ و اﺣﺘﻘﺎن ﺑﻪ ﻃﺒﯿﺦ آن ﻣﺤﻠﻞ رﯾﺎح و ﻧﻔﺦ اﻣﻌﺎ و ﻣﻌﺪه و ﮔﺮده و ﺣﻤﻮل آن ﺑﺎ زﯾﺖ ﻗﺎﻃﻊ ﺧﻮن ﺣﯿﺾ و ﺿﻤﺎد آن ﺑﺎ زﯾﺖ ﻣﺤﻠﻞ ورم ﻃﺤﺎل* .اﻟﺴﻤﻮم *آﺷﺎﻣﯿﺪن آن ﺑﺎ ﺷﺮاب ﺟﻬﺖ ﻧﻬﺶ ﻫﻮام* .اﻻورام *ﺿﻤﺎد آن ﺑﺎ آرد ﺑﺎﻗﻼ ﻣﺤﻠﻞ اورام و ﺑﺎ ﻗﯿﺮوﻃﯽ و ﯾﺎ زﯾﺖ و آرد ﺑﺎﻗﻼ ﻣﺤﻠﻞ ورم اﻧﺜﯿﯿﻦ* .اﻟﻘﺮوح و اﻟﺠﺮوح *ﻣﺪﻣﻞ ﺟﺮاﺣﺎت ﭼﻮن در آﻧﻬﺎ ﭘﺮ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ* .اﻟﺰﯾﻨ ﻪ* ﻃﻼي آن و ﯾﺎ اﻏﺘﺴﺎل ﺑﺪان ﺟﺎﻟﯽ ﺑﺸﺮه و ﻣﺪاوﻣﺖ ﺑﻪ آﺷﺎﻣﯿﺪن آن و ﯾﺎ ﻋﺮق آن ﺑﺎﻋﺚ ﻻﻏﺮي و زردي ﺑﺪن* .اﻟﺨﻮاص *ﭼﻮن آب زﯾﺮه را ﺑﺮ ﺑﺪن ﻣﻮﻟﻮد در ﺣﯿﻦ وﻻدت ﺑﻤﺎﻟﻨﺪ ﮔﻮﯾﻨﺪ در ﻣﺪت اﻟﻌﻤﺮ ﺷﭙﺶ در ﺑﺪن او ﺑﻪ ﻫﻢ ﻧﺮﺳﺪ . ﻣﻀﺮ رﯾﻪ، ﻣﺼﻠﺢ آن ﮐﺜﯿﺮا . ﻣﻘﺪار ﺷﺮﺑﺖ آن :دو درم . ﺑﺪل ﮐﺮﻣﺎﻧﯽ آن ﯾﮏ وزن و ﻧﯿﻢ ﻧﺒﻄﯽ آن و ﮔﻮﯾﻨﺪ ﺑﺪل آن ﮐﺮوﯾﺎ اﺳﺖ و در ﻃﺮد رﯾﺎح ﻣﻐﺰ ﺷﺎﻫﺪاﻧﻪ و ﺑﺪل ﻓﺎرﺳﯽ ﻧﯿﻢ وزن آن ﮐﺮﻣﺎﻧﯽ و ﮔﻮﯾﻨﺪ ﺑﺪل آن ﺗﺨﻢ ﮐﺮﻧﺐ اﺳﺖ و ﺑﺪل ﺷﺎﻣﯽ ﮐﺮوﯾﺎ و ﺗﺨﻢ ﮔﻨﺪﻧﺎ و زﯾ ﺮه ﺟﻬﺖ ﻣﺒﺮودﯾﻦ و ﻣﺸﺎﯾﺦ و ﺑﻠﻐﻤﯽ ﻣﺰاﺟﺎن ﺑﺴﯿﺎر ﻧﺎﻓﻊ و ﭼﻮن ﺑﺎ اﻓﺎوﯾﻪ و ﺷﺒﺖ و دارﭼﯿﻨﯽ در ﻃﺒﺦ ﻟﺤﻮم ﻏﻠﯿﻈﻪ داﺧﻞ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ آﻧﻬﺎ را ﻟﻄﯿﻒ و ﻗﻮي و ﻣﻠﯿﻦ و ﻣﺪر ﺑﻮل و ﻣﺤﻠﻞ ﻧﻔﺦ ﮔﺮداﻧﺪ . ﮐﻤﻮن ﻧﺒﻄﯽ در دوﯾﻢ ﮔﺮم و ﺧﺸﮏ و ﻣﻠﯿﻦ ﻃﺒﻊ و ﮐﺮﻣﺎﻧﯽ ﻗﺎﺑﺾ و ﮐﻤﻮن ﺑﺮّي ﮐﻪ ﺷﺒﯿﻪ ﺑﻪ ﺷﻮﻧﯿﺰ اﺳﺖ در ﺳﯿﻢ ﮔﺮم و ﺧﺸﮏ . اﻓﻌﺎل و ﺧﻮاص آن :ﻗﻮي ﺗﺮ از ﺑﺴﺘﺎﻧﯽ* .اﻋﻀﺎءاﻟﻌﯿﻦ *ﻋﺼﺎره ﺻﻤﻎ آن ﺟﺎﻟﯽ ﺑﺼﺮ و ﺟﺎﻟﺐ دﻣﻌﻪ و داﺧﻞ ادوﯾﻪ ﮔﺎوي و ﻧﺘﻒ ﺷﻌﺮ ﻣﻨﻘﻠﺐ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و ﭼﻮن ﺑﻌﺪ از ﻧﺘﻒ ﺑﺮ آن ﺑﻤﺎﻟﻨﺪ دﯾﮕﺮ ﻧﺮوﯾﺪ و ﭼﻮن ﺑﺮ ﺟﺮب ﭼﺸﻢ ﺑﻤﺎﻟﻨﺪ آن را زاﯾﻞ ﮔﺮداﻧﺪ و ﺿﻤﺎد ﺟﺮم آن ﺑﺎ زﯾﺖ و ﻋﺴﻞ ﺟﻬﺖ رﻓﻊ ﺳﯿﺎﻫﯽ ﮐﻪ در ﭼﺸﻢ ﺑﻪ ﻫﻢ رﺳﯿﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﻧﺎﻓﻊ* .اﻋﻀﺎءاﻟﻐﺬاء و اﻟﻨﻔﺾ *ﺟﻬﺖ ﺗﻘﻄﯿﺮاﻟﺒﻮل و اﺧﺮاج ﺳﻨﮓ ﮔﺮده و ﻣﺜﺎﻧﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺧﻮن ﻣﻨﺠﻤﺪ در ﻣﻌﺪه و ﮔﺮده ﺧﺼﻮﺻﺎً ﺑﺎ آب ﮐﺮﻓﺲ ﺑﺴﺘﺎﻧﯽ و ﺑﺎ ﺳﺮﮐﻪ ﺟﻬﺖ ﻓﻮاق و اﺧﺮاج ﮐﺮم ﻣﻌﺪه . *اﻟﺴﻤﻮم* آﺷﺎﻣﯿﺪن آن ﺑﺎ ﺷﺮاب ﺟﻬﺖ ﮔﺰﯾﺪن ﻫﻮام ﻧﺎﻓﻊ . *اﻻورام و اﻟﺒﺜﻮر *ﺿﻤﺎد آن ﺑﺎ روﻏﻦ زﯾﺘﻮن و ﻋﺴﻞ راﻓﻊ ﺧﻮن ﻣﺮده ﺗﺤﺖ ﺟﻠﺪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ اورام اﻧﺜﯿﺎن و آﺷﺎﻣﯿﺪن ﻋﺼﺎره آن ﺑﺎ ﻣﺎءاﻟﻌﺴﻞ ﻣﺴﻬﻞ و آﺷﺎﻣﯿﺪن ﺣﺸﯿﺶ آن ﻣﺪر ﺑﻮل اﺳﺖ و دﺳﺘﻮر ﻣﺪﺑﺮ ﻧﻤﻮدن آن و ﺳﻔﻮف و دوا و ﺟﻮارﺷﺎت و ﺷﺮاب
