ﺑﻪ ﺿﻢ ﺛﺎ و ﺳﮑﻮن واو و ﻣﯿﻢ ﺑﻪ ﻓﺎرﺳﯽ ﺳـ ﯿﺮ و ﺑـ ﻪ ﻫﻨـﺪي ﻟﻬﺴـﻦ ﮔﻮﯾﻨﺪ . ﻣﺎﻫﯿﺖ آن :ﺑﺮّي و ﺑﺴﺘﺎﻧﯽ و ﺟﺒﻠﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ .ﺑﺮّي آن را ﺑـ ﻪ ﯾﻮﻧـﺎﻧﯽ اﺳﻘﻮردﯾﻮن و ﺑﻪ ﻋﺮﺑﯽ ﺛﻮم اﻟﺤﯿﻪ ﻧﺎﻣﻨﺪ و در ﺣﺮف اﻻﻟـﻒ ﻣـﺬﮐﻮر ﺷﺪ و ﺑﺴﺘﺎﻧﯽ آن دو ﻗﺴﻢ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ :ﯾﮑﯽ ﺑﺴﯿﺎر داﻧﻪ ﯾﻌﻨﯽ ﭼﻨـﺪ داﻧـﻪ ﺑﻪ ﻫﻢ ﻣﺘﺼﻞ و ﯾﮑﯽ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﺮ ﯾﮏ داﻧﻪ و ﺑﻪ ﻗﺪر ﭘﯿﺎز ﮐﻮﭼﮑﯽ و اﯾﻦ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ آن ﮐﻤﺘﺮ اﺳﺖ و ﺟﺒﻠﯽ آن را ﺑﻪ ﻓﺎرﺳﯽ ﻣﻮﺳﯿﺮ ﻧﺎﻣﻨـﺪ و ﺑﺮگ آن ﻋﺮﯾﺾ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﺮﮔ ﺲ و ﮔﻞ آن ﺑﻨﻔﺶ و ﺑﯿﺦ آن ﯾﮏ داﻧﻪ ﺑﻪ ﻗﺪر ﭘﯿﺎز ﮐﻮﭼﮑﯽ و ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺰرﮔﺘﺮ از ﺑﻮﺳﺘﺎﻧﯽ و در ﺑﻮ ﻓ ﯽاﻟﺠﻤﻠﻪ ﺷﺒﯿﻪ ﺑﺪان و ﺑﻬﺘﺮ از ﻫﻤﻪ ﺑﺴـﺘﺎﻧﯽ ﻣﺸـ ﻬﻮر ﺑـﺰرگ داﻧـﻪ آﻧﺴـﺖ و ﺟﺒﻠﯽ آن از ﺟﻬﺖ ﻣﺨﻠﻞ ﻧﻤﻮدن ﺑﻬﺘﺮ و ﺑﺪون ﻣﺨﻠﻞ اﯾـﻦ ﻗﺴـﻢ ﮐـﻢ ﻣﺴﺘﻌﻤﻞ و ﺗﺎزه ﻫﻤﻪ اﻗﺴﺎم ﺑﻬﺘﺮ از ﮐﻬﻨﻪ و ﻧﻮﻋﯽ دﯾﮕﺮ ﻣﺮﮐﺐ ﻣﯿﺎن ﺛﻮم و ﮐﺮاث اﺳﺖ ﮐﻪ آن را ﮐﺮاﺛﯽ ﻧﺎﻣﻨﺪ . ﻃﺒﯿﻌﺖ آن :در ﺳﯿﻢ ﮔﺮم و ﺧﺸﮏ و ﺑﺎ رﻃﻮﺑﺖ ﻓﻀﻠﯿﻪ و ﺣﺮارت او ﺷﺒﯿﻪ ﺑﻪ ﺣـﺮارت ﻏﺮﯾـﺰي اﺳـﺖ و ﺑـﺮّي آن در ﭼﻬـﺎرم ﮔـﺮم و ﺧﺸﮏ . اﻓﻌﺎل و ﺧﻮاص آن :ﻣﺤﻠﻞ و ﺟـﺎﻟﯽ و ﻣﻔـﺘﺢ و ﻣﺠﻔـﻒ رﻃﻮﺑـﺎت ﻣﻌﺪه و ﻣﻔﺎﺻﻞ و رﻗﯿﻖ ﮐﻨﻨﺪه ﺧﻮن و ﻣﺪر ﺑﻮل و ﺣـﯿﺾ و ﻋـﺮق و ﺑﺎ ﻗﻮت ﺗﺮﯾﺎﻗﯿﺖ و ﻣﻘﺮح ﺟﻠﺪ و ﺧـﻮردن آن ﺑـ ﺎ ﻣﺮاﻋـﺎت زﻣـﺎن و ﻣﺰاج و ﺣﺪ اﻋﺘﺪال ﺣـﺎﻓﻆ ﺻـﺤﺖ ﻣـﺰاج و داﻓـﻊ ﻣﻀـﺮت آﺑﻬـﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﻫﻮاي وﺑـﺎﯾﯽ و ﺗﻌﻔـﻦ ﺧﺼﻮﺻـﺎً ﺑـﺎ ﺳـﺮﮐﻪ آن و ﺟﻬـﺖ ﺗﺼﻔﯿﻪ ﺣﻠﻖ و ﺻﻮت و رﺑﻮ و ﺿﯿﻖ اﻟﻨﻔﺲ و ﻧﺴﯿﺎن و ﻓﺎﻟﺞ و ﻟﻘـﻮه و رﻋﺸﻪ و اﮐﺜﺮ اﻣﺮاض ﻋﺼـﺒﺎﻧﯽ و اوﺟـﺎع ﻣﻔﺎﺻـﻞ و ﻋـﺮق اﻟﻨﺴـﺎ ء و ﻧﻘﺮ س و وﺟﻊ ورك و اﻣﺜﺎل اﯾﻨﻬﺎ و ﻗﻄﻊ اﺧﻼط ﻏﻠﯿﻈﻪ و ﺳـﭙﺮز و دﻓﻊ رﯾﺎح ﺗﻬﯿﮕﺎه و ﻗﻮﻟﻨﺞ رﯾﺤﯽ و زﻟﻮي در ﺣﻠﻖ ﻣﺎﻧﺪه و اﻗﺴﺎم ﮐﺮم ﻣﻌﺪه و ﺣﺐ اﻟﻘﺮع و در ﻣﺮﻃﻮﺑﯿﻦ ﻣﺤﺮك ﺑـﺎه و ﻣﻮﻟـﺪ ﻣﻨـﯽ و در ﻣﺤﺮورﯾﻦ ﻣﺠﻔﻒ آن و ﻣﻌﻄﺶ و ﺟﻬﺖ ﺗﺒﻬﺎي ﮐﻬﻨﻪ و ﻗﺮوح ﺷـﺶ و درد ﻣﻌﺪه و رﻓﻊ ﺗﺸﻨﮕﯽ ﮐـﻪ از ﺑﻠﻐـ ﻢ و ﺳـﺪه ﻣﺎﺳـﺎرﯾﻘﺎ ﺑﺎﺷـﺪ و ﺗﻘﻄﯿﺮاﻟﺒﻮل و ﻧﯿﮑﻮﯾﯽ رﻧﮓ رﺧﺴـﺎر و ﺗﻠﻄﯿـﻒ ﻏـﺬاﻫﺎي ﻏﻠـﯿﻆ و
ﺗﺤﻠﯿﻞ اورام و ﺣﺼﺎت ﮔﺮده و ﮔﺰﯾﺪن ﻣﺎر و ﺳـﺎ ﯾﺮ ﻫـﻮام و ﺳـﮓ دﯾﻮاﻧﻪ ﮔﺰﯾﺪه و رﺗﯿﻼ و ﺑﺎ ﺷﺮاب ﺟﻬﺖ ﺳﻢ اﻓﻌﯽ و ﻣـﺪاوﻣﺖ اﮐـﻞ آن ﺑﺎﻋﺚ ﺳﻘﻮط ﻣﻮي ﺳـﻔﯿﺪ و رو ﯾﯿـﺪن ﻣـﻮي ﺳـﯿﺎه و ﺑـﺎ اﻧﺠﯿـﺮ و ﺳﺪاب و ﺑﺎ ﻣﻐﺰ ﮔﺮدﮐﺎن ﻗﻮي ﺗﺮ از ﻓﺎدزﻫ ﺮ و ﻣﻄﺒﻮخ آن ﺑﺎ زﯾـﺮه و ﺑﺮگ ﺻﻨﻮﺑﺮ ﺟﻬﺖ ﺗﻘﻮﯾﺖ دﻧﺪان و ﺑـﺎ ﺷـﯿﺮ ﮔﻮﺳـﻔﻨﺪ ﭘﺨﺘـﻪ و ﺑـﺎ روﻏﻦ ﮔﺎو ﺗﺎزه ﺑﺮﯾﺎن ﮐﺮده و ﺑﺎ ﻋﺴﻞ ﺷﯿﺮﯾﻦ ﻧﻤﻮده ﺣﻠﻮا ﺳﺎﺧﺘﻪ در ﺗﺤﺮﯾﮏ ﺑﺎه و اﻧﻌﺎظ ﺑﯿﻌﺪﯾﻞ و ﺑﺎ ﻃﺒـﯿﺦ ﻓـﻮد ﻧﺞ ﺟﺒﻠـﯽ ﺟﻬـﺖ ﻗﺘـﻞ ﺷﭙﺶ و ﺻﯿﺒﺎن ﮐﻪ ﺑﻪ ﻓﺎرﺳﯽ رﺷﮏ ﻧﺎﻣﻨﺪ ﻣﻔﯿﺪ . اﻟﻤﻀﺎر :اﮐﺜﺎر آن و ﻋﺪم ﻣﺮاﻋﺎت ﻣـﺰاج و ﺳـﻦ و ﻓﺼـﻞ ﻣﺼـﺪع و ﻣﺤﺮق ﺧـﻮن و ﻣﻀـﺮ ﭼﺸـﻢ و ﺷـﺶ و ﺑﻮاﺳـﯿﺮ و زﻧـﺎن ﺣﺎﻣﻠـﻪ و ﺻﺎﺣﺒﺎن زﺣﯿﺮ و ﺧﻨﺎزﯾ ﺮ و ﻣﻮﻟﺪ ﺻﻔﺮاي ﺑﺴﯿﺎر ﺗﻨﺪ و ﻣﻀﻌﻒ ﺑﺎه و ﻣﻬﯿﺞ اﻣﺮاض ﻧﺎﯾﺒﻪ، ﻣﺼﻠﺢ آن ﭘﺨﺘﻦ آن اﺳﺖ در آب ﺑﺎ ﻗﻠﯿﻠﯽ ﻧﻤـﮏ و اﺿﺎﻓﻪ ﻧﻤﻮدن روﻏﻦ ﺑﺎدام و ﯾﺎ روﻏﻦ ﮐﺮه و اﺳﺘﻌﻤﺎل آن ﺑﺎ ﮔﺸﻨﯿﺰ و ﺳﮑﻨﺠﺒﯿﻦ و آب اﻧﺎر ﺗﺮش ﺷﯿﺮﯾﻦ و اﻣﺜﺎل اﯾﻨﻬﺎ و اﮐﺘﺤـﺎل ﺑـﺎ آب آن ﺟﻬﺖ ﮐﻤﻨﮥ اﻟﺪم و ﻏﺮﻏﺮه ﺑﺎ ﺳﺮﮐﻪ ﻣﺨﻠﻞ آن ﯾﻌﻨـﯽ ﭘـﺮورده در آن ﺟﻬﺖ اﺧﺮاج زﻟﻮي در ﺣﻠﻖ ﻣﺎﻧﺪه و ذﺑﺤﻪ و ﻣﻀﻤﻀﻪ ﺑـ ﻪ ﻃﺒـﯿﺦ آن ﺑﺎ ﮐﻨﺪر ﺟﻬﺖ درد دﻧﺪان ﺑﺎرد و ﺗﺄﮐﻞ آن و ﺗﻘﻮﯾـﺖ ﻟﺜـﻪ و ﺑـ ﻪ دﺳﺘﻮر ﻧﮕﺎﻫﺪاﺷﺘﻦ آب ﻣﻄﺒـﻮخ آن ﺑـﺎ ﭼـﻮب ﺻـﻨﻮﺑﺮ و ﮐﻨـﺪر در دﻫﺎن ﺟﻬﺖ وﺟﻊ اﺳﻨﺎن ﺣﺎدث از ﺑﺮودت و اﺣﺘﻘـﺎن ﺑـﺪان ﺟﻬـﺖ ﻋﺮق اﻟﻨﺴﺎء و ﻣﺎﻟﯿﺪن ﻣﺸﻮي آن ﺑﺮ دﻧﺪان ﺟﻬﺖ ﺗﺴﮑﯿﻦ وﺟﻊ رﯾﺤﯽ و رﻃﻮﺑﯽ آن ﻣﻔﯿﺪ و ﻃﻼي آن ﺑﺎ ﻋﺴﻞ ﺟﻬﺖ ﺑﺜﻮر و ﻗﻮﺑـﺎ و ﻗـﺮوح رﻃﺒﻪ ﺳﺮ و ﺳﺒﻮﺳﻪ آن و ﺑﻬﻖ و ﺟﺮب وﻟـﯿﮑﻦ ﻣ ﻘـ ﺮح ﮐﻨﻨـﺪه ﺟﻠـﺪ ﺟﻬﺖ ﮔﺰﯾﺪن اﺑﻦ ﻋﺮس و ﺑﺎ ١( اﺳﺖ و ﺑﺎ ﺑﺮگ )اﻧﺠﯿﺮ و ﺳﯿﺎه زﯾﺮه ﺟﻨﺪ و روﻏﻦ زﯾﺘﻮن ﺟﻬﺖ ﺟﺬب ﺳﻢ ﻋﻘﺮب و ﻣﺎر و ﺳﮓ دﯾﻮاﻧـﻪ و ﮐﻞ ﺳﻤﻮم و رﻓﻊ اذﯾﺖ آﻧﻬﺎ و ﺑﻪ دﺳﺘﻮر ﺑﺎ ﻋﺴﻞ و ﺑﺎ ﺳﺮﮐﻪ ﺟﻬﺖ ﺗﺤﻠﯿﻞ رﻃﻮﺑﺎت ﻏﻠﯿﻈﻪ و ورم اﻋﻀﺎ و ﺿﻤﺎد ﭘﺨﺘﻪ آن ﺑﺎ ﺷﯿﺮ ﺟﻬـﺖ ﮔﺸﻮدن دﺑﯿﻠﻪ و دﻣﻞ و ﺗﻀﻤﯿﺪ ﻣﺤﺮق آن ﺑﺎ ﻋﺴﻞ ﺟﻬﺖ ازاﻟﻪ ﺧـﻮن ﻣﻨﺠﻤﺪ در ﺗﺤﺖ ﭘﻠﮏ ﭼﺸﻢ و ﺑﺎ روﻏﻦ ﺑﺎن ﺟﻬﺖ داءاﻟﺜﻌﻠﺐ و ﺑـﺎ روﻏﻦ ﮔﺎو ﺟﻬﺖ ﺳﺤﺞ اﻧﻔﻊ و ﺧﻮردن آن در روﻏﻦ ﺑﺮﯾﺎن ﮐـﺮده و ﻃﻼ ﮐﺮدن ﺟﺮم آن و ﯾﺎ روﻏﻦ آن و ﯾﺎ آن ﻫـﺮ دو ﺟﻬـﺖ ﺗﺠﻔﯿـﻒ ﻗــﺮوح رﻃﺒــﻪ ﺳــﺮ و ﺗــﺪﻫﯿﻦ ﺑــﻪ روﻏﻨــﯽ ﮐــﻪ ﻣﮑــﺮر ﺳــﯿﺮ در آن ﺟﻮﺷﺎﻧﯿﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺟﻬﺖ ﺟﻤﻮد ﺧﻮن در اﻃﺮاف ﺑﺪن و ﺷﻘﺎﻗﯽ ﮐﻪ از ﺑﺮودت ﺑﻪ ﻫﻢ رﺳﯿﺪه ﺑﺎﺷﺪ و ﺟﻬﺖ وﺟﻊ ﻣﻔﺎﺻﻞ و ﻗﻮﻟﻨﺞ ﺑﻠﻐﻤـﯽ و ﺳﺤﺞ ﺣﺎدث از ﺧﻠﻂ ﻟﺰج ﺷﺮﺑﺎً و ﻃﻼ ء از ﺧﺎرج و ﻃﻼي رﻣـﺎد آن ﺑﺎ ﻋﺴﻞ ﺟﻬﺖ ﺑﻬﻖ و ﺑﺮص و داء اﻟﺜﻌﻠﺐ و ﮐﻤﻨـﮥ اﻟـﺪم و ﺟـﺮب و ﺟﻠﻮس در ﻃﺒﯿﺦ ﺑﺮگ و ﺳﺎق آن ﺟﻬﺖ ادرار ﺑﻮل و رﻓـﻊ اﺣﺘﺒـﺎس ﺣﯿﺾ و اﺧﺮاج ﻣﺸﯿﻤﻪ و ﺑﻪ دﺳﺘﻮر ﺗﺪﻫﯿﻦ ﺑﺪان وﻟﯿﮑﻦ اﯾﻦ ﺿـﻌﯿﻒ اﺳﺖ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ آن و ﻃﻼي آن ﺑﺎ ﻧﻮﺷﺎدر ﺟﻬﺖ ﺑـﺮص و ﺑﻬـﻖ و ﺑـﺎ زﻓﺖ ﺟﻬﺖ داﺧﺲ و ﺧﺸﻮﻧﺖ ﻧﺎﺧﻦ و ﮐﺠﯽ آن و ﻃﺒﯿﺦ آن ﮐﺸﻨﺪه ﺷﭙﺶ و ﺧﺎﯾﯿﺪن ﺑﺮگ آن و ﺑﻌﺪ از آن ﻣﻀﻤﻀـﻪ ﺑـ ﻪ ﻧﺒﯿـﺬ رﯾﺤـﺎﻧﯽ زاﯾﻞ ﮐﻨﻨﺪه راﯾﺤﻪ آن اﺳﺖ و ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ اﮔﺮ ﺟﻬﺖ ﻓﺎﻟﺞ ﺗﺎ ﭼﻬﻞ روز ﻫﺮ روز درﺳﺖ ﺧﺎم آن را ﺑﻠﻊ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ﺑﺪﯾﻦ ﻃﺮﯾﻖ ﮐﻪ روز اول ﯾﮏ داﻧﻪ و روز دوﯾﻢ دو داﻧﻪ و روز ﺳﯿﻢ ﺳﻪ داﻧﻪ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺗﺎ ﭼﻬﻞ روز ﮐﻪ روز ﭼﻠﻬﻢ ﭼﻬﻞ داﻧﻪ ﺷﻮد و ﺑﺎز ﺑﻪ دﺳﺘﻮر روزي ﯾﮏ داﻧﻪ ﮐـﻢ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ روز ﻫﺸﺘﺎدم ﺑﺎز ﺑﻪ ﯾﮏ داﻧـﻪ رﺳـﺪ در ﺑـﯿﻦ اﻧﺸـﺎءاﷲ ﺗﻌﺎﻟﯽ زاﯾﻞ ﮔﺮدد و ﻣﺤﺘﺎج ﺑﻪ دوا ي دﯾﮕﺮ ﻧﮕﺮدد و ﭼـﻮن ﺑـﻼد ر را در زﻣﯿﻦ دﻓﻦ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ﺗـﺎ ﭘﻮﺳـﯿﺪه ﮔـﺮدد و در آﻧﺠـﺎ ﺳـﯿﺮ را ﻏـﺮس ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ﺗﺎ ﻗﻮت ﮔﯿﺮد ﭘـﺲ ﺑـﺮآورده آن را ﻣﻌﺠـﻮن ﺳـﺎزﻧﺪ ﺗﻘﻮﯾـﺖ ﻋﻈﯿﻢ ﺑﺨﺸﺪ و ﻣﻮي رﯾﺶ ﺳﻔﯿﺪ ﺷﺪه ﺳـﯿﺎه روﯾـﺪ و ﺗﺮﯾـﺎق اﻟﺜـﻮم و ﻣﻨﺎﻓﻊ آن و دﻫﻦ و ﻣﺨﻠﻞ و ﻣﻌﺠﻮن آن در ﻗﺮاﺑﺎدﯾﻦ ذﮐﺮ ﯾﺎﻓﺖ
