تجربه کاربری و «ی ربط»

در ترکیبات اضافی و وصفی، کلمه اول و دوم با « ِ » به هم مرتبط می‌شوند. به طور مثال: «درختِ گردو» یا «سیبِ شیرین» که طبق نثر فارسی از نوشتن « ِ » صرف‌نظر می‌کنیم. اما زمانی‌که کلمه اول به «ه» ختم شود، اختلاف شروع می‌شود.
از نظر شما کدام صحیح هست؟ «شبکه اجتماعی»، «شبکه‌ی اجتماعی» و یا «شبکهٔ اجتماعی»!
نسخه‌های خطی فارسی نشان می‌دهد که در گذشته هم «ی ربط» و هم شکل «هٔ» رایج بوده، که خوش‌نویسان برای زیباتر شدن نوشته بیشتر از «هٔ» -که همان شکل کوچک‌شده «ی» است- استفاده می‌کردند.

فرهنگستان زبان فارسی سال ۱۳۲۱ به پیشنهاد احمد بهمن‌یار، استفاده از «ی ربط» را در ترکیبات وصفی و اضافی تصویب کرد. این رسم‌الخط در کتاب‌های درسی ما، کاملا مشهود بود. اما فرهنگستان زبان فارسی در آخرین توصیه خود، در دستور خط فارسی، دوباره «ی» کوچک بر روی «ه» را به عنوان شیوه درست نگارش اعلام می‌کند:

برای کلماتِ مختوم به های غیرملفوظ، در حالتِ مضاف، از علامتِ «ء»* استفاده می‌شود: خانهٔ من، نامهٔ او
* این علامت کوتاه‌شدهٔ «ی» است.

در حال حاضر هر ۳ شکل رسم‌الخطِ «شبکه اجتماعی»، «شبکه‌ی اجتماعی» و یا «شبکهٔ اجتماعی»، صحیح است. اما در تجربه کاربری بهتر در متن‌ها، از کدام‌یک استفاده کنیم؟

ما در UX Writing به دنبال این هستیم که متون را در ساده‌ترین شکل خود بنویسیم. هدف این است که کاربر زمانی‌که متنی را می‌خواند کاملا متوجه مقصود آن شود. می‌خواهیم متن به‌قدری راحت و ساده نوشته شده‌باشد که کاربر برای فهمیدن آن وقت صرف نکند. مثل آن‌که خودش آن‌ها را نوشته‌باشد.

برای یکپارچه‌شدن متون، مهم است که هر رسم الخطی از «ی ربط» را انتخاب می‌کنید، به آن وفادار باشید. اما کدامیک مناسب‌تر است؟
استفاده از «هٔ» چیزی نیست که بین عموم مردم مرسوم باشد. معمولا اگر دست به قلم شویم، به ندرت پیش می‌آید که از «یای کوچک» استفاده کنیم.
استفاده از «ی» نیز طبق اصول زیباشناسی خط فارسی پیشنهاد نمی‌شود و اصلا همین امر باعث شده که بین خوش‌نویسان نوشتن «یای کوچک» مرسوم شود.

زبان پدیده‌ای سیال است. در هر زمان، شکلی که اکثریت فارسی‌زبانان از آن استفاده می‌کنند را می‌توان درست دانست. برای پی بردن به پاسخ این سوال که اکثریت فارسی‌زبانان به چه شکل این ترکیبات را می‌نویسند از گوگل استفاده می‌کنیم:
وقتی ترکیب «شبکه‌ اجتماعی» را گوگل کنیم ۱۷۷ میلیون نتیجه نشان می‌دهد در حالیکه ترکیب‌های «شبکه‌ی اجتماعی» و «شبکهٔ اجتماعی» به ترتیب ۱۳.۵ و ۱۰.۵ میلیون نتیجه نشان می‌دهند. مقایسه انجام شده برای ما این نکته که اکثریت کاربران به چه شکل می‌نویسند را روشن می‌کند.

متن بالا برای تمرین دوره‌ی گویا و گیرانویسی رهنما کالج انتخاب شده‌است.

با تشکر از ویراستاران و آقای محمدمهدی باقری عزیز برای این دوره دوست‌داشتنی و کاربردی.

منابع:

https://liar.ui.ac.ir/article_19627.html

https://utype.ir/docs/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D8%B1%D8%B4-%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C/%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D8%AA-%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C/%D9%87-%D9%87%D9%85%D8%B2%D9%87-%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%DB%8C%D8%A7-%DB%8C/

https://www.iranboom.ir/shekar-shekan/dabireh/1614-yaye-ezafe-ha-malfoz.html