گسترش پاندمی کوید-19 در سراسر جهان، خیلی از چیزها را عوض کرد؛ یکی از آنها شکل کار کردن بود. کار از راه دور برای بسیاری از افراد به یک امر عادی جدید تبدیل شده است. در حالی که احتمال بازگشت بسیاری از کارمندان پس از پایان بحران ویروس کرونا به دفاتر خود وجود دارد؛ بسیاری از دولت‌ها و شرکت‌ها همچنان امکان دورکاری و یا کار از خانه را برای همیشه فراهم و توصیه می‌کنند. هر چند برخی از متخصصان ممکن است این روش جدید را نپذیرفته و صرفا آن را به عنوان یک ضرورت فعلی تلقی کنند. به‌عنوان مثال عده‌ای بر این باورند که این روش برای یک مدیر محصول که دائماً اعضای تیم، استراتژی ها، ارتباط با کاربران و شرکای تجاری و چالش‌های پیش رو را مدیریت می‌کند، مناسب نیست!
نویسنده در این مجال قصد ندارد تا مزایا و معایب شیوه‌های انجام کار را برشمرد؛ بلکه به صورت اختصاصی شرایط کاری مدیران محصول را بررسی کرده و معتقد است این جایگاه شغلی همواره باید به‌عنوان یک نقش در تیم معنا شود و قاعده و رویه‌ای جدای از آن نداشته باشد. این نوشته براساس تجربه‌ی فردی نویسنده به عنوان یک مدیر محصول از هر دو صورت شیوه‌ی انجام کار حضوری و از راه دور بوده و پرواضح است که قابل تعمیم به کلیه‌ی شرایط نمی‌باشد؛ اما از نتیجه‌ی آن به‌صورت کلی می‌توان بهره برد.
بگذارید در ابتدای کار این را به شما بگویم: مدیریت محصول وقتی از راه دور انجام شود حتی در مواردی می‌تواند موثرتر باشد. پس، از رفتن به این مسیر شغلی با این شیوه نترسید.
فراموش نکنید وظایف اصلی یک مدیر محصول از راه دور در مقایسه با شخصی که از دفتر و به‌صورت حضوری کار می‌کند تفاوت زیادی ندارد. حتی بخش زیادی از کار مدیر محصول فارغ از شیوه‌ی انجام می‌تواند همیشه از راه دور باشد؛ مانند مصاحبه با کاربران.
در پاسخ به این سوال که آیا وظایف و کارهایی که یک مدیر محصول از راه دور انجام می‌دهد؛ متفاوت است؟ به جرات باید گفت: خیر. براساس لیست زیر که برخی از اصلی‌ترین وظایف یک مدیر محصول است، باید اذعان داشت که انجام این وظایف در گرو حضور یا عدم حضور فرد در محیط کار نیست. بلکه همگی آنها در گرو مهارت‌هایی است که یک فرد به عنوان مدیر محصول باید از آنها برخوردار باشد و در راس همه‌ی آنها نقش تسهیلگری است. این وظایف عبارتند از:
· هدایت و توسعه‌ی محصول و استراتژی آن در طول چرخه‌های مختلف زندگی
· کشف نیازهای کاربران از طریق مصاحبه
· توسعه‌ی موقعیت و چشم انداز یک محصول
· استفاده از ابزارهای مختلف برای تولید وایرفریم‌ها و ماک‌آپ، جمع‌آوری بازخوردها و ارائه نتایج
· تهیه‌ی تایملاین‌های مشخص و شفاف
· تعریف معیارهای کمی و کیفی و استفاده‌ی از آنها برای ارزیابی موفقیت محصول و بررسی کار ارائه شده برای اطمینان از همسویی با مشخصات فنی
· اجراسازی داستان‌های کاربران
· ایجاد و مدیریت نقشه راه محصول
· حفظ ارتباط مداوم مشتری و ذینفع
· مشارکت با تیم‌های دیگر برای اطمینان از روند توسعه و تحویل محصول
· رهبری تیم محصول و برعهده گرفتن مسئولیت کامل اقدامات آن
· تهیه محتوا و داکیومنت سازی برای ویژگی‌های جدید
پس آنچه که ممکن است کار مدیریت محصول از راه دور را سخت و یا نامناسب کند؛ ویژگی‌ها و لازمه‌های این حرفه نیست بلکه ویژگی‌های شخصیتی شما به عنوان مدیر محصول است.
دقیقاً مانند هر حرفه و تخصصی، چند ویژگی و عادت شخصیتی نیز وجود دارد که در مناسب بودن یا نبودن شما برای کار از راه دور به عنوان مدیر محصول تأثیر می‌گذارد. به عنوان مثال اگر در برقراری ارتباط دچار مشکل هستید و به‌راحتی نمی‌توانید از دیگران بازخورد بگیرید نه تنها برای این شغل مناسب نیستید؛ بلکه هرگز تبدیل به یک کارمند از راه دور نخواهید شد. این افراد همیشه با سایر اعضای تیم تناقض داشته و برای انجام امور در سروقت خود مقاومت دارند. علاوه بر این مدیریت محصول از آن دسته مشاغلی است که عنصر زمان در آن حرف اصلی را می‌زند. به همان تناسب فردی که این جایگاه شغلی را به‌عهده دارد باید منعطف و قابلیت انجام چند کار به صورت همزمان را داشته باشد. به خصوص در تیم های کوچک که به هر حال معمولاً کسانی هستند که همواره دور از دسترس هستند و رویه‌های کاری چندان شفاف نیست. بنابراین ارتباطات باید حتی در مواقعی که با بقیه اعضای تیم رو در رو نیستید، با جزئیات و دقت انجام شود. حتی بیشتر از این، مدیر محصول باید کسی باشد که تمام ارتباطات تیم، کاربر، مشتری و سایر سهامداران را به هم پیوند دهد. پس همواره باید فرصتی را برای برای به اشتراک گذاشتن افکار، ایده‌ها و یا پرسیدن سوال اختصاص داد.
اگر در انجام این کارها توانایی لازم را ندارید، وقت آن رسیده تا تقصیر را گردن شرایط کار از راه دور نندازید و روی مهارت‌های خود کار کنید. به طور کلی یک مدیر محصول باید دارای متنوع‌ترین مهارت‌های نرم و سخت در یک تیم باشد. از جمله: مهارت رهبری قوی، قابلیت‌های سازماندهی و اولویت‌بندی، تفکر انتقادی، مهارت‌های ارتباطی و بین فردی بسیار عالی، توانایی‌های قوی مدیریت مشتری، توانایی مدیریت چندین پروژه‌ی همزمان، مهارت‌های مدیریت زمان و بودجه‌بندی، تدوین چارچوب‌ها، استراتژی‌ها و یا راه حل‌های نمونه‌سازی سریع توسعه محصول، امکان عیب‌یابی و ایجاد گزارشات دقیق، توانایی کار مستقل، اشتیاق برای کارکرد متقابل، مهارت حل مسئله، درک فنی قوی از نحوه‌ی ساخت محصولات نرم‌افزاری، توانایی جمع‌آوری و ساختار تحقیقات کیفی و کمی که برای تصمیم‌گیری در مورد محصول و طراحی استفاده خواهد شد، درک روشنی از معیارهای اصلی و روش‌های اندازه‌گیری موفقیت یک محصول و ... اینها بخشی از مهارت‌هایی است که یک کارفرما از مدیرمحصول خود به‌صورت کلی انتظار دارد.
فراموش نکنیم که شرکت‌ها می‌خواهند مدیران محصولشان قابل اعتماد باشند. گاهی اوقات حتی بیشتر از آنچه از بقیه تیمشان انتظار دارند. اما قرار نیست این اعتماد با عدم حضور فرد در دفتر خدشه‌دار شود. باید روراست بود، اگر این اتفاق بیفتد حتما یک جای کار می‌لنگد؛ که یا به خصوصیات و مهارت‌های فردی شما باز می‌گردد و با یه فرهنگ سازمانی‌ای که مورد نقد از دورن قرار نگرفته است.
روش کار از دور یک نسخه‌ی پیچیده شده و قابل اعمال برای تمام شرایط نیست. اما اگر به‌عنوان یک مدیر محصول در شرکتی مشغول به کار هستید که تمامی اعضای تیم از جمله تیم فنی، طراحی، بازاریابی، مالی و ... از شرایط دورکاری برخوردارند؛ ولی در قالب جملات تکرارشونده‌ای چون: «ذات شغل مدیر محصول به گونه‌ای است که با دورکاری همخوانی ندارد» همچنان از شما خواسته می‌شود که حضورا در شرکت مسئولیت خود را انجام دهید؛ باید در رویه‌ی کاری خود و یا شرکتتان تجدید نظر کنید.
این بدان معناست که مدیران ارشد در شرکت شما به روش سنتی متعهدند و حتی اگر به‌ظاهر آن را رد کرده باشند اما به‌واقع بدین صورت عمل می‌کنند. اینها عموما مدیرانی هستند که خود را با شرایط جدید وفق نداده و براساس آن عمل نمی‌کنند. این خود یک زنگ خطر برای شما و شرکت شما محسوب می‌شود. زیرا در بلند مدت دچار تناقض‌های شدید و نارضایتی‌های عمیق خواهید شد. از شما انتظار نهایت چابکی و انعطاف می‌رود؛ در حالیکه سیستم بدین‌گونه نیست و مدیران ارشد خود را از آن مستثنی کرده‌اند. اینها مدیرانی هستند که نه تنها دچار درصدی از بی‌اعتمادی هستند بلکه از تغییر هراس دارند. استفاده از ابزارهای نوین را نمی‌دانند و برای استفاده از آن دچار دلهره می‌شوند. اعتبار رئیس و مرئوسی خود را در خطر می‌بینند و حاضر نیستند شما را در جایی غیر از پشت میزشان ملاقات کنند. این همان بخشی از فرهنگ غالب سازمانی است که باید به عنوان مدیر محصول بر روی آن اثر گذاشته و درصورتیکه می‌دانید نتایج خوبی برای شرکتتان به همراه دارد به مرور آن را تغییر دهید.
اما سخت‌تر زمانی است که سیستم و فرهنگ سازمانی بستر انجام کار به شیوه‌های مختلف و مطابق با سایر تیم‌ها را برای مدیران محصول فراهم می‌کند اما خود مدیران محصول هستند که آن را پس می‌زنند. اگر در این شرایط قرار دارید، جدا به شما پیشنهاد می‌کنم که ترس را کنار بگذارید و اگر همواره به دنبال این بوده‌اید که مدیر محصول نیز به عنوان یک عضو در تیم شناخته شود، جدای از سیاست‌های کلی تیم عمل و آن را به سیستم تحمیل نکنید. شما عضوی از تیم هستید و نباید خود را از آن جدا کنید. این بدترین روش برای این است که به قصد تثبیت جایگاهتان رویه‌ای جدای از آن در پیش بگیرید. با این روش شما به مدیران ارشد نزدیک‌تر می‌شوید و به همان میزان از تیم فاصله می‌گیرید. صادقانه بگویم این روش جاه‌طلبانه تنها در سازمان‌هایی که اهمیت خود فرد بالاتر از موفقیت محصول قرار دارد عملی می‌شود.
پس تمام آنچه در بالا گفته شد را می‌توان در یک جمله خلاصه کرد: اگر به عنوان یک مدیر محصول، موفقیت محصول و تیم برایتان در الویت قرار دارد از شیوه‌ی انجام کار به‌صورت جداگانه برحذر باشید. اگر تمام تیم‌هایی که برای همکاری مستقیما با آنها در ارتباط هستید در دفتر حاضر هستند، شما نیز همین کار را کنید. اگر سازمان براساس شرایط موجود و یا به‌صورت کلی کار از راه دور را پیشنهاد می‌دهد، لطفا به این سوال مهم که چرا باید رویه‌ای جز این در پیش گرفت؟ پاسخ دهید.
