با توجه به اینکه در چند سال گذشته با گسترش ویروس کرونا تلاش های آموزشی در بیشتر مراکز دنیا از شیوه سنتی به شیوه الکترونیک تغییر پیدا کرده حتما بیشتر با این نوع جدید آموزش که آموزش الکترونیکی است آشنا شده اید. اما البته سوالی که ذهن مردم و مخصوصا کسانی که با آموزش سر و کار دارند به خودش مشغول کرده این هست که کدام یک از این روش های آموزش بهتر هستند. منظورمان از آموزش الکترونیک و آموزش سنتی در این مقاله صرفا محدود به آموزش در مدرسه و دانشگاه های ایران می باشد. به عبارتی قصد داریم روش های الکترونیک و سنتی را تعریف کنیم و برای هر کدام از آنها مزایا و معایبی را ارائه کنیم. سپس با اطلاعات به دست آمده خواهیم توانست به یک جمع بندی برسیم.
بسیاری از ما معمولاً با تدریس و یادگیری سنتی آشنا هستیم که معلم در آن کلاس ۳۰ تا ۴۰ دانش آموز را آموزش می دهد و فعالیت کلاسی به صورت حضوری در چارچوب کلاس انجام می شود. دانش آموزان و معلم باید همه در یک زمان و یک مکان خاص حضور داشته باشند و آموزش بدین شکل انجام می شود. اگر دانش آموزی در کلاس شرکت نکند ، ممکن است موضوعی را که استاد در آن تدریس می کند، را از دست بدهد.
از مزایای آموزش سنتی می توان به حضور فیزیکی دانش آموزان و معلمان در کلاس، تمرکز بیشتر افراد، و کنترل بهتر کلاس اشاره کرد. زمانی که همه افراد در کلاس حضور داشته باشند احتمال اینکه آموزش بهتر اتفاق بیوفتد بالاست. به عنوان مثال معلم نکته ای را آموزش می دهد و دانش آموزان در صورتی که متوجه نشدند در همان لحظه می توانند سوالات شان را بدون هیچ مشکلی مطرح کنند. همچنین دانش آموزان در این نوع از آموزش تمرکز بیشتری نسبت به آموزش آنلاین دارند. این به این خاطر است که در جو آموزشی کلاس قرار دارند و می بینند که معلم درس می دهد و سایر دانش آموزان نیز ساکت نشسته و یاد میگیرند. بنابراین او نیز برای یادگیری بهتر و تمرکز بالاتر تلاش می کند. در نهایت معلمان بهتر می توانند کلاس را کنترل کنند و تدریسشان به صورت کلی آسان تر از آموزش الکترونیک است.
با این حال آموزش سنتی معایبی هم دارد. از معایب این نوع آموزش می توان به محدود بودن تعداد دانش آموزانی که در یک کلاس می توانند شرکت کنند، محدودیت مکانی شرکت در کلاس ها، و هزینه بیشتر آموزش سنتی نسبت به آموزش مجازی اشاره کرد. اولا تعدا مشخصی دانش آموز می توانند در یک کلاس شرکت کنند تا بهینه ترین آموزش شکل بگیرد. اگر این تعداد بیشتر از حد معمول شود آموزش به خوبی شکل نمی گیرد. دوما دانش آموزان و معلمان برای شرکت در کلاس باید در یک مکان خاصی حاضر شوند. با اینکه این به عنوان یک مزیت برای آموزش حضوری است، حضور یافتن در یک مکان ممکن است افراد را متحمل هزینه و زحمت کند. در آخر هزینه آموزش سنتی به نسبت آموزش مجازی بیشتر است. این هزینه شامل هزینه رفت و آمد، نگهداری از ساختمان مدرسه و کلاس ها و همینطور سایر هزینه های ریز و درشت تحصیل در آموزشگاه ها می شود.
از آموزش الکترونیکی غالباً به عنوان “یادگیری از راه دور” یا “یادگیری آنلاین” یاد می شود که شامل چتری برای هر یادگیری است که از راه دور و نه در یک کلاس سنتی انجام می شود.
با فراگیری ویروس کرونا و عدم امکان حضور دانش آموزان و دانشجویان، به صورت گسترده نسبت به پیگیری تهیه زیر ساخت ها در کشور برای آموزش الکترونیک اقدام شد. پیش از این هم از ابزار های مختلفی نظیر گوشی، لپتاپ، پروژکتور، تخته هوشمند و ... در آموزش سنتی استفاده محدودی می شد. اما همه این ابزار ها به پشتوانه آموزش سنتی که در چارچوب کلاس صورت می گرفت استفاده می شد. زمانی که نتوانستیم کلاس ها را حضوری برگزار کنیم نبود یک زیرساخت یکپارچه بسیار حس می شد. نظام آموزشی کشور برای مدارس از اپلیکیشن شاد استفاده کرد. همینطور دانشگاه ها سیستم های بر بستر وب مختلفی را به کار گرفتند. این سیستم ها در واقع مانند یک شبکه اجتماعی عمل می کردند که در آن کلاس های مختلف تعریف می شد و معلم با دانشجویان و دانش آموزان تعامل داشت.
از مزایای آموزش الکترونیک که در مدارس و دانشگاه ها در زمان کرونا اجرا شد می توان به امکان دسترسی دانش آموزان به فایل های آموزشی تولید شده توسط معلمان و سایر همکلاسی ها، برداشته شدن محدودیت مکانی کلاس ها، و کم شدن هزینه شرکت در کلاس ها اشاره کرد.
اولا در آموزش سنتی زمانی که آموزش انجام می شد دانش آموزان باید برای اینکه بعدا به این مطالب دسترسی داشته باشند نوت برداری داشته باشند. اما در آموزش الکترونیک این امکان هست که صدا و مطالب آموزشی که توسط معلم و سایر دانش آموزان به اشتراک گذاشته می شود در همان سیستم آموزشی ذخیره شود. بدین ترتیب این مطالب ارزشمند بعد ها نیز می توانند توسط دانش آموزان استفاده شوند.
دوما دانش آموزان و معلمان دیگر محدودیت مکانی برای شرکت در کلاس ندارند. آنها می توانند در منزل خودشان نشسته باشند و با استفاده از کامپیوتر و یا تلفن همراه شان در کلاس شرکت کنند. به این ترتیب زمان و هزینه ای صرف رفت و آمد نمی کنند.
در نهایت هم هزینه کلی شرکت در کلاس ها که قبلا صرف مهیا کردن کلاس های فیزیکی و مدرسه و همینطور حمل و نقل می شد پایین آمده است. حال هزینه اندکی صرف به راه اندازی سرور سیستم های آموزش مجازی می شود که در مقایسه با هزینه نگهداری از مدارس بسیار ناچیز است.
البته آموز الکترونیک معایبی نیز دارد که نمی توانیم از آنها چشم پوشی کنیم. به عنوان مثال برای آموزش استفاده از سیستم های الکترونیکی آموزشی باید وقت و انرژی صرف شود، ممکن است دانش آموزان در کلاس های آنلاین تمرکز نداشته باشند، و شاید کنترل کلاس های آنلاین برای معلمان سخت تر باشد.
اولا معلمان و دانش آموزان باید بدانند که چطور با این سیستم ها کار کنند. در غیر این صورت بعدا در زمان برگزاری کلاس به مشکل بر خواهند خورد. البته این یک سرمایه گذاری اولیه است که سود آن بیشتر از زمان و انرژی صرف شده برای آن است.
دوما ممکن است که دانش آموزان تمرکز بالایی در زمان شرکت در کلاس ها نداشته باشند. این موضوع می تواند به دلایل مختلفی اتفاق بیوفتد. مثلا جو کلاس شاید در اتاق خواب دانش آموز حس نشود و دانش آموز بداند که توجه نکردن او به کلاس او را دچار هیچ مشکلی نخواهد کرد. قبل تر اشاره شد که در کلاس های سنتی وقتی دانش آموزش می بیند که همکلاسی ها و معلم اش همه در آموزش جدی هستند بهتر عزم خود را جزم می کند تا به کلاس توجه کند.
در انتها هم ممکن است که معلمان در کنترل کلاس مشکل داشته باشند. این به این خاطر است که معلم نمی تواند در یک آن به مانند کلاس حضوری تمام دانش آموزان را کنترل کند. در عوض معلم باید روش های دیگری برای کنترل و مدیریت کلاس به کار بگیرد. به عنوان مثال از دانش آموزان به صورت تصادفی سوال بپرسد و مطمئن شود که به او جواب می دهند. اگر متوجه شود که دانش آموزی حواس اش در کلاس نیست باید او را تنبیه کند.
در زمان نوشتن این مقاله مشکل ویروس کرونا برطرف شده است و آموزش به حالت سنتی خود باز گشته است. اینکه ما تجربه خوبی از آموزش آنلاین کسب کرده ایم دلیل خوبی شده که بیشتر به مزایا و معایب این روش آموزشی توجه داشته باشیم. بدین ترتیب حتی زمانی که کلاس ها به روال عادی خود برگزار می شوند می توانیم از مزایای آموزش الکترونیک استفاده بهینه داشته باشیم.
به صورت کلی که به موضع آموزش الکترونیک یا سنتی نگاه کنیم متوجه می شویم که آموزش الکترونیک از لحاظ زمان، مکان، و هزینه شرکت در کلاس ها بهتر عمل می کند. زمان کمتری صرف شرکت در کلاس های مجازی می شود و همینطور افراد در هر مکانی می توانند باشند و در کلاس ها حضور داشته باشند. علاوه بر این زمانی که هزینه هایی برای رفت و آمد و سایر هزینه های لازم مدارس صرف نشود، صرفه جویی خواهد شد. اما باید قبول کنیم که دانش آموزان تمرکز بالاتری در کلاس های سنتی دارند و همینطور معلمان بهتر می توانند کلاس را مدیریت کنند.
البته به این خاطر به این نتیجه رسیدیم که در اصل شکل جدیدی برای آموزش اختراع نشده است. در واقع همان ساختار کلاس ها را فقط در یک بستر آنلاین طراحی کرده اند. یعنی مثلا کلاس های آنلاین هم معمولا همان مشخصات کلای های سنتی را داشت. مثلا در هر کلاس همان تعداد تقریبی دانش آموزان قبلی حضور داشتند.
آموزش الکترونیکی فقط محدود به یک کلاس نمی شود. آموزش الکترونیک می تواند از روش های مختلف زیادی صورت بگیرد. به عنوان مثال دوره های آموزش زیادی در اینترنت قابل دسترسی هستند که معلمان آنها را از قبل ضبط کرده اند و دانش آموزان با توجه به زمان خودشان می توانند آنها را تماشا کنند.
البته نکته ای که حائز اهمیت است این هست که لازم بود همین شرایط کلاس های مجازی که مانند کلاس های سنتی بودند اما در بستر اینترنت بودند حفظ شود. این به این خاطر است که دانش آموزان که تجربه زیادی در آموزش ندارند در ابتدا نمی دانند چه مطالبی را یاد بگیرند. این به عهده مدارس و معلمان است که دانش آموزان را راهنمایی کنند و به آنها آموزش بدهند. به همین دلیل کلاس های سنتی برای این کار بهتر هستند. اما می توان که از کلاس های الکترونیک از پیش ضبط شده نیز به صورت مطالب آموزشی اضافی استفاده کرد و دانش آموزان را به تماشای آنها و آموزش از آنها ترغیب کرد. به این ترتیب می توان که هر دو آموزش را در کنار همدیگر داشته باشیم.
این از تجربیات خودم و همینطور مطالبی بود که در دوره آموزشی ام در دانشگاه یاد گرفتم. من کارشناسی آموز زبان انگلیسی را از دانشگاه مازندران واقع در شهر بابلسر دریافت کرده ام. خوشحال می شوم نظراتتان در مورد آموزش مجازی و سنتی را این زیر با من به اشتراک بگذارید.
