پیش از دهه 1960، کسی تصور نمیکرد روزی انسان با یک بات گفتگو کند تا اینکه الیزا در موسسه فناوری ماساچوست(MIT) توسط جوزف وایزنبام متولد شد. هدف ابتدایی از ساخت این چت بات، شبیه سازی مکالمه به شیوه روان درمانی راجرزی بود. این روش توسط روان درمانگری به نام کارل راجرز، برای اولین بار اجرا شد و تکنیک اصلی آن، تکرار طوطی وار صحبت های درمانجو به صورت سوالی بود. الیزا صحبت های کاربر را که به صورت داده ورودی دریافت میکرد، با تکیه بر تکنیک های اصلی تطبیق الگو و پیروی از اسکریپتی که بر پایه روش درمانی کارل راجرز نوشته شده بود، به صورت سوالی بازنویسی میکرد و ارائه میداد.
مکالمه با الیزا در آن دهه، در نوع خودش هم جدید بود و هم جالب اما درک زبانی آن جای پیشرفت بسیاری داشت. با این حال رونمایی از الیزا نشان داد که برنامه های کامپیوتری چقدر پتانسیل برای رشد و حتی تعامل با انسان را دارند.
این تست که برای اولین بار در دهه 1950 توسط ریاضیدان انگلیسی به نام آلن تورینگ ابداع شد (دهه ای که خبری از چت بات و هوش مصنوعی نبود)، در دهه 1970 برای ارزیابی چت بات ها مورد استفاده قرار گرفت. تصور کنید سه اتاق وجود دارد که در یکی انسان، در اتاق دیگر چت بات و در دیگری داور مستقر شده است و داور باید تشخیص دهد که چت باتی وجود دارد یا نه. اگر تعامل چت بات با داور قابل تشخیص از انسان نباشد، چت بات در ارزیابی موفق خواهد شد.
در اوایل همین دهه، درحالی که سر متخصصان حوزه هوش مصنوعی به تست تورینگ گرم بود، شخصی به نام کنت کولبی چت بات دیگری به نام پری را معرفی کرد. پری، شبیه سازی از فردی بود که مبتلا به اختلال اسکیزوفرنی پارانوئید است. هدف از طراحی این چت بات، تاکید بر پتانسیل درک زبان طبیعی توسط بات ها در تشخیص اختلالات روانپزشکی بود. البته پری در آن زمان مورد کم توجهی قرار گرفت و نتوانست موفقیت تجاری کسب کند اما در تاریخچه چت بات ها، پری راه را برای ظهور چت بات های پیچیده تر هموار کرد.
اگر بخواهیم سراغ اجداد چت بات های معروف مانند GPT برویم، سر از دهه های 1980 تا 1990 درمی آوریم. دهه ای که اولین چت بات های مبتنی بر متن ابجاد شدند که هدف اصلی از طراحی آنها، پشتیبانی مشتری و بازیابی اطلاعات بود. به همین دلیل هم بیشتر از سیستم قانون محور(rule-based) پیروی میکردند و با توجه به اسکریپت های از پیش تعیین شده شان، به یک سری پاسخ های مشخص برای تعامل با کاربران وابسته بودند.
برای مثال، در اوایل دهه 1990، Dr. Sbaitso متولد شد که حکم یک دستیار تعاملی را داشت، کاربران را درگیر مکالمه می کرد و حتی می توانست متن نوشتاری را به گفتار تبدیل کند.
دهه 1990، دهه پرباری برای ظهور چت بات ها بود. اواخر این دهه، چت بات های پیچیده تر Aimee و Alice معرفی شدند. ALICE، مخفف Artificial Linguistic Internet Computer Entity، در سال 1995 وارد صحنه شد. این چت بات قانون محور بود و برای حفظ مکالمه خود با کاربران، یک دیتابیس گسترده از الگوها و پاسخ ها داشت. Alice در بخش آزمون تورینگ جایزه لوبنر که یک مسابقه جهانی در حوزه هوش مصنوعی بود، شرکت داده شد و بر سر زبان ها افتاد.
یک سال بعد از آن، Aimee توسط A.L. Hutchings ساخته شد که نام آن مخفف عبارت Artificial Intelligent Maximizing Efficiency Everywhere بود. این چت بات که با استراتژی content at scale کار میکرد، رویکرد پیچیده تری برای درک زبان طبیعی (NLC) داشت و پاسخهای باکیفیت تری ارائه میداد.
با گسترش اینترنت، فضای کسب و کارها نیز رنگ دیگری پیدا کرد. شرکت ها به پتانسیل بالای چت بات ها در برقراری تعامل با مشتریان و ارائه پاسخ های دقیق به پرسش ها پی برده بودند. از طرفی تقاضا برای ایجاد سرویس پشتیبانی هوشمند و دستیار آنلاین توسط مشتریان نیز افزایش یافت.
اینجا بود که اولین چت بات هوشمند تجاری به نام SmarterChild توسط شرکت ActiveBuddy طراحی شد. این چت بات برای اولین بار با پلتفرم های پیام رسان فوری آن دوران یعنی AOL Instant Messenger و MSN Messenger یکپارچه شد و به این ترتیب آخرین اخبار، وضعیت آب وهوا و سایر اطلاعات عمومی را در اختیار کاربران قرار می داد.
رولو کارپنتر در سال 2006، از چت باتی رونمایی کرد که خیلی زود با استقبال کاربران مواجه شد. چت بات Cleverbot، از فضای خشک بات های پیش از خود فاصله گرفت و در مکالمات خود، خیلی آزاد و طبیعی رفتار می کرد. علتش هم فقط یک چیز بود. همان طور که از اسم این چت بات پیداست، Cleverbot با اسکریپت های محدود کننده کار نمی کرد، بلکه طی هر مکالمه، یاد می گرفت و خود را بهبود می بخشید. البته هدف اصلی سازندگان این چت بات هوشمند، قبولی در آزمون تورینگ بود، با این وجود، استفاده از Cleverbot خود به یک آزمایش جالب در هوش مصنوعی تبدیل شد. از دیگر جذابیت های Cleverbot، این بود که با داشتن یکی از پلتفرم های پیامرسان فوری، دسترسی به این چتبات هوشمند میسر می شد و استفاده از قابلیت های آن شرط و شروط خاصی نداشت.
فقط کافیست برای چند ثانیه دکمه پایین صفحه نمایش را نگه دارید و صدایش بزنید. 12 سال پیش اسکات فورستال در ایونت شرکت اپل این جملات را برای معرفی سیری به زبان آورد و سپس برای اولین بار صدای سیری شنیده شد. سیری به عنوان اولین چت بات هوشمند صوتی، در سال 2011 توسط شرکت اپل رونمایی شد. این دستیار صوتی که بر روی آیفون 4S تعبیه شده بود، از قدرت پردازش زبان طبیعی و یادگیری ماشینی برای درک و پاسخ سریع به دستورات صوتی استفاده می کرد و خود به یک استاندارد جدید برای ابزارهای هوش مصنوعی صوتی تبدیل شد.
سروصدایی که اپل ایجاد کرد، تلنگری به سایر غول های فناوری بود. به همین دلیل، طولی نکشید که آمازون از الکسا و گوگل از دستیار صوتی خود رونمایی کردند. با ظهور این چت بات های صوتی، استفاده از دستگاه های هوشمند در عین راحتی، به نوعی سرگرمی هم تبدیل شد.
10 سال پیش بود که ویندوز فون 8.1 با یک قابلیت ویژه رونمایی شد. دستیار شخصی و هوشمند کورتانا وارد میدان شده بود. طولی نکشید که از این چتبات هوشمند استقبال خوبی شد و مایکروسافت کورتانا را در پلتفرم های دیگر مانند اندروید و ios نیز گسترش داد.
کورتانا که نام شخصیت هوش مصنوعی در سری بازیهای ویدئویی Halo نیز هست، طیف وسیعی از قابلیت ها را در خود گنجانده و به قول معروف از هر انگشتش یک هنر می ریزد. این قابلیت ها شامل دستورات صوتی فعال، یادآوری، مدیریت تقویم، و به روز رسانی وضعیت آب وهوا در زمان و شرایط واقعی و دقیق است. اما این همه ماجرا نیست و کورتانا به کاربران خود، متناسب با موقعیت مکانی شان، پیشنهاد رستوران و یا جاذبه های گردشگری دیدنی می دهد. فرقی ندارد کاربر چه سوالی بپرسد. کورتانا قابلیت بالایی در پاسخ به پرسش های عمومی کاربران را دارد.
با وجود این قابلیت ها، عروس همه هنره مایکروسافت بدون چالش و رقیب نبود. خیلی زود الکسا، سیری و دستیار صوتی گوگل توانستند از کورتانا سبقت بگیرند. مایکروسافت نیز با یک تغییر استراتژیک در سال 2021، چت بات هوشمند خود را از یک دستیار شخصی به یک ابزار افزایش بهره وری در اکوسیستم مایکروسافت 365 تغییر داد.
تا پیش از این دیدیم که بیشتر چت بات های هوشمند منطبق با الگو یا قوانین خاصی بودند. اولین چت بات هم که با ساده ترین شکل اسکریپت طراحی شده بود. این شد که پای هوش مصنوعی و یادگیری ماشینی به چت بات ها باز شد و از اینجا، نوع جدیدی از چت بات های هوشمند متولد شدند.
چت بات های قدرت گرفته از هوش مصنوعی، قابلیت خود را در درک و تعامل با انسان، از طریق قدرت شبکه های عصبی و یادگیری عمیق ارتقا دادند و مدیریت مکالمات را نیز به دست گرفتند.
فیسبوک در سال 2016، با معرفی Messenger Platform یا Meta، این فرصت را در اختیار کسب وکارها قرار داد تا در این بستر، چت بات خودشان را ایجاد کنند و کارهایی از جمله خدمات مشتری و تجارت الکترونیکی را با این ابزار هوش مصنوعی پیگیری کنند.
در همان سال، مایکروسافت نیز از چتبات خود به نام Tayدر توییتر رونمایی کرد که خیلی زود حاشیه ساز شد. 16 ساعت بعد از رونمایی از این چتبات هوشمند، محتواهای توهین آمیز توسط آن در فضای توییتر پخش شد. همین اتفاق پیش بینی نشده مایکروسافت را مجبور کرد این سرویس را از دسترس خارج کند. علت این اتفاق به ادعای شرکت مایکروسافت حمله ترول ها بود اما مهمترین عاملی که سبب این اتفاق شد، این بود که Tay قدرت درک زبانی خود را از طریق تعامل و مکالمه با کاربران بهبود می بخشید و هیچ چارچوب و یا فیلتر اخلاقی هم برای آن تعبیه نشده بود.
خوشبختانه چت بات ها با ظهور خود، توانستند مسئله درمان و ردیابی آن را بهبود ببخشند. سال 2020 که شروع پاندمی کووید-19 بود، چت بات ها نقش اساسی در حفظ سلامت جسمی و روانی کاربران بازی کردند. جمع آوری و تحلیل داده ها برای ساخت واکسن، پیش بینی زمان اوج پاندمی و همچنین ردیابی سلامت مبتلایان، از جمله اقداماتی است که چت بات ها در این دوران انجام دادند.
اگر شما هم در دنیای شلوغ امروزی، زیر فشار استرس و اضطراب دچار حمله های عصبی و یا حتی پنیک می شوید، woebot چت بات هوشمندی است که به شما در بهبود علائم مرتبط با اضطراب کمک می کند.
اسمش را زیاد شنیدید. GPT که مخفف عبارت Generative Pre-trained Transformer با 175 میلیارد پارامتر و مدل زبانی قدرتمندی که دارد، به یک نویسنده تمام عیار تبدیل شده است. به همین دلیل ممکن نیست سوالی از او بپرسید که نتواند متنی شُسته رُفته به شما تحویل دهد. البته همه چیز به متن و مقاله و کلا محتوای متنی ختم نمی شود. GPT حتی یک کدنویس قهار هم هست. فقط کافیست به او بگویی در چه زبان برنامه نویسی چه کدی برای شما بنویسد. ترسناک است مگر نه؟ ترسناک تر آنجاست که GPT در نسخه های جدیدتر خود، قابلیت تولید محتوای ویدئویی را نیز اضافه خواهد کرد و این یعنی پایان جدی بسیاری از مشاغل.
البته این چت بات هم با وجود تمام پیچیدگی ها، هنوز نمی تواند جایگزین کامل برای انسان باشد اما اگر بخواهم با شما روراست باشم، به زودی می تواند علیه بسیاری از مشاغل توطئه ای ترتیب بدهد.
تا اینجا هر آنچه میدانستیم در مورد چت بات ها گفتیم و خواندید. از الیزا شروع کردیم که اولین چت بات هوشمند بود. بعد از آن با تست تورینگ به عنوان یکی از مهم ترین آزمون های حوزه هوش مصنوعی برخوردیم و داستان پری را تعریف کردیم که منجر به پیدایش چت بات های دیگر مثل Amiee و Alice شد. چشم را که به هم زدیم سیری دهان باز کرد و همه مان را به وجد آورد. بعد از آن هم دیدیم که مایکروسافت، آمازون و گوگل چطور در ارائه دستیار صوتی هوشمند باهم رقابت کردند. و درنهایت دیدیم که GPT به عنوان پیشرفته ترین چت بات هوشمند کنونی، چطور تن خیلی ها را به لرزه انداخته و می اندازد. با این وجود به نظر می رسد پیشرفت چت بات ها بدون تعیین چارچوبی اخلاقی، می تواند انسان ها را به دردسر بیندازد. تصور کنید که چه مقدار داده در حافظه های این چت بات ها از تک تک مان ذخیره شده و اگر سیاست درستی برای حفظ آن ها اتخاذ نشود، چه اتفاقاتی که رخ نمی دهد. از طرفی، از آنجایی که چت بات های قدرت گرفته از هوش مصنوعی، قدرت درک زبانی خود را از انسان تقلید میکنند، خطر نشر اطلاعات نادرست و یا حتی سوگیری های سیاسی و اجتماعی نیز وجود دارد.
برای جلوگیری از این اتفاقات، توسعه دهندگان باید دست به کار شوند و با تنظیم یک شیوه نامه اخلاقی برای این ابزارها، فعالیت شفافی را برای چت بات ها ترسیم و حریم خصوصی کاربران را تضمین کنند.
منبع
