رشد اجتماعی کودکان به معنای بهبود رفاه آنها در جامعه است تا آنها بتوانند مهارت‌های خود را تقویت کرده و به آن ها باور داشته باشند. در واقع رشد اجتماعی در کودکان شامل توانایی آنها در برخورد و رفتار مناسب و تعامل با دیگران است. این فرآیندی است که از طریق آن فرزندان شما فرهنگ و زبان جامعه‌ای را که در آن بزرگ شده‌اند را کسب می‌کنند. با ما همراه باشید تا فاکتورهای تاثیر گذار بر این فرایند مهم را به اطلاعتان برسانیم.
عوامل موثر بر رشد اجتماعی در کودکان را می‌توان به صورت زیر دسته بندی نمود:
· محیط
رشد اجتماعی کودکان به عوامل محیطی بستگی دارد، در واقع کودکان برای رشد مساعد نیاز به محیطی مناسب و تغذیه شده دارند. کودکانی که در یک محیط تعاملی رشد می کنند، نسبت به کودکانی که در محیط منزوی رشد یافته اند، مهارت‌های اجتماعی بهتری خواهند داشت.
· فضای خانه
خانه اولین مکانی است که کودکان در آن آداب و معاشرت با دیگران را یاد می گیرند. کودکانی که به خانواده‌های شاد تعلق دارند و تعامل بیشتری با اعضای خانواده دارند، رشد اجتماعی بهتری در جامعه خواهند داشت.
· محبت
میزان و کیفیت محبت دریافتی کودکان از والدین و یا اطرافیان نیز رشد اجتماعی آنها را تعیین می‌کند. دریافت محبت کودکان از خانواده‌های خود باعث می‌شود که آنها احساس امنیت و اعتماد به نفس بهتری داشته باشند و راحتتر با دیگران ارتباط برقرار کنند.
· مشارکت در فعالیت‌ها
نوع فعالیت‌هایی که کودکان در آن شرکت می‌کنند نیز به آنها این امکان را می‌دهد تا مهارت‌های اجتماعی خود را توسعه دهند. شرکت کردن در فعالیت‌های تعاملی به رشد اجتماعی آنها نیز کمک می کند.
· تجربیات
تجربیاتی که کودکان هنگام تعامل با دیگران کسب می کند، بر رشد اجتماعی آنها نیز تأثیرگذار خواهد بود.
· فرصت‌های یادگیری
کیفیت آموزش و فرصت‌های یادگیری کودکان نیز بر رشد اجتماعی آنها تأثیر می گذارد.
· وضعیت اجتماعی و اقتصادی خانواده
خانواده‌هایی با موقعیت اقتصادی – اجتماعی بهتر در دایره ارتباطی بالاتر و وسیع تری در جامعه حرکت می کنند. آنها به صورت مستمر با تعداد زیادی از افراد مختلف ارتباط برقرار می‌کنند، این امر به طور طبیعی به اجتماعی شدن آنها کمک می‌کند.
· برنامه‌های مدرسه
مدرسه یکی دیگر از عوامل موثر در رشد اجتماعی کودکان است. کودکان در مدرسه، فرصتی مناسبی برای تعامل با تعداد زیادی از دانش‌آموزان و در نتیجه کسب انواع تجربیات اجتماعی پیدا می‌کند. علاوه بر این حضور در مدرسه در قالب انواع برنامه‌ها و فعالیت‌های گروهی، فرصت ایجاد ارتباط اجتماعی سالم را افزایش می دهد و زمینه را برای تقویت مهارت‌ها و نگرش‌های اجتماعی و همچنین عادت‌هایی را که کودک می‌آموزد، فراهم می‌کند. مدارس همچنین برخی از نگرش های اولیه اجتماعی و اصول رفتار خوب را به کودکان آموزش می دهند.
طبق تحقیقات انجام شده تجربیات روزمره والدین و رفتار آنها در اجتماع برای رشد مجموعه مهارت‌های اجتماعی کودک بسیار موثر است. والدین اولین افرادی هستند که در برقراری ارتباط و تعامل کودکان در اجتماع نقش دارند، آنها برای فرزندانشان الگو اثرگذار در چگونگی تعامل و ارتباط با اطرافیان هستند.
از آنجایی که درباره رشد اجتماعی به اندازه برخی اقدامات رشدی دیگر صحبت نمی شود، درک این فرآیند و ارزیابی چگونگی رشد کودکان در این زمینه می تواند برای والدین دشوار باشد. والدین برای حمایت از فرزند خود می توانند از برخی از نکات کلیدی در هر مرحله از رشد کودک و نقاط عطف آن استفاده کنند. در ادامه هر یک از این نکات را متذکر شده ایم
نقش والدین در رشد اجتماعی کودکان برای نوزادان نوپا
در طول 2 سال اول زندگی کودکان ، حجم عظیمی از رشد کودک از لحاظ جسمی و روانی به سرعت در حال رخ دادن است. والدین می‌توانند موارد زیر را از فرزندشان انتظار داشته باشند:
- لبخند زدن و واکنش مثبت به شما و سایر مراقبان
- اضطراب از حضور غریبه‌ها، اگرچه ممکن است این رفتار ناامید کننده باشد اما این یک مرحله طبیعی در رشد کودک است
- ایجاد وابستگی به شی و یا حیوان
- اضطراب برای برقراری با کودکان دیگر
- تقلید رفتاری از بزرگسالان و کودکان دیگر بخصوص کپی کردن از رفتار و کار‌های خواهر یا برادر بزرگ‌تر
- تحت تاثیر احساسات والدین و اطرافیان
پاسخ و رفتار والدین:
- فرزند شما در حال یادگیری و در مرحله اعتماد به دیگران است، به نیازهای کودک خود به سرعت پاسخ دهید
- هنگام تعامل با کودک خود به صورت بصری ارتباط برقرار کنید
- با کودک خود صحبت کنید و سوال بپرسید و اجازه پاسخ به فرزند خود بدهید
- انجام بازی‌هایی که برای برقراری ارتباط کودک در اجتماع کمک می‌کند
- به فرزند خود آموزش دهید که اگر در جمع یا مکانی حضور نداشتید، اضطراب نداشته باشد
- کودک خود را در فعالیت های روزانه مانند دویدن یا دیدار با دوستان خود شرکت دهید، این امر به آنها نشان می‌دهد که چگونه با دیگران به شیوه‌ای محترمانه و مثبت ارتباط برقرار می‌کنید.
در این دوره، در اولین سال‌ها (عمدتاً به واسطه تعاملات والدین و سایر خانواده‌ها) زمینه برای شکل گرفتن مهارت های اجتماعی کودکان فراهم شده است. با شروع دوره پیش دبستانی انتظاراتی که می‌توان از کودکان داشت به شرح زیر است:
- افزایش حس استقلال پذیری کودکان
- امکان کناره‌گیری و گوشه‌گیری کودکان در این دوره زمانی بسیار است، ناامید نشوید چرا که رشد زبانی و رشد اجتماعی کودکان هنوز در حال افزایش است.
- امکان رفتار اضطراب آمیز در برخورد و ارتباط با دیگران
- استرس و کج خلقی در ابتدای ارتباط برقرار کردن
- تعامل و همکاری با کودکان دیگر
- ترس و اضطراب از یک رویداد مانند ملاقات با یک پزشک
پاسخ و رفتار والدین یا مربی:
- محبت خود را از طریق کلمات و رفتار فیزیکی نشان دهید این کار علاوه بر کمک به تقویت مهارت اجتماعی می تواند روش بسیار خوبی برای آموزش احساسات به کودکان باشد.
- با صحبت در مورد احساسات کودک به بیان احساسات او کمک کنید
- با کودکان به صورت گروهی بازی کنید و به آنها کار مشارکتی را آموزش دهید.
- نمونه‌ای از اعتماد خود به دیگران و ارتباط با دوستانتان را به کودکان نشان دهید
از سن 6 سالگی به بالا، رشد اجتماعی کودکان شروع به رسیدن به سطوح جدیدی می‌کند. این زمانی است که اکثر کودکان ساعات بیشتری را در روز با کودکان دیگر نسبت به والدینشان می‌گذرانند. در نتیجه با شروع مدرسه فرایندهای زیر در کودکان صورت می پذیرد:
- افزایش رفتار دوست‌یابی
- جذب و راضی نگه داشتن افراد در روابط دوستانه
- افزایش شناخت دیگران در ارتباط برقرار کردن
- الگوبرداری رفتاری صحیح و یا نادرست از کودکان دیگر
- در اوایل 10 سالگی، کودکان ممکن است شروع به رد نظر والدین در مورد دوستان و برخی رفتارها کنند که این یک مرحله طبیعی است، اما می‌تواند برای والدین ناامید کننده باشد
پاسخ و رفتار والدین یا معلمان:
- هر روز با پرسیدن در مورد مدرسه و دوستان با فرزندتان درباره روابط و ارزش های اجتماعی صحبت کنید.
- به کودکان فرصت دهید تا در مورد مشکلات اجتماعی بحث کنند و تا جایی که امکانش دارد درگیری‌ها و مشکلات اجتماعی خود را بدون کمک شما حل کنند.
- با کودکان خود دوستانه رفتار کنید و اگر در ارتباط با دیگران دچار مشکل شدند، آنها را حمایت کرده و مورد قضاوت قرار ندهید.
سخن آخر
رشد اجتماعی کودکان موضوع پیچیده‌ای است که دائما در حال تغییر است. اما خبر خوب این است که والدین می‌توانند تأثیر زیادی بر نحوه پیشرفت آن داشته باشند. با الگوبرداری از روابط سالم و در ارتباط ماندن با فرزندشان، می‌توانند به او کمک کنند تا به روش‌های مثبت و مفید با اطرافیان خود ارتباط برقرار کند. با تشویق آنها به تعامل با سایر کودکان و بزرگسالان، آنها را به صورتی آموزش دهند که از مزایای سلامت اجتماعی لذت ببرند، از عزت نفس خوب گرفته تا مهارت‌های ارتباطی قوی تا توانایی اعتماد و ارتباط با اطرافیان به کودکان نیز کمک کنند.
