امروزه بسیاری از شرکت ها از فناوری به میزان کم و زیاد استفاده می کنند. در بسیاری از موارد، عملکرد خوب تجهیزات، شبکه ها و سیستم ها کلید ادامه فعالیت در تجارت خواهد بود. همین موضوع اهمیت سیستم مانیتورینگ را به خوبی نشان می دهد.
مهم بودن فناوری یعنی ایجاد زیر ساخت برای استقرار تجهیزات و نگه داری از آن ها در مقابل خطاهایی که باعث ایجاد موقعیت های گاه بحرانی می شوند. بنابراین، در هر شرکتی که زیرساخت تکنولوژی در آن مهم است، لازم است عملکرد صحیح آن کنترل شود تا خطای احتمالی باعث ایجاد قطع سرویس به مشتریان و ایجاد ضرر و زیان برای شرکت نشود.
مانیتورینگ چیست و تاریخچه مانیتورینگ؟
از سال 1950 و با پیشرفت روز به روز صنعت نیاز به کنترل کننده های پیشرفته بوجود آمد. معایب و مشکلات سیستم های کنترلی آن زمان مانند نویز، حجم تابلوهای کنترلی و نیز خطایابی؛ بسیار دشوار و گاها زمان گیر شدن پیدا کردن نقص و رفع آن، بر این شد تا پای ” کنترل کننده های منطقی ” در سال 1960 به صنعت باز شود.
این سیستم ها مشکل اول یعنی کاهش نویز و حجم تابلو های کنترل را برطرف نمودند اما هنوز مشکل خطایابی و رفع آن برطرف نشد به علاوه اینکه مشکل بازرسی از وضعیت لحظه ای این سیستم ها و برنامه ریزی مجدد آنها نیز خودنمایی می کرد که در سال 1975 ” سیستم های مانیتورینگ “ ابداع و در کنار سیستمهای کنترلی به کار برده شدند؛ به طوری که امروزه ” مانیتورینگ ” جایگاه ویژه و جدا نشدنی از طراحی سیستم های کنترلی دارند. می توان اینطور گفت، ” مانیتورینگ “ در هرم اتوماسیون ، در نوک قله قرار دارد و این امر به اهمیت سیستمهای مانیتورینگ اشاره می کند. امروزه صنایع بزرگی چون پتروشیمی، تولید انرژی، صنایع شیمیایی، خودروسازی، غذایی و… بدون وجود مانیتورینگ لحظه به لحظه فرآیند قادر به ادامه کار نیستند.
نرم افزار مانیتورینگ پیامی به سمت دستگاه‌هایی موجود در شبکه ما ارسال می‌کند و اگر جوابیه به صورت پینگ دریافت نماید تصدیق می‌کند که آن دستگاه به درستی در حال فعالیت است. این پیام ها در بازه‌های زمانی مختلفی ارسال می‌شوند تا در دسترس بودن همیشگی دستگاه‌ها مطمعن باشیم.
با استفاده از مانیتورینگ ما قادر خواهیم بود از خرابی هایی که در حال وقوع هستند هم آگاه شویم و قبل از به وجود آمدن قطعی مشکل را بر طرف کنیم.
سیستمهای مانیتورینگ دارای قابلیت‌هایی برای رفع خطای اتوماتیک هستند، این دستورات از سمت ادمین شبکه به آنها داده میشود تا در هنگام بروز خطا عکس العملی مناسبی را انجام دهند.
سیستم های مانیتورینگ شبکه دستگاه ها و سرورهای شبکه را برای داده های عملکردی با استفاده از پروتکل های استاندارد مانند:
برخی از سیستم های مانیتورینگ شبکه از زبانهای اسکریپت مانند Powershell برای ایجاد مانیتورهای سفارشی برای سرورهای ویندوز و نمایش داده شده های پشتیبانی می کنند تا مانیتورهای سفارشی برای پایگاه داده ها ایجاد کنند. دو پروتکل مانیتورینگ پرکاربرد SNMP و WMI هستند. آنها هزاران مانیتور را برای ارزیابی سلامت شبکه ها و دستگاه های موجود در آنها به Admin های Network ارائه می دهند.
یک پروتکل استاندارد در سیستم های مانیتورینگ شبکه، SNMP است که تقریباً از هر دستگاه متصل به شبکه، داده ها را جمع آوری می کند ، از جمله: روترها ، سوئیچ ها ، کنترلرهای LAN بی سیم ، نقاط دسترسی بی سیم ، سرورها ، چاپگرها و موارد دیگر. اشیاء پرسیده شده توسط SNMP در یک پایگاه اطلاعات مدیریت یا MIB نگهداری می شوند. MIB تمام اطلاعاتی را که توسط دستگاه مدیریت شده در معرض دید قرار می گیرد تعریف می کند. به عنوان مثال، MIB برای روتر سیسکو شامل تمام اشیاء تعریف شده توسط سیسکو می باشد که می تواند برای نظارت بر آن روتر مانند استفاده از CPU ، استفاده از حافظه و وضعیت رابط مورد استفاده قرار گیرد. اشیاء موجود در MIB با استفاده از یک سیستم عددی استاندارد طبقه بندی می شوند. هر شیء دارای شناسه شی منحصر به فرد یا OID است. برخی از NMS ها مرورگر MIB را ارائه می دهند. مرورگر MIB به مدیر شبکه اجازه می دهد تا از طریق MIB حرکت کند تا اشیاء دیگری را که می خواهند بر روی یک دستگاه نظارت کنند پیدا کند.
پنج عملکرد اصلی سیستم های مانیتورینگ شبکه چیست؟
یک: کشف کردن (Discover)، دو: نقشه (Map)، سه: مانیتور (Monitor)، چهار: هشدار (Alert)، پنج : گزارش (Report)
پایش در واحدهای مختلفی میتواند صورت گیرد از جمله در نرم افزار، سیستم، شبکه، سخت‌افزار، اینترنت اشیا و...
1- پایش سخت افزار:
در پایش سخت افزار عملکرد صحیح آن به صورت منظم و دوره‌ای بررسی می‌گردد. برای مثال در سرورها به بررسی سلامت فن‌ها، Raid، هاردها و … پرداخته میشود.
2- پایش سرویس‌ها و نرم افزارها:
در این مورد به بررسی صحت عملکرد سرویس‌هایی مانند Active Directory و یا DHCP و حتی به بررسی سرویس بکاپ پرداخته میشود. یکی دیگر از انواع این پایش بررسی صحت عملکرد و در دسترس بودن پایگاه داده است. در دسترس نبودن پایگاه داده باعث بلا استفاده شدن بیشتر نرم افزار هایی می‌گردد که از آن استفاده می‌کنند.
به عنوان مثال می‌توان به مانیتورینگ وب سایت اشاره کرد. امروزه وب سایت‌ها به بخش‌های کلیدی برخی سازمانها تبدیل شده اند پس در دسترس بودن همیشگی آنها بسیار حائز اهمیت است. با مانتیور کردن وب سایت می‌توان پهنای باند، تعداد کاربران فعال و … را بررسی کرد و در صورت نیاز منابع را افزایش داد.
3- پایش پهنای باند:
یکی از موارد مهم که در مانیتورینگ باید بدانید این است که مانیتورینگ ترافیک شبکه چیست. با مشخص شدن الگوی مصرف پهنای باند شبکه می‌توان در زمان اوج مصرف، محدودیت‌هایی را بر روی پورت ها مشخص کرد تا از بروز قطعی و کند شدن سایر سرویس ها جلوگیری کرد.
برخی از ابزارهای مهم و مطرح در بحث مانیتورینگ:
1- ابزار زبیکس
زبیکس (Zabbix) یک نرم افزار متن باز برای پایش شبکه‌ها و برنامه‌هاست که با به کارگیری پارامترهای متعدد تمامی اطلاعات مربوط به این شبکه‌ها و برنامه‌ها را برای شما جمع آوری می‌کند. این سیستم میتواند در هر لحظه به طور همزمان به پایش هزاران سرور و تجهیزات شبکه بپردازد. در این مقاله در مورد سیستم مانیتورینگ Zabbix و ویژگی‌ها و امکانات آن صحبت خواهیم کرد.
کمپانی Zabbix در سال ۲۰۰۵ و توسط الکسی ولادیشو (Alexei Vladishev) تأسیس گردید. او ایده راه حل مانیتورینگ خود را که پیشتر به صورت نرم افزاری درون سازمانی در سال ۱۹۹۸ ارائه داده بود، به عنوان جزوی از اهداف راهبری این شرکت دنبال نمود و طولی نکشید که توانست در این زمینه به موفقیت‌های چشمگیری دست پیدا کند. اولین نسخه آزمایشی این نرم افزار در سال ۲۰۰۱ منتشر شد و نخستین بار به طور رسمی در سال ۲۰۰۴ از آن بهره برداری گردید.
زبیکس تا کنون بیش از ۱۳ نسخه بروزرسانی شده را به بازار عرضه کرده است که آخرین مورد آن به تاریخ ۲۰ می ۲۰۲۱ تحت عنوان ZABBIX5.4 بازمی‌گردد.
متن باز بودن و عدم نیاز به لایسنس از جمله ویژگی‌های منحصر به فرد نرم افزار مانیتورینگ Zabbix به شمار می‌آیند. شما می‌توانید هر تعداد دستگاه را با استفاده از این نرم افزار به طور کاملاً رایگان تحت پایش قرار دهید. همچنین متن باز بودن زبیکس این قابلیت را به شما می‌دهد که خودتان کدهای این نرم افزار را مطابق با نیازهایتان تغییر دهید و به طور سفارشی به مانیتورینگ سیستم‌ها و شبکه‌ها بپردازید
2- ابزار SolarWinds Network Performance Monitor:
نرم‌افزار رایگانی است که از برای گردآوری بسته‌های داده از پروتکل SNMP و برای پایش شبکه از پروتکل WMI بهره می‌برد.
3- ابزار SolarWinds Server & Application Manager:
این سیستم مانیتورینگ منابع و عملکرد برنامه‌های موجود روی سرورها را ردیابی می‌کند. شما می‌توانید این نرم‌افزار را بر روی سیستم‌عامل‌های ویندوز یا لینوکس نصب کنید.
این ابزار یکی از بهترین ابزارهای مانیتورینگ برنامه‌ها و سرورها است که به نظارت دقیق سیستم درون شبکه نیز می‌پردازد. این نرم افزار به صورت مداوم به‌روز‌رسانی میشود و جزء نرم‌افزاری رایگان است، به همین علت، استفاده از آن به همه توصیه میشود. از جمله ویژگی‌های مثبت این ابزار می‌توان به موارد ذیل اشاره داشت:
شرکتهای ایرانی ارائه‌دهنده یا فعال در حوزه مانیتورینگ:
1- شرکت سدید آفرین:
شرکت سدید آفرین به عنوان شرکت فعال در زمینه ارائه راه حلهای جامع امنیت اطلاعات و نیز سیستمهای Open Source با تکیه بر دانش و توان متخصصان خود توانسته است نقش مهمی در پیشرفت و ارتقا سطوح امنیتی بسیاری از سازمانها و شرکتها داشته باشد. طرحهای گسترده شرکت سدید آفرین در زمینه امنیت اطلاعات و نیز توانمندی این شرکت در ارائه راه حلهای Open Source، در نهایت منجر به دریافت اولین نمایندگی سیستم مانیتورینگ ZABBIX در خاور میانه گردید که این امر نقطه عطفی در زمینه رشد و گسترش استفاده از سیستم های مانیتورینگ حرفه ای در ایران محسوب میشود.
2- شرکت داناپرداز:
محصولات دانا پرداز در دو دسته گروه بندی می‌شوند.
محصولات مدیریت خدمات فناوری اطلاعات:
مخاطب اصلی این گروه از محصولات، واحد فناوری اطلاعات شرکتها و سازمانها است. این محصولات به به تیم IT سازمان در مانیتورینگ شبکه و زیرساخت و همچنین مدیریت خدمات فناوری اطلاعات بر اساس چارچوب ITIL کمک می‌کند. محصولات این گروه عبارتند از:
محصولات مدیریت کسب و کار:
این گروه از محصولات به شرکت ها و سازمان ها کمک می کند تا روش ارتباط با مشتریان خود را متحول کنند و تیم فروش، بازاریابی و خدمات خود را به ابزارهای ضروری برای موفقیت مجهز کنند. امکانات پیشرفته و قابلیت های اتوماسیون دانا موجب کاهش هزینه ها و رقابت پذیری بالای کسب و کارها می شود. محصولات این گروه عبارتند از:
3- شرکت سپهر انفورماتیک درخشان:
این شرکت در سال 1372 مسیر خود را در راستای ارائه خدمات در حوزه کامپیوتر، انفورماتیک و فناوری های نوین آغاز کرد و در این مسیر توانست دانشی فوق تخصصی در زمینه سیستمهای صدور کارت‌های شناسایی، اعتباری، هوشمند و تردد کسب کند.این شرکت همچنین در حوزه مانیتورینگ ارائه دهنده خدمات مشاوره ای به شرکتهای دیگر نیز می‌باشد.
4- شرکت شبکه گستر کایر:
شرکت کاير فعالیت خود را در سال 1392 تحت عنوان شرکت شبکه گستر کاير با هدف ارائه خدمات نرم افزاري و پشتيباني توسط گروهي از جوانان تحصيل کرده و کار آزموده آغاز نمود. درهمان ابتدا با تکيه بردانش تيم فني شرکت وارائه خدمات بر روي سرورهاي لينوکس و تجارب قبلي توانست به دانش بالايي در نصب و راه اندازي انواع سرويس هاي شبکه بر روي اين خانواده از سيستم عامل قدرتمند، دست يابد. محصولات نرم افزاري توليد شده توسط اين شرکت، در بيش از ده ها خدمات دهنده ي اينترنت و مراکز خصوصي نصب و راه اندازي گرديده و تجربه و دانش بدست آمده در اين زمينه به تيم فني شرکت اين اجازه را داده تا به ارائه خدمات در سطح اينترپرايز بپردازد.
شرکت شبکه گستر کاير با هدف گام برداشتن در مرزهاي جديدترين فناوريهاي اطلاعات تاسيس گشته و از آخرين ابزارها و فناوريها، در جهت اجراي پروژههـاي خود استفاده مينمايد. از جمله سياست هاي کلان شرکت، فعاليت در زمينه فن آوري اطلاعات شامل:
اين شركت خود را ملزم به ارائه خدمات و محصولات در بالاترين سطح کيفي دانسته و انجام کار محوله به بهترين شکل و رضايتمندي مشتريان و در يک کلام مشتريمداري، مهمترين اولويت آنان است.
در این مقاله سعی شد تا کلیاتی از مفهوم مانیتورینگ ، معرفی برخی از ابزارهای متن باز رایگان و برخی از شرکتهای ایرانی اشاره شود. لازم به ذکر است که برخی از این شرکتها ، سیستم پایش بومی نیز طراحی کرده‌اند که با مراجعه به صفحه سایت هرکدام می‌توان اطلاعات بیشتری را در این مورد کسب کرد.
این مطلب، بخشی از تمرینهای درس معماری نرم‌افزار در دانشگاه شهیدبهشتی است.
منابع:
https://sepehranformatic.com/monitoring-post/
https://avashnet.com/whats-network-monitoring/
https://www.danapardaz.net/
https://falnic.com/blog/network-monitoring.html
https://www.kayer.co.ir/
https://sadidafarin.ir/
https://qualatech.ir/monitoring/
https://network.tosinso.com/
https://qualatech.ir/monitoring/
