در نوشته ی قبل راجع به مراحل و اصول داستان نویسی صحبت کردم و در این قسمت به عنوان نمونه و برای تمرین داستان نویسی، چند فعالیت متنوع و جذاب را معرفی خواهم کرد. این فعالیت ها به علت درگیر کردن چند هوش شناختی در کودکان ، می تواند در حین ایجاد فضای شاد و مفرح ، اطمینانی از یادگیری اکثریت دانش آموزان را ایجاد کند.
قبل از اینکه نوشتن را آغاز کنید باید به این نکته توجه داشته باشید که هرچه کودکان داستان های متنوعی خوانده و شنیده باشند و با فضای داستان آشنا باشند در نوشتن توانمندتر خواهند بود. کودکانی که در دوره ی اولیه ی زندگی داستانهای مختلفی از زبان اطرافیان شنیده باشند نسبت به سایرین در ایده پردازی عملکرد بهتری خواهند داشت.
برای دانش آموزان دبستانی علاوه بر فارسی از داستان در درسهای علوم، اجتماعی و ریاضی نیز بهره ببرید. در کلاس و مدرسه جمع های کتابخوانی، نمایش عروسکی، مجله خوانی ، تماشای انیمیشن و . . . تشکیل دهید. ساعت کوتاه و مشخصی در روز را به داستان خوانی یا شنیدن داستان های صوتی اختصاص دهید. در تکالیف روزانه یا هفتگی متن های داستانی در اختیارشان قرار دهید تا در کنار به کارگیری مطالب درسی، لذت ادبی را تجربه کنند.
پیشنهادها
1- جعبه ی ایده ها
با همکاری بچه ها جعبه ی زیبایی بسازید و برای آن یک اسم جالب انتخاب کنید. جعبه را در جایی از کلاس که در دسترس همه باشد قرار دهید. برگه هایی نیز برای نوشتن در کنار آن قرار دهید. از دانش آموزان بخواهید هر بار که ایده ی یک داستان یا موضوع جذابی به ذهنشان رسید روی برگه ها بنویسند و در جعبه بیندازند. در فاصله های زمانی دلخواه یا مشخص(مثلا هر 1 ماه) برای داستان نویسی از جعبه ی ایده ها کمک بگیرید و دانش آموزان را به استفاده از آن تشویق کنید. این فعالیت به ایده پردازی و افزایش خلاقیت آن ها کمک خواهد کرد.
2- دست به دست
از دانش آموزان بخواهید یک دایره ی بزرگ تشکیل دهند. هر نفر یک برگه ی کاغذ در اختیار دارد . روی تمام برگه ها یک جمله ی مشخص نوشته شده که در واقع شروع داستان است. هر نفر 2 دقیقه زمان دارد که فکر کند و جمله ی دیگری اضافه کند تا داستان ادامه پیدا کند. بعد از نوشتن جمله، برگه ی خود را به نفر کناری بدهد. این فرآیند تا چرخش کامل برگه ها و بازگشت آن به نفر اول ادامه پیدا می کند. نفر اول داستان را در چند جمله تمام کند. با این فعالیت برای یک جمله یا موضوع ، به تعداد دانش آموزان و با همکاری همه ی آنها داستان های متفاوت ساخته می شود. می توانید برای دفعات بعد نوشتن جمله ی ابتدایی یا انتخاب موضوع مجزای هر برگه را به خودشان واگذار کنید.
3- درخت شعر
یک درخت در حیاط مدرسه یا پارک انتخاب کنید.(میتوانید بجای درخت از ابزار دیگری که تمایل دارید در کلاس قرار دهید استفاده کنید.) به دانش آموزان بگویید برای درخت یک شعر آهنگین یا طنز بنویسند. نیازی به رعایت اصول شعر نوشتن نیست. بعد از خواندن همه ی شعر ها ، آنها را به همان درخت آویزان کنید. می توانید بعد از گذشت چند هفته دوباره به سراغ آن بروید و از بچه ها بخواهید شعر خود را اصلاح کنند و بهبود بدهند.
4- ماشین تبدیل
یک داستان که بین دانش آموزان شناخته شده است و همه آن را قبلا خوانده اند را به تعداد دانش آموزان کپی کنید. در این فعالیت هر دانش آموز نقش یک ماشین تبدیل را ایفا میکند و باید به دلخواه خود به تغییر قسمت هایی از داستان بپردازد. موضوع کلی و پاراگراف ها تغییر نمی کنند اما می توانند در نقشها، احساسات شخصیتها، زمان یا مکان داستان، نتیجه و .... تغییراتی ایجاد کنند. در انتها داستانها را با صدای بلند در کلاس بخوانند.
5- تحریک حواس
در این فعالیت هر بار می توانید با حذف یکی از حواس پنجگانه ، موقعیت هایی ایجاد کنید که دانش آموزان به استفاده و تقویت سایر حواسشان ترغیب شوند. مثلا چشم های آن را ببندید و وارد یک اتاق که از قبل آماده کردید کنید. دانش آموزان با لمس کردن، شنیدن و بوییدن تلاش کنند تا تصوری از اتاق در ذهنشان ایجاد کنند و توصیفی از آن بنویسند.
6- سفر علمی
دانش آموزان را به یک محیط عمومی مثل پارک، بانک، فروشگاه، مزرعه، کتابخانه ی عمومی و . . . ببرید. از آنها بخواهید محیط و رفتار آدمها را و اتفاقات را خوب مشاهده کرده و یادداشت برداری کنند. توجه آنها را به حزئیات جلب کنید. مثلا اگر یک فرد را فقط با رنگ لباس معرفی کردند حتما از آنها بخواهید نشانه های دیگری مثل قد، مدل و رنگ مو، عینک، مدل کفش، وسایل همراه و . . . توصیف کند. شروع ، روند و پایان اتفاقات را مشخصا بیان کنند. به ویژگی های مخصوص هر محیط توجه کنند . مثلا قسمت های مختلف یک بانک .
7- سبدهای رنگی
گروه های 3 نفره تشکیل دهید. به هر گروه 3 تکه کاغذ کوچک زرد ، آبی و سبز بدهید.(می توانید هر رنگ از کاغذها را به شکل یک میوه برش دهید.) به هر گروه یک داستان متفاوت بدهید و از آنها بخواهید بعد از خواندن داستان، نام شخصیت اصلی را در برگه ی زرد، موضوع یا موقعیت داستان را در برگه ی آبی و مکان یا زمان داستان را در برگه ی سبز بنویسد. سه سبد بردارید و کاغذهای همه ی گروه ها را به تفکیک رنگ داخل سبدها بریزید و مخلوط کنید. حال از گروه ها بخواهید از هرکدام از سبدها به صورت اتفاقی برگه ای برداشته و با ترکیب شخصیت، مکان یا زمان و موقعیتی که بدست آورده، یک داستان جدید بسازد.
8- کلاژ تصاویر
مجله های مختلفی را در اختیار دانش آموزان قرار دهید. از آنها بخواهید تصاویر مختلفی را از مجلات ببرند و با در کنار هم قرار دادن آنها یک فضای داستانی بسازند.(تصاویر افراد، خانه ، گل و درخت، حیوان، وسیله نقلیه و . . .) حال داستان مربوط به تصویری که ساخته اند را بنویسند و در کلاس بخوانید.
9- عکاس باشی
از دانش آموزان بخواهید برای این فعالیت یک دوربین عکاسی یا گوشی موبایل همراه داشته باشند. اردو یا مکانی را برای آنها فراهم کنید و به آنها 30 دقیقه زمان دهید تا از مناظر دلخواهشان تصویرهایی تهیه کنند. تصاویر میتواند از محیط ، اشخاص، حیوانات، گیاهان، وسایل و هرچیزی که دلخواهشان است باشد. در ادامه یک یا دو تصویر را انتخاب کنند و برای آن داستانی خلق کنند و بنویسند.
10- یا بخت و یا اقبال
قبل از شروع فعالیت از هر یک از افراد کلاس بخواهید یک عدد سه رقمی(بدون صفر) برای خود انتخاب کند. عددها را جلوی اسمشان یادداشت کنید. سه ستون روی تابلوی کلاس برای "شخصیت ها" ، "مکان یا زمان" و "موقعیت یا موضوع" داستان رسم کنید. دانش آموزان برای هر ستون 10 پیشنهاد متنوع را بیان کنند و بنویسید. بعد از کامل کردن ستونها، هر فرد با توجه به عددی که انتخاب کرده بود عناصر داشتانش را میشناسد. مثلا فردی که عدد 257 را انتخاب کرده باید با ترکیب دومین شخصیت و پنجمین مکان و هفتمین موضوع یک داستان خلاقانه بسازد. به طور مثال داستان "یک فضانورد" در "ساعت 2 شب در یک فروشگاه لوازم خانگی" و با موضوع "احترام".
در تمام این فعالیت ها به استفاده ی درست از کلمات ، قیدها، فعلها املا و دیگر اصول نوشتاری توجه داشته باشید.
این چند مثال نمونه هایی از بیشمار فعالیت ها و ایده های مختلفی است که میتوانید از منابع مختلف و البته خلاقیت خودتان از آن بهره ببرید تا ایده پردازی و مهارت نوشتاری دانش آموزانتان را بهبود دهید.
