مخاطب این نوشته معلمان، مادران و پدران و هر فردی است که دغدغه ی تربیت موثر دانش آموزان در دوره های مختلف سنی را دارد.
لطفا سطح توقعتان از دانش آموزان را به شکل مثبت بالا ببرید و به آنها کمک کنید تا برای خودشان اهداف واقعی و قابل دسترس بگذارند و بدانند که هر جا لازم شد، می‌توانند روی کمک شما حساب کنند.
محیط یادگیری مدرسه باید به گونه ای باشد که در آن افراد احساس امنیت، تعلق و آزادی داشته باشند و بدانند که صدای آنها شنیده میشود. تقویت انعطاف پذیری در دانش آموزان زمان‌بر است. به عنوان معلم کارهای زیادی میتوانیم انجام دهیم تا انعطاف پذیری را در دانش‌آموزان بهتر کنیم. این کار تاثیر مثبتی بر عملکرد آموزشی، اجتماعی و احساسی آنها دارد. مواردی چون:
1- ایجاد ارتباط مثبت بین خانواده با مدرسه و کارکنان با دانش آموزان.
2- تاکید بر مفاهیمی مثل خوشبینی، بخشش، همدردی و ... در محیط مدرسه و بین افراد.
3- توجه به مهارتهای انعطاف پذیری.
۴- پرهیز از توجه به شکست ها یا رفتارهای منفی.
6- تقویت حس ارزشمندی در دانش آموزان.
منابع زیادی برای کمک به دانش آموزان و نوجوانان برای بهبود انعطاف پذیری وجود دارد که شامل کاربرگ هایی است که می توانند به تنهایی یا به کمک افراد متخصص یا معلم از آن بهره ببرند. چند نمونه از این کاربرگها را در ادامه می بینیم.
1- رنگ آمیزی برای بیان احساسات
هدف از این کاربرگ کمک به دانش آموزان و بچه ها برای بروز احساساتشان از طریق رنگ هاست؛ تا بتوانند آنها را کشف کنند. همچنین این راه روش خوبی برای کمک به آنهاست که بتوانند احساسات خود را در شرایط مختلف درک کند.
برای راهنمایی بچه ها از آنها بخواهید یک تجربه ی احساسی که اخیرا با آن مواجه شدند را به یاد بیاورند. این تجربه می تواند مثبت (مثل یک جشن تولد هیجان انگیز) یا منفی (مثل یک مشاجره با همکلاسی) باشد.
از دانش آموزان بخواهید چشمهایشان را ببندند و تلاش کنند تا احساسی را که در آن موقعیت داشتند به یاد بیاورند. سپس نقاشی را طوری رنگ کنند که احساس آنها را نمایان کند. می‌توانند از رنگ‌های متنوع یا فقط یک رنگ استفاده کنند. طوری که به بهترین شکل احساسشان را نمایش دهد.
بعد از رنگ کردن تمام قسمتها راجع به نقاشی خود صحبت کنند و علت انتخاب رنگها را بیان کند. شنونده ی فعال باشید و با پرسیدن سوالهای متنوع آنها را ترغیب کنید تا بیشتر صحبت کنند.
این روش هم به دانش‌آموزان کمک میکند تا احساساتشان را کشف کند و آنها را بیان کنند؛ و هم معلمان و والدین را یاری میدهد تا با نحوه ی عملکرد و واکنش دانش آموز در موقعیت های مختلف زندگی آشنا شوند.
2- موهبت های من؛ ویژگی ها و استعدادها
انجام این فعالیت به دانش آموزان و کودکان کمک میکند تا استعدادها، توانایی‌ها، نقاط قوت و ویژگی های مثبت خود را بشناسند و قدردان آن باشند. بچه‌ها را تشویق کنید تا به آنها به عنوان موهبت یا هدیه بیندیشند.
برای انجام فعالیت، به وسایل زیر نیاز دارید:
قیچی، چسب، نشانگر(مارکر)، وسایلی برای تزیین مثل پولک، استیکر و . . . ، تکه های کوچک کاغذ که روی آنها استعدادها، نقاط قوت و ویژگی‌های مثبت نوشته شده.
این کار به اینکه هرکدام از شما در درون چه کسی هستید، تاکید دارد.
قدم اول این است که بچه ها مثال هایی از ویژگی ها و توانایی هایی که در افراد وجود دارد را بشناسند. ویژگی هایی مثل مهربان، فروتن، صبور، خلاق، آرام، یاریگر، بانشاط، شجاع، با ملاحظه، صادق، کنجکاو، مثبت‌اندیش، خوشبین، سختکوش، فعال، امیدوار، قابل اعتماد، وفادار، قدرشناس و . . .
قدم دوم: هر فرد ویژگی‌هایی که به نظرش در او وجود دارد را انتخاب کند و بگوید که چرا آن را انتخاب کرده و این ویژگی چطور با شخصیت او تطابق دارد.
قدم سوم این است که به هر فرد گسترده ی یک مکعب را بدهید تا آن را برش بزند و جعبه بسازد. با انجام یک فعالیت شاد و سرگرم کننده یک جعبه ی هدیه بسازید. به کمک وسایل مختلف جعبه را به دلخواه خودشان تزیین کنند و نام خود را روی آن بنویسند و در کلاس قرار دهند.
دوره ی دبستان زمانی عالی برای شروع تمرین انعطاف‌پذیری است. کودکان در این دوره برای آموزش انعطاف پذیری بسیار مناسب هستند و می توانند راحت تر از دوران جوانی و بزرگسالی این مهارت را بیاموزند. روش ها و منابع زیادی برای این کار وجود دارد اما بازی در دوران دبستان بهترین روش است.
بازی ۱ : من همکلاسی هایم را دوست دارم.
این یک بازی بسیار عالی برای پرورش روحیه ی محبت ، مهربانی و شناخت بهتر در کودکان است. مهربانی در ذات خود بسیار مهم است اما توجه به مهربانی کردن به دیگران اصلی مهم و اساسی در انعطاف پذیری است. این بازی با تعدادی صندلی که به شکل دایره چیده شده اند انجام میشود. تعداد صندلی های دایره، یکی کمتر از تعداد بچه ها است. بازی به ترتیب زیر انجام می شود.
- دانش آموزی که برای دور اول داوطلب شده در مرکز دایره روی یک صندلی می نشیند. با بیان جمله ی "من همکلاسی ام را دوست دارم، مخصوصا همان همکلاسی ام که ....." بازی آغاز می شود. فرد داوطلب می تواند این جمله را به دلخواه خود با یک واقعیت راجع به همکلاسی هایش تکمیل کند. برای مثال می گوید: " همان همکلاسی ام که طرفدار تیم فوتبال . . . است." یا " به رنگ آبی علاقه دارد."
- با تمام شدن جمله ی نفر وسط دایره، افرادی که این ویژگی راجع به آنها صدق می کند(که میتواند شامل خود گوینده هم باشد) باید جای خود را به یک صندلی خالی تغییر دهند.(صندلی نباید دقیقا در کنار آنها باشد)
- فردی که وسط دایره بماند، دور بعدی بازی را آغاز خواهد کرد.
*برخی از دانش آموزان حالا در کنار فرد جدید قرار می گیرند و به این وسیله راجع به همکلاسی خود اطلاعات تازه ای کسب می کنند. اطلاعاتی که شاید بتواند زمینه ای برای ایجاد دوستی های بیشتر بین دانش آموزان باشد.
نکته: این فعالیت به دانش آموزان کمک میکند تا همدیگر را بهتر بشناسند، علایق مشترکشان را بیابند و مهربانی و عشق را با بیان جمله ی "همکلاسیم را دوست دارم" تقویت کنند.
بازی 2 : این یک راز نیست.
این بازی در گروه های دو نفره انجام می شود. در صورت فرد بودن تعداد بچه ها خودتان با یکی از افراد، گروه بسازید. اعضای گروه را با نام دانش آموز الف و ب مشخص کنید. دانش آموزان الف به عنوان گوینده شروع به صحبت می کنند.(زمان کوتاه مثل 20 ثانیه برای کوچکترها و یک دقیقه برای بزرگترها مشخص کنید.)
دانش آموز صحبت خود را با "این یک راز نیست که . . . " آغاز می کند و هر بار اطلاعاتی راجع به خودشان را بیان می کنند. اطلاعاتی مثل اعضای خانواده، کلاس های مورد علاقه، مهارت ها، عادت ها، علاقه مندی ها، حیوانات خانگی، حساسیت ها و هر چیز دیگری که راز نباشد و بخواهد آن را بیان کند.
با پایان یافتن زمان معین شده، نقش گوینده و شنونده را جا به جا کنید تا دانش آموز ب شروع به صحبت کند. نکته: این بازی برای شناخت بهتر بچه ها از یکدیگر و تمرین شنونده ی فعال بودن مناسب است. حتی می توانید یک رابطه ی جدید بین بچه‌هایی که ارتباط خوبی با هم نداشتند بسازید. مهربانی را در آنها تقویت کنید و روابط را معنادار کنید(با شناخت از هم، رابطه ی دوستی برقرار کنند).
بازی 3 : حلقه را عبور بده
از دانش آموزان بخواهید دست های یکدیگر را بگیرند و یک دایره بسازند. یک حلقه ی هولاهوپ را به دست یک دانش آموز بدهید و از او بخواهید دوباره دایره را با گرفتن دست دوستش ببندد. به آنها بگویید هدف از این بازی این است که حلقه ی هولاهوپ یک دور کامل دایره را بچرخد، بدون اینکه دست دوستشان را رها کنند.
بازی را آغاز کنید و از بازیکنان بخواهید تا فردی که در تلاش برای عبور دادن حلقه است را تشویق کنند. با پایان یافتن دور اول بازی، درباره ی دلیل موفقیت گروه و چالش های بازی بحث کنید. سپس بازی را تکرار کنید.
نکته: این بازی به کودکان می آموزد که در هنگام مواجهه با چالش ها و مشکلات، راه های زیادی برای مقابله وجود دارد. حتی در صورت اینکه با چالش های به ظاهر غیرقابل حل روبه رو شوند، با کمک هم می توانند راهی برای غلبه بر آن پیدا کنند.
*می توانید با انجام کارهایی مثل محدود کردن زمان، بازی با چشم های بسته و تقسیم بچه ها به دو یا چند گروه و ایجاد رقابت، جذابیت آن را بالا ببرید.
بازی 4 : جانشینی
این بازی در گروه های پنج نفره انجام میشود. برای هر گروه 2 یا 3 نفر را به عنوان افراد جایگزین تعیین کنید. بازی را می توانید در کلاس یا فضای باز انجام دهید. 4 منطقه را به عنوان گوشه های یک مربع روی زمین مشخص کنید. فضایی را نیز در وسط مربع برای نفر پنجم مشخص کنید. هر نفر روی یک گوشه یا مرکز مربع بایستد. فردی که در مرکز مربع ایستاده بازی را با گفتن یک کلمه ی مشخص آغاز می کند.(این کلمه را با نظر خودشان انتخاب کنید)
هنگامی که کلمه را شنیدند، هر بازیکن باید به طرف یک گوشه از مربع برود. فردی که در مرکز ایستاده نیز باید این کار را انجام دهد. اگر دو دانش آموز یک گوشه را انتخاب کنند، باید بازی سنگ-کاغذ-قیچی را انجام دهند تا برنده مشخص شود. فردی که باخته از بازی خارج شده و یک فرد دیگر جایگزین او می شود.
نکته: این بازی روش خوبی برای مدیریت تعارض ها و مهارت شنیداری فعال در کودکان است.
* روش ها و فعالیت های زیادی برای تقویت انعطاف پذیری در افراد وجود دارد. نکته مهم این است که هرچه زودتر و جدی تر به این موضوع بپردازیم، می توانیم شاهد تاثیر بهتر و بیشتر آن در روند زندگی باشیم.
