درمان زخم بستر نیازمند مراقبت‌های ویژه‌ای است و انتخاب پماد مناسب می‌تواند نقش مهمی در تسریع بهبودی و جلوگیری از عفونت‌های ثانویه داشته باشد. از پمادها و داروهای موضعی مختلفی برای بهبود و درمان زخم بستر استفاده می شود. اين داروها به صورت پمادهای معمولی يا پانسمان های تخصصی آغشته به اين مواد، برای بهبود و درمان زخم استفاده می شوند. در این مقاله، به معرفی بهترین پمادهای موجود برای درمان زخم بستر می‌پردازیم. به یاد داشته باشید که قبل از مصرف هر پمادی، بهتر است با پزشک متخصص درمان زخم یا کلینیک زخم ایران مشورت کنید.
در ادامه با چند نمونه از پمادهای مناسب برای زخم بستر آشنا می شويم:
لیست بهترین پمادها برای زخم بستر
1. پماد سیلور سولفادیازین (Silver Sulfadiazine)
این پماد با داشتن خاصیت ضد باکتری و ضد قارچ، برای جلوگیری و درمان عفونت‌های زخم بستر بسیار مؤثر است. سیلور سولفادیازین به طور گسترده در درمان زخم‌های پوستی ناشی از سوختگی و زخم بستر استفاده می‌شود. (درمورد درمان زخم سوختگی کلیک کنید و بخوانید) این پماد با ایجاد یک لایه محافظ بر روی زخم، به کاهش التهاب و درد کمک می‌کند و فرآیند بهبود را تسریع می‌کند. پماد سیلور سولفادیازین می‌تواند به طور مؤثری از عفونت زخم‌ها جلوگیری کرده و به تسریع فرآیند بهبود کمک کند، اما همیشه بهتر است پیش از استفاده از این دارو، با پزشک متخصص درمان زخم مشورت کنید تا از مناسب بودن آن برای شرایط خود مطمئن شوید.
موارد منع استفاده از پماد سولفادیازین:
· مصرف در بارداری و شیردهی: مصرف این پماد در دوران بارداری و شیردهی باید با احتیاط و تحت نظر پزشک انجام شود.
· حساسیت: اگر به سولفانامیدها یا هر یک از اجزای این پماد حساسیت دارید، از استفاده از آن خودداری کنید.
· افرادی که مشکلات کبدی و کلیوی دارند.
· افرادی دچار كمبود گلوكز فسفات دهيدروژناز در بدن هستند. اين يك اختلال ژنتيكی است كه در آن بدن فاقد آنزيم G6pD است. افراد مبتلا به اين اختلال پس از خوردن غذاهای حاوی لوبيا (مبتلا به فاويسم) دچار مشكل می شوند.
هشدارها و نکات مهم:
عوارض جانبی: ممکن است در برخی موارد پوست ناحیه زخم دچار تحریک، خارش یا سوزش شود. اگر این علائم شدید شدند یا علائم آلرژیک مانند تورم، قرمزی شدید یا مشکل در تنفس داشتید، فوراً به پزشک مراجعه کنید.
نحوه مصرف پماد سیلور سولفادیازین
قبل از استفاده، برگه اطلاعات سازنده داخل بسته بندی را مطالعه كنيد. اين برگه حاوی اطلاعاتی در مورد پماد و ليست كاملی از عوارض جانبی است كه ممكن است در هنگام استفاده از آن تجربه كنيد.
آماده‌سازی زخم:
پیش از استفاده از پماد، باید زخم را به دقت تمیز کنید. این کار را با استفاده از یک محلول نمکی یا آب استریل انجام دهید.
در صورت لزوم، بافت‌های مرده یا آلوده را از زخم جدا کنید (این کار باید توسط پزشک یا پرستار انجام شود).
شستشوی دست‌ها:
قبل از استفاده از پماد، حتماً دستان خود را به خوبی با آب و صابون بشویید و خشک کنید تا از انتقال میکروب‌ها به زخم جلوگیری شود.
استفاده از پماد:
با استفاده از یک گاز استریل یا دستکش‌های یکبار مصرف، مقدار کافی از پماد سیلور سولفادیازین را بردارید و پماد را به آرامی و به طور یکنواخت بر روی سطح زخم بمالید. لایه‌ای به ضخامت حدود 1 تا 2 میلی‌متر کفایت می‌کند. مطمئن شوید که تمام سطح زخم با پماد پوشانده شده است.
پانسمان:
بعد از استفاده از پماد، می‌توانید زخم را با یک پانسمان استریل بپوشانید. در برخی موارد، پزشک ممکن است توصیه کند که زخم را بدون پانسمان بگذارید تا هوای آزاد به آن برسد.
تعویض پماد:
پماد سیلور سولفادیازین معمولاً یک تا دو بار در روز استفاده می‌شود. هر بار قبل از تعویض پماد، باید زخم را دوباره تمیز کنید.
در صورتی که پانسمان استفاده می‌کنید، هر بار آن را تعویض کرده و سپس پماد جدید بزنید.
2. پماد زینک اکساید (Zinc Oxide)
پماد زینک اکساید یکی از شناخته‌شده‌ترین و پرکاربردترین پمادها برای درمان زخم بستر است. این پماد با ایجاد یک لایه محافظ بر روی پوست، از تماس مستقیم زخم با هوا و باکتری‌ها جلوگیری می‌کند و به کاهش التهابات و سرعت بخشیدن به فرآیند ترمیم زخم کمک می‌کند. همچنین، خاصیت ضد عفونی‌کننده زینک اکساید باعث کاهش خطر عفونت می‌شود.
نحوه مصرف پماد زینک اکساید:
آماده‌سازی پوست: قبل از استفاده از پماد، ناحیه مورد نظر را با آب گرم و صابون ملایم بشویید و به خوبی خشک کنید. در صورتی که پوست دچار زخم باز یا عفونت باشد، بهتر است قبل از مصرف با پزشک مشورت کنید.
استفاده از پماد: مقدار کافی از پماد زینک اکساید را برداشته و به آرامی بر روی ناحیه آسیب‌دیده بمالید. پماد باید به طور یکنواخت بر روی سطح پوست پخش شود و یک لایه نازک اما کامل روی ناحیه ایجاد کند. برای جلوگیری از التهاب‌های ناشی از پوشک، می‌توانید پماد را به طور منظم پس از هر تعویض پوشک استفاده کنید.
پانسمان: در صورت نیاز، می‌توانید بعد از استفاده از پماد، ناحیه را با یک پانسمان استریل بپوشانید. با این حال، در بسیاری از موارد، اجازه دادن به پوست برای تنفس و خشک ماندن بدون پانسمان توصیه می‌شود.
تعویض پماد: پماد زینک اکساید می‌تواند چندین بار در روز، بسته به نیاز، مورد استفاده قرار گیرد. اگر ناحیه تحت درمان با مواد دیگری تماس داشته باشد یا شسته شود، باید پماد دوباره اعمال شود.
هشدارها و نکات مهم منع مصرف:
· حساسیت: اگر به زینک اکساید یا هر یک از اجزای این پماد حساسیت دارید، از استفاده از آن خودداری کنید. در صورت بروز هر گونه علائم آلرژیک مانند قرمزی، خارش یا تورم، مصرف را متوقف کرده و به پزشک مراجعه کنید.
· استفاده بر روی زخم‌های باز: این پماد برای استفاده بر روی زخم‌های باز و عمیق مناسب نیست مگر با توصیه پزشک. زینک اکساید برای استفاده بر روی زخم‌های سطحی و خفیف مناسب‌تر است.
· تماس با چشم‌ها: از تماس پماد با چشم‌ها، دهان و دیگر نواحی حساس خودداری کنید. در صورت تماس، فوراً با آب فراوان شستشو دهید.
· استفاده در بارداری و شیردهی: پماد زینک اکساید معمولاً برای استفاده در دوران بارداری و شیردهی ایمن است، اما بهتر است قبل از استفاده با پزشک خود مشورت کنید.
· نگهداری: پماد را در دمای اتاق و دور از دسترس کودکان نگهداری کنید. از یخ زدن پماد جلوگیری کنید.
پماد زینک اکساید به دلیل اثرات محافظتی و تسکین‌دهنده‌اش، یکی از داروهای پرکاربرد در درمان مشکلات پوستی است. با این حال، برای بهترین نتیجه، توصیه می‌شود قبل از استفاده، شرایط خاص پوستی خود را با پزشک متخصص درمان زخم در میان بگذارید.
3. پماد هیدروکلوئید (Hydrocolloid)
پمادهای هیدروکلوئید نوعی پانسمان پیشرفته هستند که با ایجاد محیط مرطوب بر روی زخم، به بهبود سریع‌تر زخم‌های بستر کمک می‌کنند. این پمادها به کاهش درد و ناراحتی بیمار کمک کرده و همچنین از بروز عفونت‌ها جلوگیری می‌کنند. استفاده از هیدروکلوئیدها به خصوص در مراحل ابتدایی زخم بستر توصیه می‌شود.
نحوه مصرف پماد هیدروکلوئید:
آماده‌سازی زخم: ابتدا زخم و ناحیه اطراف آن را به دقت با آب استریل یا محلول نمکی تمیز کنید. این کار به حذف ترشحات، آلودگی و باکتری‌ها کمک می‌کند. سپس زخم را به آرامی با گاز استریل خشک کنید تا رطوبت اضافی از بین برود، اما نباید زخم کاملاً خشک شود، چرا که پماد هیدروکلوئید برای عملکرد بهتر نیاز به محیطی مرطوب دارد.
استفاده از پماد یا پانسمان هیدروکلوئید: یک لایه نازک از پماد هیدروکلوئید را به آرامی بر روی زخم بمالید. اگر از پانسمان هیدروکلوئید استفاده می‌کنید، آن را مستقیماً روی زخم قرار دهید. مطمئن شوید که پماد یا پانسمان به طور کامل زخم را پوشش داده و هیچ ناحیه‌ای بدون پوشش باقی نماند. در صورت استفاده از پانسمان، لبه‌های پانسمان را محکم کنید تا به خوبی به پوست بچسبد و از نفوذ هوا و باکتری‌ها جلوگیری کند.
تعویض پماد یا پانسمان: پماد یا پانسمان هیدروکلوئید معمولاً به مدت چند روز (3 تا 7 روز) می‌تواند روی زخم باقی بماند. با این حال، اگر ترشحات زخم زیاد است یا پانسمان شل شده، باید زودتر تعویض شود. قبل از تعویض، زخم را مجدداً تمیز کرده و پس از خشک کردن سطح زخم، پماد یا پانسمان جدید را اعمال کنید. برای تعویض پانسمان هیدروکلوئید، ابتدا به آرامی و به صورت افقی آن را از پوست جدا کنید تا به زخم آسیب نرسانید. دقت نمایید هر بار که پانسمان را تعویض می‌کنید، به وضعیت زخم توجه کنید. در صورت بروز هرگونه تغییرات غیرعادی مانند افزایش قرمزی، ترشحات غیرعادی یا بوی نامطبوع، به پزشک متخصص زخم بستر مراجعه کنید.
هشدارها و منع مصرف پماد هیدروکلوئید:
· حساسیت: برخی از افراد ممکن است به مواد موجود در پماد یا پانسمان هیدروکلوئید حساسیت داشته باشند. در صورت بروز علائم حساسیت مانند قرمزی، خارش یا تورم، استفاده را متوقف کرده و به پزشک مراجعه کنید.
· عفونت: اگر زخم شما علائم عفونت (مانند قرمزی شدید، تورم، گرمی موضعی، افزایش درد یا ترشحات چرکی) دارد، استفاده از پماد یا پانسمان هیدروکلوئید ممکن است مناسب نباشد. در این صورت باید به پزشک مراجعه کنید.
· استفاده بر روی زخم‌های عمیق: پمادها و پانسمان‌های هیدروکلوئید بیشتر برای زخم‌های سطحی تا متوسط مناسب هستند. در صورت وجود زخم‌های عمیق یا حفره‌ای، این محصولات باید تحت نظر پزشک استفاده شوند.
· عدم استفاده بر روی زخم‌های خشک: این پمادها و پانسمان‌ها برای زخم‌هایی که ترشحات دارند مناسب‌تر هستند و نباید بر روی زخم‌های خشک استفاده شوند، مگر اینکه پزشک توصیه کرده باشد.
· مصرف در بارداری و شیردهی: این محصولات به طور کلی ایمن هستند، اما اگر باردار هستید یا در دوران شیردهی قرار دارید، قبل از استفاده با پزشک مشورت کنید.
· نگهداری: پانسمان‌ها و پمادهای هیدروکلوئید را در جای خشک و خنک نگهداری کنید و از یخ زدن آن‌ها جلوگیری کنید. همچنین، مطمئن شوید که بسته‌بندی آن‌ها به صورت استریل و تا زمان استفاده باز نشده باقی بماند.
پمادها و پانسمان‌های هیدروکلوئید می‌توانند به طور مؤثری در بهبود زخم‌های سطحی تا متوسط کمک کنند و با ایجاد یک محیط مرطوب، فرآیند ترمیم بافت را تسریع نمایند. با این حال، استفاده صحیح و رعایت نکات بهداشتی در زمان مصرف این محصولات برای جلوگیری از عوارض جانبی و بهبود سریع‌تر زخم اهمیت دارد.
4. پماد آلژینات (Alginate)
پماد آلژینات (Alginate) از جلبک‌های دریایی استخراج می‌شود و برای درمان زخم‌های با ترشحات زیاد، مانند زخم‌های بستر، زخم‌های دیابتی، زخم‌های جراحی و سوختگی‌ها استفاده می‌شوند. (درمورد درمان زخم دیابتی کلیک کنید بخوانید) این پمادها و پانسمان‌ها با جذب ترشحات زخم، محیطی مرطوب و تمیز برای تسریع بهبود فراهم می‌کنند. آلژینات با تبدیل ترشحات زخم به ژل نرم، بهبودی را تسریع کرده و از تشکیل دلمه‌های سخت جلوگیری می‌کند.
نحوه مصرف پماد آلژینات:
ابتدا زخم و نواحی اطراف آن را با محلول نمکی استریل (سالین) یا آب استریل به دقت تمیز کنید تا هرگونه آلودگی، بافت مرده و ترشحات اضافی برداشته شود. از استفاده از مواد ضدعفونی‌کننده قوی مانند الکل یا بتادین خودداری کنید مگر اینکه پزشک توصیه کرده باشد، زیرا ممکن است به بافت‌های سالم آسیب برسانند. با استفاده از گاز استریل، نواحی اطراف زخم را به آرامی خشک کنید. دقت کنید که خود زخم نباید کاملاً خشک شود، زیرا رطوبت برای عملکرد بهتر آلژینات ضروری است.
5. پماد نیتروفورازون (Nitrofurazone)
نیتروفورازون یک پماد آنتی‌بیوتیک موضعی است که برای درمان عفونت‌های پوستی و زخم‌های بستر استفاده می‌شود. این پماد با جلوگیری از رشد باکتری‌ها در زخم، به کاهش خطر عفونت و تسریع بهبود کمک می‌کند. نیتروفورازون به خصوص در مواردی که زخم بستر با عفونت همراه است، موثر است.
نحوه مصرف پماد نیتروفورازون:
آماده‌سازی زخم: پیش از استفاده از پماد نیتروفورازون، زخم را به دقت با آب استریل یا محلول نمکی تمیز کنید تا هرگونه آلودگی یا بافت مرده از بین برود. پوست اطراف زخم را نیز تمیز کنید و مطمئن شوید که کاملاً خشک شده است.
استفاده از پماد: با استفاده از یک گاز استریل یا دستکش تمیز، مقدار کافی از پماد نیتروفورازون را برداشته و به آرامی روی سطح زخم بمالید. اطمینان حاصل کنید که یک لایه نازک اما یکنواخت از پماد روی زخم را پوشش دهد.
پانسمان زخم: پس از اعمال پماد، زخم را با یک پانسمان استریل بپوشانید تا از آلودگی و عفونت‌های خارجی جلوگیری شود. در صورتی که پزشک توصیه کرده، ممکن است پانسمان را تعویض نکنید و اجازه دهید پماد روی زخم باقی بماند.
تعویض پانسمان: پانسمان و پماد باید به طور منظم تعویض شوند. معمولاً این کار 1 تا 2 بار در روز انجام می‌شود، اما بسته به شرایط زخم و مقدار ترشحات، ممکن است نیاز به تعویض بیشتر یا کمتر باشد. در هر نوبت تعویض، زخم را مجدداً تمیز کرده و پماد جدید را اعمال کنید.
مدت زمان مصرف: مدت زمان استفاده از پماد نیتروفورازون بسته به شدت و نوع زخم، می‌تواند متفاوت باشد. معمولاً این پماد تا زمان بهبود کامل زخم یا تا زمانی که پزشک توصیه کرده، استفاده می‌شود.
هشدارها و منع مصرف پماد نیتروفورازون:
حساسیت: اگر به نیتروفورازون یا هر یک از ترکیبات آن حساسیت دارید، از استفاده از این پماد خودداری کنید. در صورت بروز علائم حساسیت مانند قرمزی، خارش، تورم یا بثورات پوستی، مصرف را متوقف کرده و فوراً به پزشک مراجعه کنید.
عفونت‌های شدید: در صورت وجود عفونت‌های شدید یا سیستمیک، این پماد به تنهایی کافی نیست و ممکن است نیاز به درمان‌های دیگری مانند آنتی‌بیوتیک‌های سیستمیک باشد. همیشه در صورت بروز علائم عفونت شدید با پزشک مشورت کنید.
استفاده طولانی‌مدت: استفاده طولانی‌مدت از پماد نیتروفورازون ممکن است منجر به مقاومت باکتری‌ها شود. بنابراین، فقط تا زمانی که پزشک توصیه کرده، از این پماد استفاده کنید.
مصرف در بارداری و شیردهی: اطلاعات کافی درباره ایمنی استفاده از نیتروفورازون در دوران بارداری و شیردهی وجود ندارد، بنابراین قبل از استفاده از آن در این دوران، حتماً با پزشک مشورت کنید.
نگهداری: پماد نیتروفورازون را در دمای اتاق و دور از دسترس کودکان نگهداری کنید. از قرار دادن پماد در معرض نور مستقیم یا حرارت زیاد خودداری کنید.
6. پماد مد هانی (Medihoney)
مد هانی که از عسل طبیعی تهیه می‌شود، دارای خاصیت‌های ضدباکتری و ضدالتهابی طبیعی است که در درمان زخم بستر بسیار مفید است. این پماد به مرطوب نگه داشتن زخم و تسریع بهبود بافت‌های آسیب‌دیده کمک می‌کند. همچنین، مد هانی با کاهش میزان عفونت و التهاب، بهبود کلی زخم بستر را تسریع می‌کند.
نتیجه‌گیری
انتخاب پماد مناسب برای درمان زخم بستر نقش حیاتی در تسریع فرآیند بهبود و جلوگیری از عوارض جانبی مانند عفونت دارد. هر یک از پمادهای معرفی‌شده در این مقاله دارای خواص ویژه‌ای هستند که بسته به نوع و مرحله زخم بستر، می‌توانند به بهبود وضعیت بیمار کمک کنند. مشورت با پزشک معالج برای انتخاب مناسب‌ترین پماد بر اساس وضعیت خاص هر بیمار، ضروری است.
