علی الفتی
دکتر "علی الفتی" از شاعران کُرد ایرانی و از پیشگامان شعر کُردی جنوبی (کلهری)، زادهی سال ۱۳۵۶ خورشیدی، در سرپلذهاب است.
ایشان به دو زبان فارسی و کُردی کلهری شعر میگوید، و به اذعان مخاطبینش، اشعارش، صمیمی، زلال و بیآلایشاند و در شعرش فراق و وصال، آب و آتش، جشن و شیون و مرگ و زندگی به هم پیوند خوردهاند.
علی الفتی در شعر فارسی در چرخهی بینابینی شعر حجم، ناب و دیگر جریانهای شعری قرار دارد و سعی نموده با تلفیقهای مختلفی از این جریانها مسیری ترکیبی در این حوزه ایجاد نماید. ابتدای کار این تلفیق را میتوان از کتاب هوای هرات او از سال ۸۵ دانست. الفتی را جدا از دوزبانه بودن، میتوان شاعری آزادنویس در حوزهی شعر تلقی نمود. او از شاعران پرکار در ادبیات فارسیزبان دهه هشتاد است.
الفتی داوری بیش از دهها جشنواره معتبر منطقهای و کشوری را در دو زبان کُردی و فارسی انجام داده است و در کنار شعر به عنوان منتقد حوزهی شعر نیز شناخته شدهاست.
ایشان تاکنون نامزد جایزهی شعر نیما و برندهی جوایزی همچون جایزهی سازمان ملی جوانان، فستیوال ادبی مولوی کُرد، جایزهی احمد عزیزی، جایزهی ادبی باشور و... شده است.
─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─
◇ کتابشناسی:
- خاکستری، کرمانشاه: چشمه هنر و دانش، ۱۳۸۱
- راخ، تهران: نگار و نیما (نگیما)، ۱۳۸۳
- از این خوابیدهتر، مشهد: بوتیمار، ۱۳۸۴
- گیان، کرمانشاه: باغ نی، ۱۳۸۷
- آنها از مرگ ترسیده بودند، تهران: نشر داستان، ۱۳۸۸
- هوای هرات، مشهد: بوتیمار، ۱۳۸۸
- سانه ناو: مجموعه شعر (دو زبانه کردی– فارسی)، تهران: داستان، ۱۳۸۹
- گهرمهشین کرمانشاه: باغ نی، چاپ سوم: ۱۳۸۹
- آهوان ملل، تهران: نگاه، ۱۳۹۱
- سزیان وهفر، کرمانشاه: مؤلف، ۱۳۹۲
- گهرمێیان، کرمانشاه: دیباچه، ۱۳۹۴
- سرۊت باشوور، کرمانشاه: دیباچه، ۱۳۹۵
- شفاهی به ندرت، تهران: بوتیمار، ۱۳۹۵
- گلوی زود، تهران: کیان افراز، ۱۳۹۷
- له چیمنهڕێیهو چیمنه ڕێیهو، بانه: مانگ، ۱۳۹۷
- ستران، کرمانشاه: دیباچه، ۱۴۰۰
- ئاڤراندن، کرمانشاە: دیباچه، ۱۴۰۱
- کلیل کۊیهسان گۆم کردمه، کرمانشاه: دیباچه، ۱۴۰۲
- به روایت دوربین روسی، مشهد: بوتیمار، ۱۳۸۷
- ههڵوهس ههڵوهسهگان سڵێمان، ترجمۀ غزل غزلهای سلیمان از عهد عتیق به زبان کُردی، کرمانشاه: دیباچه، ۱۴۰۱
و...
همچنین ایشان یکی از مجموعه شعرهای خود به نام سانهناو را به صورت دو زبانه چاپ کرده و در آن اشعار کُردی خود را به صورت شعر ترجمه کرده است. علاوه بر آن، برخی از اشعار علی الفتی توسط دیگر مترجمان به زبان فارسی ترجمه شده و با مشخصات زیر به چاپ رسیده است:
- الفتی، علی، دری که مرگ کلیدش را گم کرده، ترجمۀ سمیه فلاحی، ایلام: باشور، ۱۳۹۹.
- سرۊت باشور ، با ترجمۀ مجتبی ویسی، کرمانشاه: دیباچه، ۱۳۹۵.
─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─
◇ نمونهی شعر کُردی:
(۱)
هەێ کەڵەگەی بازیدراز
لەیوا وە شاخەیلد مەناز
بازیدراز وە ڕووژ و شەو
لە ژیر خەرواری لە تەو
لەی ئاهووەیل چەوسیە
هزارهزار وە چەو دیە
وەی وەفر ناو دووڵە مەنووڕ
وەی دەروەن چووڵە مەنووڕ
لە ژێر لیسک خوەرەتاو
ئی وەفریشە هەم بوودە ئاو
ئەو کاولیەیلە هەم تیەنەو
بەساتیان لەیرە خەنەو
هەرشاخێگد کەمتر لەقوو
زۊتر کەنەی مشتەی چەقوو
بازیدراز یانی د ڕاز
وەی ئاو وەفراوە بساز
یەی ڕازێگێ زنیانیە
یەی ڕازێگێ بیگیانیە
تاگەر وەهارە دی بدەو
وەهارتر نیەیونی وە چەو
(۲)
کەڵ ڕەم کردێ قەی ئاخ داخم
ترۊسکەی بێنز پرتەی چراخم
قەرار و سەور ئیمە بردی ئمشەو
لەکام دەروەن ت ماوا گردی ئمشەو
من و پرتەی چراخیگ تا وەرسوو
خەیاڵاتی لە دڵ هەر تێدن و چوو
هەڵەت زانی چەنێ پەی تو پەشێوم
بنووڕە بار وشک بان لێوم
ت باواند بێیاوانەیل دۊرە
شەراو عومر تو هێمان ئەنگۊرە
م دارەپیرەگەی ناو باخ پیران
ت شاخد داسە قەی شاخ شەمیران
زوون شووڕەیل لە لۊ ئەڵەن وسانە
ت جوور ئاخداخ داخد گرانە
لە چوارقاپی شەوی قاپم دزیدن
ت جوور نەفتشا هەرشەو سزیدن
ت پرچد پەرچەم یەی نیشتمانە
تماشایگد وە رۊ چەن پارڵمانە
ت باج قەسرەگەید دانەی وە داود
سکەی کەڵهڕ کوتامە دی وە ناود
(۳)
وەختێ لە پشت دەروەچێگ وسایدنە
یانێ ک چەو وە ڕی کەسێ ت نایدنە
زانم تا وەرسوو هەر نەخەفتیدنە
زانم ک چەن بەستە سیکار کیشایدنە
وە پشت دەس ئەسر چەود سڕیدنە
باڵ بژانگ وە باڵ یەک نەنایدنە
دو ڕێ می فا سۆ لا سی دی وڵ بکە
ت ئمشەو وە سیم ئاخر دی دایدنە
ئەسکەگانیش زۊتر لە ئیمە مردنە
بێوەلیفەت لەی ناو شەوە وسایدنە
(۴)
وەخت چین ئاگر گرم ئەر ت نەکەی لاوا لە لێم
مەیل وە بێ ت لێم بشێوێ سەر لە ئێ ماوا لە لێم
دێ خوەرئاواسەو پەژارەێ دڵتەنگی ناو شەوار
هەێ خوەر ڕووژەیل ئمرم بەو ت نەو ئاوا لە لێم
دۊەت گوران نامە لا شێعە مەسەو یاگارییم
جەوز سەر شکیاێە نازار بەو نەکە سەر وا لە لێم
ئاو تەشار ڕشیەێ لە چەو چەن ساج نار ها لە دڵم
بەو م تاڵەو بەختدم دی بەو بووە شووروا لە لێم
دی لە کەڵهوڕ دەر وە دەر کافر کەواو بوو ئەڕام
لا لە بان لەش بڕیمە هەر بکە لاوا لە لێم
(۵)
دوای چیین ت
گوڵ سووێگ
له ئیسگای قهتار
من و خیاوان تهقیایمه یهکا
ک تواس لهیره بچوود
وت: ئێره دی جی وسان نیه
وهتم: ئڕا؟
وهت: خوهد خاستر زانی
ئڕا خوهد دهی لهو بارهگهی؟
ههق وه دهسێ بو
خوهم خاستر زانسم
ئهمانگ باوهڕ نهکردم
خیاوان وهل تنا خوهش بو
گهرت فرووشهگان کهورخ پارک
شایرهیل شێت کافه
سیاسییهیل بێسهواد ناو رووژنامهیل ئێواره
گشتێیان...
بایه وهرجه یانه لهیره بچیاتام
وهرجه قهتار ئێ ئیسگا
ههیهگ بایدن
من له جی ت رێ کهم
تو له بان دهسهیل من بخهف
من بنچینهم وه چهوهیلد رهسێ
له ئێوارانێگ ساسانی
سانهگان له رو دهس ت نوسام و
له لێیان چیمهو بان
ئهو دهرساته گ من
سهرباز «پاتاق» تنیش بوم
له ئێواران تاق وهسان
جیهلاد گرد و
لووایلوو شیرین مانتوو کوڵهگهد کردیده وهر و چید
من له ئهسفار ئهربهئه
یا له حاشا کردن ئشقد ک ئاگر بچووده لێ
چلیار بێدهنگێگم
تا دوهتڵهی دهم خڕێگ
ههر شهو دهمێ تام ئاو دهێد
له تماشای کام ئاوهر هاتن؟
ئهوانه گ تهنیا ناوێیان زانسییم
چهوهیل من دی بێ نزهو بونه و خاس نیهنووڕن
ئهوانهیلیش نه پیر بوون نه مرن
ئیمه نهبایه سهر بناتایمه سهرێیان
یهکێگیان وهت:
نهتواسم لهیوا وه پێ بکهم
ئهوهڵ خاس نووڕسمه چهوهیلێیهو
جفتێ کهمووتهر له ناوێیان باڵهو گردن و چین
بێههولا دو گوله تهقانمه لێیان
ئێکهش
چایێگ ئڕای خوهم رشانم و
سیکارێ له بانێ کیشام و
چیم ئڕای تماشای ئاوهیلێ ک
تازه رشیاونه ناو سیروان
له زوانی سانهیل ئهوسا
له ژێرسانهیل نوسیای
ئڕای ئاوهیل دڕیای
تا قازهیلێگ
له تیهریکان باڵهو گردن و چین
لهنوو خهو ت دیمه
له ژێر ئهو سانهیله
هێمان خهڵپان له خون بود
خون ئهو سانهیله
شایهد بوو چهویر تهنیایگ بوو ک
له ساڵهیل دور
وهل یهکا بوو کردیم
داروهخشم كه
ئهگهر نهتوەنسم ئهو دهرساته گ ھاتود
له وهر پاد ههڵسم
ئاخر خون فرهیگ له لیم چود و
گهن جوورێ مردوم
داروهخشم که
ئهگهر جوور جاران نهتوهنسم
ئرمێسهگاند پاکهو بکهم
ئاخر کلکه کهڵێنهگانم
بهساونه یهکهو
فره خوهشم هات
ماچ چهوهگاند بکهم
ئاخر دی دهم نهیاشتم
داروهخشم که
له یه فرهتر گیانه تیم نییه
تا ئڕاد قسیه بکهم
سانه ناو
ناو وڵاتێگه ک
ههر ئایهمێگ له تهمام ئومرێ
یهی جار وه زوان تیهرێدهی
ئهمانگ لهیلی؟!
نیهزانم پهژارهی کام شهوار
رشیاسه مل منا
وه رهنگهیل ئهڵاجهوێگهو له هات و چێنم و
ههر سات ئوشم: سانه ناو
دی خهو گرتێیهسهم لهیلی
دهورملیهگهد واز که و بووهسهی بان زامهگانما
زام نهیرم؟!
قهی نهیرێ بووهسهی تێوڵمهو
تهو کردمه لهیلی
ئایهمهیل دهمهو خوار ژیهن و
دهمهو بان مرن
نهکهێ بمرم لهیلی؟!
ئاخر کی له رووێیهو ههڵای
له وهو چهو ئێ ههمگه ئایهمهو بمرێ
سانه ناو لهیلی!
سانه ناو!
─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─
◇ نمونهی شعر فارسی:
(۱)
[مزامیر غریزی]
او اگر فرو برود، اضلاع تنهاییِ مرا چه کسی تسکین خواهد داد؟
و این رفتنِ در چشمِ دایرهواران را چه بنامم؟
چرا کوچ مارهای سفید از سرزمین سنگهای خلقتی را
نمیتوان سفر گفت؟!
چگونه میتوان در اشکال متضادش نگاه کرد؟
وقتی که فرو رفتنِ نام دیگری از زاویه است
بهتر آن است
که دایره همان کودکیِ چشمهای ناشی شدهای در نور باشد.
اکنون ای کاغذهای سفید افریقا
به خطهای خوردهام سوگند یاد کنید
به «دایم» که زخمی در مداد من است.
اما وقتی به انحنایم میآیید و میبینید که دیگر نیستم
آنگاه تا میپیچم تا دورهای نزدیکیمان مرا زمزمه کنید.
و شما ای برههای سرمهای!
زینپس ییلاق دعاهای من خواهید بود!
خدای آبهای خنک را از خاطر نبرید.
ابتدای اسب، تنها تصوری از ابتداست
تو سعیِ کرده را با حرکت انگشتانت میبینی
ریگ رسیده در ابتدایی «گیوهای» را به حاشیه میبری
تو از حرکاتِ ایستادهای
و من برای اینهمه مکث سالها گریه خواهم کرد
به گواه اسبی که از ابتدا بود؛ تا نقطه تا خطهای سربریدهی یحیوی.
اما ابوسلمی!
فرصت از فاصله میگیرد این ایجادِ کننده
طوری که بین ریگ و انگشت رفتن نیز زنده بماند.
ایستادی، دور میشدی
صدایت را بلندتر میکردی تا بگویی نزدیکی
اما صدا به تنهایی برای نرفتن کافی نیست
حتی برای اسبِ در ابتدای خط نیز باید کمی گریه کنیم.
همراهان از صدای بلند ترسیده بودند
اما در حقیقت این تو بودی که ترسیده بودی،
اکنون تو دیگر نخواهی ترسید.
(۲)
پس تکلیف آن چهره
که از آفتاب پنهان میکردی چه میشود؟
هر آینه میافتد در آینه
خطوط نکشیده، را میشود به مفتولی پیچید
تا گوشواره شدن را دریابند
برای بدرقهی شنوایی، ناشنوا میشوی
باد پیچیدهی دی ماه درخت
فراخوان برف است درنابیناییات
بر میگردی با دستاری از برف
یکریز، خونِ سفید میچکد از نا برگشتنات
بینیات را نمیبیند چشمهایت
دامن بو را میکشد تا از زندگی عبور نکند
به باد سپرده است آن گیسو
تناور سبز است که میبیند از دور چشم به راه رفتنت.
(۳)
او پرنده بود
اگر هم نبوده باشد
صبحگاهی او را شبانان
در آغوش روحی به رنگ باد
در مقابل آب دیده بودند
با شالی به کمر
و مریدان بسیار
که کمر بستهی درختان امرود
دامنهی دامنش بودند
از او دانش بسیاری داشتند.
(۴)
شامگاهان
یا به هنگام شام کنیزان
خودم را
از صخرهای پرتاب میشوم
و صبح خودم را
در رختخواب مییابم.
چه سرنوشت غمانگیزی است!
گردآوری و نگارش:
#زانا_کوردستانی
┄┅═✧❁💠❁✧═┅┄
سرچشمهها
https://newsnetworkraha.blogfa.com
https://t.me/newsnetworkraha
https://t.me/mikhanehkolop3
https://t.me/leilatayebi1369
https://t.me/rahafallahi
و...
