زنده‌یاد "مظفر عبدالمجید النواب" شاعر عراقی، مشهور به خطرناک‌ترین شاعر ادبیات عرب، زاده‌ی سال ۱۹۳۴ میلادی در محله‌ی شیعه‌نشین کرخ بغداد است. وی از خانواده النواب بود که نسب این خانواده به امام موسی کاظم(ع) می‌رسد.
او از سه سالگی شروع به آموختن قرآن نمود و "حمدی تکریتی"، معلم ابتدایی مظفر، اولین کسی بود که استعدادهای شعری او را کشف نمود. روزی معلم روی تخته سیاه می‌نویسد «قَضَينا ليلة ً في حَفل عُرس ٍ» و از شاگردان می‌خواهد مصرع دومی برای این مصرع بسرایند. مظفر بلافاصله می‌گوید: «كأنّا جالِسون بِقُرص شَمس ِ» یعنی «شبی را در بزم عروسی گذراندیم تو گویی در قرص خورشید نشسته‌ایم» این هم‌وزنی دو مصرع و تشبیه بزم عروسی به خورشید هنوز از سوی منتقدین، مورد ستایش قرار گرفته و دلیلی بر نبوغ شعری مظفر به‌شمار می‌آید.
وی تحصیلات خود را در دانشکده ادبیات بغداد به پایان برد و پس از فروپاشی دوران پادشاهی عراق در سال ۱۹۵۸، در وزارت آموزش و پرورش عراق مشغول به‌کار شد. هم‌زمان با اوج‌گیری درگیری‌ها بین حزب بعث عراق و حزب کمونیست عراق در سال ۱۹۶۳ ناچار به فرار شد. او از طریق بصره به اهواز گریخت و قصد سفر به شوروی داشت ولی توسط ساواک دستگیر و به استخبارات عراق تحویل داده شد. وی توسط ساواک به‌شدت مورد شکنجه قرار می‌گیرد به‌طوری که از آن به عنوان تلخ‌ترین حادثهٔ عمر خود یاد می‌کند.
دادگاه نظامی عراق او را به اعدام محکوم کرد اما با تلاش‌های خانواده و دوستانش، این حکم به زندان ابد تقلیل یافت و در زندان بیابانی نقرة سلیمان، نزدیک مرزهای عراق و عربستان سعودی زندانی شد. پس از آن‌که مدتی را در زندان گذراند به زندانی دیگر در شهر حله در جنوب عراق منتقل شد. مدتی بعد او به همراه چند تن از زندانیان با حفر تونل از آن‌جا گریخته و پس از فرار به جنوب عراق، در میان کشاورزان و هورنشینان آن‌جا سکنی گزیدند و به مبارزهٔ مسلحانه علیه رژیم عراق پرداختند. با اعلام عفو عمومی در سال ۱۹۶۸، به بغداد بازگشت ولی او و چند تن دیگر از اعضای حزب کمونیست عراق بازداشت و روانهٔ زندان شدند. او در زندان از حزب کناره‌گیری نمود.
وی مدتی را ساکن دمشق بود و سرانجام در ٢٠ مه ۲۰٢٢ (برابر با جمعه ٣٠ ارديبهشت ماه ١٤٠١) و پس از تحمل یک دوره بیماری، در سن ۸۸ سالگی، در بیمارستانی، شارجه امارات متحده‌ی عربی درگذشت.
شعر مظفر النواب شکلی یگانه از شعر عربی‌است که نظیری از ابتدای تاریخ شعر عربی تا به امروز ندارد. او ترکیب‌های بی‌رحمانهٔ متنبی را در شعرهایش به کار می‌برد تا حاکمان روز را به نقد بکشد. او تنها شاعر عربی است که تاکنون در مدح حاکمان شعری نسروده است
دیوان شعر مظفر النواب بیانگر روحیهٔ مبارز او بوده و فلسطین بیشترین سهم را از این دیوان به خود اختصاص داده‌است. پیامبر اسلام، امامان شیعه و شخصیت‌های معاصر چون سیدحسن نصرالله و خالد اسلامبولی افرادی‌اند که او آن‌ها را در شعرهایش ستوده و حاکمان کشورهای عربی را به باد بدترین و عریان‌ترین انتقادها می‌گیرد، به همین دلیل دیوان شعر وی در هیچ کشور عربی چاپ نمی‌شود. او در سال ۱۹۹۶ دیوانش را به نام «الأعمال الشعرية الكاملة لمظفّر النّواب» در لندن منتشر کرد. "صلاح القاضی" اشعار او را چنین توصیف می‌کند.
"شعر مظفر نواب دریایی‌است که گاهی آرام و گاهی خروشان و متلاطم است. خواص آن را می‌پسندند و عوام بدان عشق می‌ورزند و با آن زندگی می‌کنند".
◇ کتاب‌شناسی:
- وتریات لیلیة
- الأعمال الشعریة الکاملة لمظفّر النّواب
- للریل و حمد
- بنت الصبح
و...
◇ نمونه‌ی شعر:
(۱)
حکام اخته شده‌ی عرب،
مبّلغان دین آمریکایی،
مرگ بر آن‌ها و مرگ بر بیانیه‌هایشان،
مرگ بر نفت‌شان،
مرگ بر سربازان‌شان،
و مرگ بر پول‌هایشان،
ای بزدل‌ها!
با کدامین صفت شما را توصیف کنم؟
در فرهنگ لغت (عرب) صفت زشتی که در خور توصیف شما باشد وجود ندارد.
(۲)
قدس
عروس عربیت شماست؟
پس چرا
چرا تمام زانیان شب را
به اتاقش فرستادید؟
و پشت در ایستادید
که فریاد بکارتش را گوش کنید!
سپس خنجر کشیدید
باد به غبغب انداختید
و نعره زدید
که برای حفظ آبرو ساکت بماند!
مادر به خطاها!
چقدر نانجیبید؟
مادر به خطاها!
هیچ باکم نیست
که پرده از چهره تان بردارم
چرا که
خوکدانی‌ها از شما پاکترند!
و سکوی مرده‌شوی خانه‌ها تکانی می‌خورند
اما شما
آب از آبتان تکان نمی‌خورد
من برآنم که رسواتان کنم
ای تمام پایتخت‌های عربی
خطابم به شماست
شما شادمانی را در دلم کشتید!
کوچه و بازارتان پر از مأمور است
رفتارتان پر از تزویر است
در کشور عربی
نامه مادرم
دو ماه قمری
در گیر و دار اداری‌ست
بیایید به داوری بنشینیم
و صحرای عرب داورمان باشد
من در پیشگاه این صحرا
اعتراف می‌کنم
که من هم خوار و پست شده‌ام
درست شبیه شکست شده‌ام
شکست شما
ای اشراف زادگان شکست خورده
ای حاکمان شکست خورده
ای ملت‌های شکست خورده
ما چقدر پلشت شده‌ایم
پلشت
پلشت
پلشت شده‌ایم
اما همچنان لجوج و یک‌دنده‌ایم
ما همه پلشت شده‌ایم
و هیچ کس را از قلم نمی‌اندازم...
(۳)
من طرفدار مسیح مُثله‌شده بر صلیبم و
طرفدار محمد و
طرفدار علی بی‌هیچ قید و شرطی،
و طرفدار ابوذر غفاری
که بر سر هر مایه‌داری می‌کوبید
و طرفدار سر حسین هستم.
(۴)
خواهد آمد
خواهد آمد
زنی آبستن را بر زمین انداختند و
جنینی را که شبانه چریکی می‌شود بیرون کشیدند!
شنیدید عرب‌های لعنتی!
عرب‌های زبان‌بسته!
کینه به نطفه‌ها رسید.
شنیدید عرب‌های لعنتی!
فلسطین را از ریشه بر می‌کنند.
ای مدعیان دین آمریکایی در مکه بازارتان گرم است
و مزایده‌ی علنی است.
- ای اشراف زادگان! سی کشته در یک ساعت -
ای اشراف‌زادگان هشتاد به حساب سوداگران شام
هشتاد و هشت به حساب لغو قانون اساسی کویت
نود به حساب شاه نفت.
هشیار باشید!
سکوت
سکوت
سکوت
این سکوت در زبان عربی چه معنایی دارد؟
گردآوری و نگارش:
#زانا_کوردستانی
سرچشمه‌ها
- ویکی‌پدیا فارسی
www.iqna.ir
www.isna.ir
و...
