عده ای عقیده دارند که در اوایل فصل نباید کندوها را با جمعیت زیاد نگهداری نمود زیرا به دلیل تراکم جمعیت در مراحل بعدی وقت زیادی برای جلوگیری از بیرون کردن بچه طبیعی باید صرف کنند, خاصه اگر ملکه موجود در کلنی پیر باشد. یکی از راه های جلوگیری از بچه بیرون کردن, برداشت مقداری از کارگران و فروش آنها به صورت زنبور عسل کارتنی و یا تقسیم کلنی به چند کندو می باشد.
در نواحی گرمتر هر موقعی می توان کندو را تقسیم کرد ولی در نواحی معتدله سرد این عمل باید حداقل ۸ هفته قبل از شروع جریان اصلی عسل صورت گیرد که برای این منظور ملکه اضافی باید در دسترس باشد.
در تقسیم کلنی ابتدا طبقات کندو را جدا می کنند و محل ملکه را مشخص می نمایند. ملکه را همراه با نصف نوزادان و زنبوران چسبیده به قاب های آنها در طبقه پایین قرار می دهند و روی آن را با تخته یا درپوش داخلی کندو که سوراخ وسط آن را بسته اند می پوشانند. سپس طبقه دیگر را که نصف نوزادان و بقیه زنبوران در آن است روی آن قرار می دهند. شرط اصلی این است که بین دو طبقه جدایی کامل برقرار باشد و هر طبقه باید به اندازه کافی عسل, گرده و سوراخ ورودی جداگانه داشته باشند.
ملکه جدید باید به روش رها کردن آرام در اختیار طبقه بدون ملکه بالایی قرار داده شود. برای رها کردن تدریجی ملکه راه های زیادی وجود دارد که راحت ترین راه اینست که از قفس حمل و نقل تجارتی ملکه استفاده شود. در این صورت باید چوب پنبه درب قفس را برداشت و با نوک مداد یا میخ در قسمت خمیر شکر که برای تغذیه ملکه در موقع حمل و نقل در قفس قرار داده اند سوراخی ایجاد نمود. اکنون این قفس را در حالی که قسمت خمیر شکر به سمت بالاست, بین قاب ها قرار می دهند.
برای اینکه کارگران همراه ملکه در داخل قفس مانع خروج آن نشوند آنها را باید از بین ببرند. کارگران بلافاصله به سمت ملکه جدید جلب می شوند و خمیر شکر را که مانع خروج ملکه از قفس گردیده است می خورند. ظرف ۲ تا ۳ روز ملکه آزاد می شود و شروع به تخمگذاری می کند.
رها نمودن تدریجی ملکه لازم است زیرا موجب می شود که کلنی خود را با ملکه جدید تطبیق دهد. پس از چند روز کلنی باید بازدید شود تا از رها شدن ملکه اطمینان حاصل گردد. اگر ملکه آزاد نشده باشد باید توری روی قفس را جدا نموده تا ملکه به آرامی بین کارگران به حرکت درآید. در این صورت یک کلنی بزرگ به ۲ کلنی که یکی روی دیگری قرار گرفته تقسیم می شود.
کندوی زنبور عسل دو ملکه ای
بعد از یکی دو هفته کلنی بالایی را می توان به جای جدیدی منتقل نمود و یا اینکه کلنی تقسیم شده را به روش کلنی ۲ ملکه ای نگاهداری نمود. با بکار بردن روش فوق هر کلنی بزرگ را می توان به دو کلنی مستقل تقسیم نمود. برای این نوع تقسیم کلنی علاوه بر ملکه جدید تخته کف کندو و درپوش داخلی کندو نیز لازم است.
در جدا کردن کلنی های تقسیم شده, کلنی محتوی ملکه قدیمی با نیمی از نوزادان و زنبوران روی قاب ها با کندو به محل جدید که چندین متر با محل استقرار سابق فاصله داشته باشد منتقل خواهد شد. ملکه جدید به نیمه دیگر جمعیت کندو داده می شود و کندو را در محل سابق قرار می دهند. کارگران در محل جدید ملکه خود را ترک نمی کنند ولی آنها که برای جمع آوری گرده و نوش گل از کندو خارج شده اند به محل سابق بر می گردند. این کارگران پس از رها شدن ملکه جدید به راحتی آن را می پذیرند.
بچه طبیعی زنبور عسل
در بعضی مواقع پیدا کردن ملکه در داخل کلنی استقرار یافته کار ساده ای نیست و زنبورداری که به طریق تجارتی کار می کند نمی خواهد وقت خود را صرف این کار بکند. لذا ۳ تا ۴ روز قبل از این که اقدام به تقسیم کندو بنماید, طبقه های یک کندو را بدون توجه به این که ملکه در کدام قسمت قرار دارد به همان ترتیب که قبلا گفته شد از هم جدا می کند. در روزی که قرار است ملکه جدید به یکی از دو قسمت داده شود قاب ها را برای وجود تخم بررسی می کنند. قاعدتا تمام تخم هایی که ملکه قبلی در یک طبقه گذاشته است تفریخ شده اند. لذا ملکه جدید را در آن قسمتی که تخم تازه وجود ندارد قرار می دهند و این طور احتمال می دهند که ملکه در طبقه دیگر باشد.
در صورتی که قسمت بدون ملکه در موقع تقسیم, تخم باز نشده یا لارو جوان داشت, زنبوران تا موقع معرفی ملکه جدید سلول ملکه می ساختند که به سادگی قابل رویت می باشد. در این صورت باید سلول های ملکه را خراب کرد وگرنه زنبوران ملکه جدید را نمی پذیرند.
جلوگیری از بچه دادن کندوی زنبور عسل
دلیل دیگر برای عدم پذیرش ملکه جدید موضوع ملکه های مادر و دختر است. در پاره ای موارد ممکن است ملکه مادر را که علامت دارد شناخت ولی ملکه جوان حاصل از آن را که ناخواسته بوجود آمده و با مادر خود در کلنی زندگی می کند نتوان مشاهده کرد. لذا وقتی ملکه جدید به کندویی که به ظاهر بدون ملکه است, ولی ملکه جوان دارد معرفی می شود, کارگران ملکه جدید را از بین می برند. زنبورداران حرفه ای می دانند که وقتی ملکه جدید به کندو معرفی می کنند حدود ده درصد ممکن است بدین ترتیب تلف شوند لذا به همین تعداد ملکه اضافی برای خرید سفارش می دهند.
در نواحی گرم می توان کندوی بدون ملکه را وادار کرد که خود تولید ملکه کند. اگرچه به وجود آمدن ملکه جدید دو هفته بیشتر طول نمی کشد, ولی سه هفته وقت لازم است تا این ملکه شروع به تخمریزی کند. ۳ هفته تاخیر در تولید نسل قبل از جریان عسل به تولید محصول آن سال صدمه قابل توجهی وارد می کند. در خیلی از مناطق شرایط آب و هوایی قابل پیش بینی نیست و ممکن است موجب عدم جفت گیری ملکه بشود که باعث ایجاد ملکه تخم نر گذار گردد.
وقتی کلنی های تقسیم شده خود را با وضعیت جدید تطبیق دادند می توان جمعیت آنها را با اضافه کردن قاب های پر از شفیره از کندوهای قوی تقویت نمود. در این حالت وقتی شفیره از سلول خارج می شوند در همان کندویی که استقرار داده شده اند می مانند.
