زنبور عسل زندگی خاص و قابل توجهی دارد. حشرات کمی مثل زنبور و مورچه وجود دارند که زندگی اجتماعی داشته باشند و روابط خود را بر مبنای تعاملات اجتماعی بنا کنند. به همین علت است که شاید مطالعه و تفکر بر روی زندگی زنبور عسل به ویژه زندگی اجتماعی این حشره، کمک بزرگی برای ما انسان ها باشد تا از روش های غریضی این حشره الگو بگیریم.
شاید برایتان جالب باشد که بدانید تنها 10 درصد زنبورها جهان، اجتماعی هستند! یعنی تعداد بسیار زیادی از زنبورهایی که در دنیا زندگی می کنند، نه در کندو زندگی می کنند و نه علاقه ای به بودن در اجتماع دارند. این زنبورها در درختان و حتی خاک برای خود لانه های کوچکی درست کرده و به زندگی خود ادامه می دهند. این در حالی است که زنبور عسل عاشق مراوده و زندگی اجتماعی است. به گونه ای که اگر مدت کوتاهی از کندو دور بماند، تلف می شود.
اگر بخواهیم نگاهی به زندگی اجتماعی زنبور عسل داشته باشیم، قطعا نکات زیادی را پیدا خواهیم کرد. با این حال برخی نکات بیشتر از دیگر نکات برای ما انسان ها مفید هستند. در این مطلب تلاش شده تا نگاهی گذرا به مهمترین درس های زندگی اجتماعی زنبوران عسل داشته باشیم. اگر به زنبور و زندگی این حشره شگفت انگیز علاقه مند هستید، حتما این مطلب را مطالعه کنید.
زنبور عسل برای هدف مشترک تلاش می کند
شاید دیده باشید که زنبورها در تمامی طول روز در حال تلاش هستند. آیا یک زنبور برای زندگی خود به تنهایی نیز نیاز به این همه تلاش و فعالیت دارد؟ پاسخ منفی است. اگر از دیدگاه اجتماعی به این قضیه نگاه کنیم، زنبور عسل بیشتر از آنکه برای خود در حال تلاش و تکاپو باشد، در حال تلاش برای قدرت بخشیدن به کلنی خود است. بسیاری از زنبورها به صورت واضح می دانند که قرار نیست در فصل سر زمستان زنده بمانند؛ با این حال تلاش می کنند تا میزان عسل و گرده گل بیشتری ذخیره کنند تا کلنی، زمستان گذرانی بهتری داشته باشد.
در واقع زنبورها برای یک هدف مشترک یعنی سر پا ماندن کلنی تلاش می کنند. برای رسیدن به این مقصود، زنبورها باید شبانه روز کار کنند تا غذای کلنی چه در بهار و چه در زمستان تامین شود. جمع اوری شهد و گرده به صورت روزانه نیز به همین علت است. چراکه هم زنبوران با سن زیر یک ماه که اصلا نمی توانند از کندو خارج شوند نیاز به عسل و گرده گل دارند و هم زمستان زمان مناسبی برای چنین فعالیت هایی نیست.
زنبور عسل، جمعیت را به خود ترجیح می دهد
به طور واضح می توان گفت که زنبور عسل به ویژه زنبور عسل کارگر، جمعیت را به خودش ترجیح می دهد. این موضوع را می توان در برش های مختلف زندگی زنبور مشاهده کرد. از زنبوران پرستار لاروها گرفته تا زنبورانی که به صورت مداوم اطراف زنبور ملکه حلقه زده اند تا به او غذا داده و وی را در هنگام تخم ریزی نظافت کنند، نشان از این فداکاری دارند.
علاوه بر این، زنبورهای کارگر که می توانند نیش بزنند، برای دفاع از کندو به انسان یا برخی حیوانات نیش زده و جان خود را از دست می دهند. بله! در واقع زنبورهای کارگری که برای دفاع از کندو نیش می زنند، در یک عملیات انتحاری خود را نابود می کنند. دلیل آن هم این است که پس از نیش زدن بر روی پوست انسان و حیوانات غیر نرم تن، نیش زنبور از بدنش جدا شده و پس از چند ساعت جان خود را از دست می دهد.
یکی دیگر از فداکاری های جالب زنبور ملکه این است که اگر جمعیت کندو بیش از اندازه زیاد شود، لو به ذهمراه تعدادی از زنبوران از کندو خارج می شوند تا زنبور ملکه جوان جایگزین او شود. در واقع زنبور ملکه با جانفشانی سعی می کند تا کلنی را سالم و قوی نگه دارد و جمعیت زیادی از زنبورها به همراه او برای یک زندگی جدید از کندو خارج می شوند.
فداکاری های زیادی برای حفظ کلنی توسط زنبوران عسل انجام می شود. تمامی این فداکاری ها باعث می شود تا یک کلنی سرپا باقی بماند و به مرور زمان قوی و قوی تر شده و آسیبی به آن چه در سرما و چه در گرما وارد نشود.
هر زنبور عسل بدون هیچ چشم داشتی دیگران را راهنمایی می کند
یکی از ویژگی های زنبوران عسل، رقص زنبور است. این رقص که باعث شده دانشمندان زیادی به آن توجه داشته و بر روی آن تحقیقات زیادی انجام شود. این رقص در واقع نوعی اطلاع رسانی است. زنبورهای کارگر که چندین کیلومتر دور می شوند تا به منابع شهد و گرده برسند، پس از بازگشت به کندو شروع به انجام حرکاتی می کنند که به آن رقص زنبور می گوییم. دانشمندان دریافته اند که این نوع حرکات، در واقع دادن آدرس دقیق محل وجود گرده و شهد است. زنبورانی که توانسته اند این منابع غذایی را پیدا کنند، پس از بازگشت به کندو شروع به آدرس دادن می کنند. در این صورت زنبورهای دیگر بدون کمترین زمان، خود را به منابع شهد و گرده می رسانند.
البته راهنمایی های زنبور ها به همدیگر به اینجا ختم نمی شود. در زمان بچه دادن کندو و مهاجرت برخی زنبورها نیز زنبوران پیش قراول، مکان مناسبی برای احداث کندو یافته و دوباره با حرکات موزون خود زنبورها را به سمت مقصد راهنمایی می کنند.
نگهبانی از کندو با جان و دل انجام می شود
شاید یکی از مهمترین نقش های کلنی، زنبوران نگهبان هستند. گارد ویژه کندو در تلاش است تا زنبوران ناشناس و همچنین حیوانات مهاجم به کندو وارد نشوند. این زنبورها با هیچ کس رو دربایستی ندارند. اگر زنبوری گرده یا شهد غیر مجاز با خود به همراه داشته باشد، اجازه ورود پیدا نمی کند. همه این موارد یعنی گارد نگهبان کندو با جان و دل از حریم کندو مراقبت می کند تا گزندی به کندو نرسد. این شاید الگویی برای تمامی مدافعان و مرزبانان در سراسر دنیا باشد که به هیچ وجه از مسئولیت خود جدا نمی شوند.
