شنایی با روند سیستم گوارش زنبور عسل یک موضوع مهم و اساسی است. اگر دوست دارید با زنبور عسل بیشتر آشنا شوید، آشنایی با سیستم گوارشی این حشره می تواند برای شما جذابیت زیادی داشته باشد. این روند نشان می دهد که زنبور چطور می تواند عسل تولید کنده و چطور از گرده ها برای تامین انرژی خود استفاده می کند.
در این مطلب به صورت خلاصه به روند عملکرد دستگاه گوارش زنبور عسل پرداخته ایم. می توانید با مطالعه این موارد شناخت بیشتری در زمینه تولید عسل، هضم غذا و همچنین مدفوع زنبور عسل بدست آورید. به نظر می رسد ویژگی های زنبور عسل برای هر فردی جذابیت داشته باشد.
جمع آوری غذا و تولید عسل
غذای زنبورها شهد و گرده از گیاهان شهدزا و گرده افشان تامین می شود. عسل و گیاهان گرده افشان است. زنبورها شهد را از طریق خرطوم خود جمع آوری می کنند. یک قطعه طولانی از خرطوم که در واقع زبان زنبور محسوب می شود کاملاً مجهز به موهای ضخیم و طولانی است. زنبور با وسیله یک قطعه از خرطوم که به آن Spoon یا قاشق نیز گفته می شود می تواند قطرات کوچک شهد را لیس بزند. قطره های شهد توسط یک لوله نازک مویرگی که در وسط زبان قرار دارد، به گلو می رود.هنگامی که زنبور، عسل را از سلول خارج می کند، خرطوم را به صورت عمیق تری فرو می برد. در نتیجه عسل نه از لوله مویرگی بلکه از یک لوله عریض تر مکیده شده و به گلو فرستاده می شود. زنبور عسل با انجام مکیدن توسط عضلات حلق، باعث تسریع در جمع آوری خوراک می شود.
شهد وارد لوله باریک طولانی یا همان مری می شود که از سر تا سینه و شکم ادامه دارد. پس از این به قسمتی از بدن زنبور می رسد که به آن گواتر عسل گفته می شود. دیواره های گواتر عسل کشیده شده هستند؛ به طوری که می توانند 50 تا 60 میلی گرم آب یا مایعات را در خود نگه دارند. گواتر عسل را می توان با عملکرد ماهیچه هایی که دیواره های آن را تشکیل می دهند، فشرده کرد. در کندو، زنبور عسل شهد جمع آوری شده را یه درون سلول های کندو می ریزد و یا به دیگر زنبورها منتقل می کند.
بعد از گواتر عسل، قسمت میانی مجرای هاضمه (midgut) وجود دارد که اصلی ترین ارگان بدن زنبور عسل برای پردازش و جذب مواد غذایی است.
گواتر عسل از قسمت میانی مجرای هاضمه با پوسته مخصوصی از روده جدا شده است. این ناحیه روده خود به سه قسمت تقسیم شده که شامل سر، دریچه و شیلنگ است. سر آن درون گواتر عسل قرار دارد و خود از چهار قسمت دیگر تشکیل می شود. مرتباً مکنده حرکت می کند تا اینکه گواتر عسل از مایعات پر شود. دانه های گرده که در گواتر با شهد به دام می افتند از طریق همین قسمت به روده راه پیدا می کنند. بنابراین شهد که توسط زنبور عسل جمع آوری شده، از دانه های گرده پاک می شود. در نتیجه عسل ذخیره شده در سلول های شان، خالص و شفاف خواهد بود.
هضم غذا در بدن زنبور عسل
دیواره های روده، عموما به آرامی غذا را فشار می دهند. از گواتر عسل، مواد غذایی به روده نشت می کند؛ اما مواد غذایی نمی تواند به گواتر عسل برگردد، زیرا تحت فشار قسمتی از روده قرار دارد. این ویژگی باعث می شود خلوص عسل حفظ شود.
قسمت میانی مجرای هاضمه Midgut دارای دیواره های عضلانی ضخیم است که چین های بزرگ عرضی در آن وجود دارد. سلول های غده ای روده، مایعات گوارشی را ترشح می کنند که حاوی آنزیم ها هستند. این مایعات نه تنها قند و نشاسته را تجزیه می کنند، بلکه پروتئین و چربی را نیز به رایج ترین اجزا، تبدیل می نمایند. گرده عمدتاً در روده هضم می شود. بلافاصله توسط توده ژلاتینی مخاطی حاوی مایعات گوارشی احاطه می گردد. دانه های گرده دارای پوسته ضخیمی است که در دستگاه روده زنبورها از بین نمی رود. مایعات هضم شده درون منافذ موجود در پوسته آن، درون یک دانه گرده قرار می گیرند. با اثر آنزیم ها محتوای دانه های گرده یعنی نشاسته، پروتئین و چربی ها حل شده و به روده منتقل می شوند.
مواد غذایی محلول در نیمه پشتی روده جذب می شوند. پوسته های دانه گرده و مواد دیگر باقی می مانند، اما آب که در آن مواد غذایی حل می شود، به رایج ترین اجزا تجزیه شده، توسط سلول های روده جذب و محتویات آن آب بندی می شود.
نحوه شکل گیری مدفوع در سیستم گوارش زنبور عسل
روده باریک از انتهای Midgut شروع می شود. در محلی که Midgut به hindgut تبدیل می شود، مجاری از لوله های به اصطلاح Malpighian شروع می شوند. این عروق که شامل تعدادی لوله های نازک می شوند، اندام های مختلفی مانند کلیه های حیوانات هستند. سلول های رگ های خونی مواد مضر مثل اسید اوریک ، نمک و سایر مواد را از خون اطراف جذب می کنند. سپس توسط لوله، درون روده باریک ریخته شده و خارج می شوند. از طریق تنگه باریک، بقایای مواد غذایی بدون هضم به همراه محصولات مضر در داخل مخزن بزرگ قرار می گیرند. این یک مخزن با دیوارهای تاشو است که در آن زمستان مدفوع جمع می شود. در بهار مقدار آنها می تواند 35-40 میلی گرم یعنی تقریبا نیمی از وزن زنبور عسل باشد و هیچ آسیبی به آن نرسد. در بهار، در اولین پرواز زنبورها روده پاک می شود.
در داخل دیواره های روده بزرگ 6 غدد رکتال وجود دارد. با کمک آنها آب جذب شده و مدفوع غلیظ می شود. این غدد موادی ترشح می کنند که رشد میکروب های پوسیده را مهار کند. یک ملکه که به طور سنتی از کندو پرواز نمی کند، روی سلول ها مدفوع می گذارد. زنبورها بلافاصله آن را تمیز می کنند. اما بعد از زمستان نامطلوب، وقتی زنبورها عسل زیادی مصرف می کنند یا عملکرد جذب آنها در قسمت میانی و روده مختل می شود، زنبورها ممکن است مدفوع اضافی را در اواخر زمستان دفع کنند که باعث آلوده شدن سلول ها و دیواره های کندو می شود. در چنین حالتی تعداد زیادی از زنبورها می میرند.
