زنبور عسل یکی از شگفت انگیزترین حشرات دنیا است. ساختمان بدن او بسیار پیچیده و نیازمند تحقیقات فراوانی است تا به تمامی ظرفیت های وجودی زنبور پی برده شود. هنوز بسیاری از جنبه های زیستی زنبور عسل ناشناخته باقی مانده که محققان زیادی در سراسر دنیا در حال تحقیق و بررسی بر روی آن هستند. یکی از مهمترین و چالش برانگیزترین قسمت های بدن زنبور، چشمان او به ویژه چشم مرکب زنبور است. ناشناخته های زیادی در مورد چشم زنبور عسل وجود دارد که روز به روز بر ابعادی شناختی آن افزوده می شود.
ساختار بدن زنبور عسل به گونه ای است که از 5 چشم بهره می برد. 3 چشم ساده و 2 چشم مرکب این 5 چشم زنبور را تشکیل داده اند. وظیفه اصلی بینایی بر عهده چشم مرکب است و چشم ساده احتمالا وظیفه شناسایی جهت نور را بر عهده دارد. البته هنوز نظرات قطعی در مورد چشم ساده وجود ندارد. با این حال برخی از جنبه های چشم مرکب شناخته شده است.
چقدر با ساختمان بدن زنبور عسل آشنا هستید؟
در این مطلب قصد داریم به صورت مختصر به چشم مرکب زنبور عسل بپردازیم. با توجه به اینکه محدودیت های زیادی در مورد حقایق چشم مرکب وجود دارد، در این مطلب تنها به نکاتی اشاره خواهد شد که محققان به طور قطعی در مورد آن نظر داده اند. به نظر می رسد مطالعه مطالبی که در ادامه می آید، می توتاند شناخت شما نسبت به زنبور عسل را بیشتر از گذشته کند.
حس بینایی زنبور عسل
همانطور که می دانید زنبور عسل همانند انسان حس بینایی دارد. البته ویژگی خاص زنبور عسل این است که علاوه بر حواس 5گانه انسان، 2 حس اضافه تر نسبت به انسان ها نیز دارد که باعث خاص شدن رفتارهای این حشره شده است. حس بینایی زنبور عسل البته یا اسنان تفاوت های فاحشی دارد.
حواس چندگانه زنبور عسل؛ اعجازی در خلق حشره ای شگفت انگیز
تحقیقات نشان داده که حواس بینایی زنبور عسل بیشتر از آنکه منطبق با تصاویر باشد، توجه با نور و رنگ کار دارد. زنبور عسل با قدرت بسیار بیشتری می تواند جهت نور را با چشم ساده و رنگ ها را با چشم مرکب تشخیص دهد. این در حالی است که وضوح تصاویر برای زنبور مشخص نیست.
وظیفه اصلی چشم مرکب گرفتن تصاویر و تشخیص رنگ ها است. با این حال یافته ها نشان می دهد که چشم انسان می تواند با وضوح 80 برابری نسبت به چشم مرکب، اجسام را واضح ببیند. با این حال این موضوع چیزی از ارزش چشم مرکب زنبور عسل کم نمی کند. در واقع زنبور عسل نیازی به واضح دیدن اجسام هم ندارد و تشخیص رنگ ها برای او کافی است.
ساختار چشم مرکب زنبور
همانطور که گفته شد، چشم مرکب زنبور یکی از مهمترین قسمت های حس بینایی زنبور یعنی تشخیص رنگ و ثبت تصاویر را بر عهده دارد. با این حال ساختار خاص چشم مرکب که ساخته شده از تعداد زیادی چشم منفرد یا ساده است، باعث شده این قسمت از بدن زنبور عسل بسیار خاص و منحصر بفرد باشد.
زنبور دارای 2 چشم مرکب در دو سمت سر خود است. چشمی کشیده و زیبا که ظاهر آن وابسته به نژاد زنبور عسل است. برخی نژادها چشم مرکب بزرگتر و کشیده تر و برخی دیگر چشم مرکب کوچکتری را به خود اختصاص داده اند. این دو چشم وظیفه اصلی بینایی زنبور را بر عهده دارند.
تحقیقات نشان داده که چشم مرکب زنبور عسل کارگر و ملکه یا همان زنبورهای ماده از 5هزار چشم ساده تشکیل شده اند. این در حالی است که زنبور نر، 2 برابر این مقدار یعنی حدود 10 هزار چشم منفرد را در درون چشم مرکب جای داده است.
هر کدام از این چشم های ساده درون چشم مرکب، وظیفه تصویربرداری قسمتی از تصویر روبروی چشم را برعهده دارند. در نهایت تمامی این تصاویر به صورت مجزا به مغز زنبور ارسال شده و تصویری موزاییک شکل از فضای روبروی زنبور شکل می گیرد. این تصویر توسط شبیه سازهایی که به وسیله تحقیقات فراوان به دست آمده، تصویرسازی شده است.
ویژگی های کاربردی چشم مرکب زنبور عسل
علاوه بر ساختار فیزیکی چشم مرکب، ساختار و ویژگی های کاربردی این دو چشم زنبور عسل بسیار مهم است. به طور کلی چشم مرکب نمی تواند به اندازه انسان رنگ های مختلف را ببیند. دامنه تشخیص رنگ توسط چشم مرکب بسیار محدود است؛ با این حال توانایی تشخیص زنبور از روی رنگ ها نسبتا زیاد گزارش می شود.
تحقیقات نشان می دهد که زنبور عسل قادر به دیدن رنگ قرمز نیست! این در حالی است که زنبور به راحتی می تواند اشعه های ماورا بنفش که توسط چشم ما انسان ها قابل تماشا نیست را ببیند و از آنها اطلاعات دریافت کند. یکی از مهمترین ویژگی های چشم مرکب زنبور عسل همین دیدن اشعه های ماورا بنفش است که بسیار خارق العاده می نماید.
به طور کلی زنبور عسل توانایی دیدن رنگ های زیر را با چشم مرکب خود دارد:
زرد
آبی
سیاه
سفید
نارنجی
بنفش متمایل به آبی
سبز
سبزآبی
ماورای بنفش
محققان به این نتیجه رسیده اند که زنبورها برای تشخیص از بین رنگ های نارنجی، سبز و زرد نیز دچار مشکل هستند. به همین علت است که عموما زنبوردارها برای رنگ کردن کندوها از رنگ آبی، سفید، سیاه و گاها زرد استفاده می کنند تا زنبورها راحت تر کندوی خود را تشخیص دهند.
رمز و راز تولید عسل تک گل
چشم مرکب تشخیص خوبی نسبت به نور خورشید و جهت آن دارد. از این طریق می تواند مسیریابی خود را به خوبی انجام داده و راه های مختلف را برای رسیدن به گل ها و بازگشت به کندو گم نکند. همچنین زنبور عسل با توجه به تشخیص رنگ گلها، به برخی گل ها علاقه بیشتری پیدا می کند. به همین علت است که درست کردن برخی عسل های تک گل راحت تر و برخی سخت تر است.
