اسید فرمیک ( Formic Acid ), متانوئیک اسید یا جوهر مورچه, ساده ترین عضو گروه کربوکسیلیک اسیدها با فرمول شیمیایی HCOOH می باشد که با آب و اکثر حلال های آلی قطبی به خوبی مخلوط می شود.
اسید فرمیک در طبیعت علاوه بر مورچه در نیش بسیاری از حشرات مانند زنبورها و همچنین گیاه گزنه نیز یافت می شود و به عنوان ماده شیمیایی جهت دفاع و شکار استفاده می شود. PH اسید فرمیک در حدود ۲ الی ۳ بوده و نیز یک ماده ارگانیک محسوب می شود.
انواع اسید فرمیک:
اسید فرمیک موجود در بازار معمولا به شکل محلول و با درجه خلوص ۱۰۰ درصد, ۸۵ درصد و ۶۵ درصد موجود می باشد.
مزایای مصرف اسید فرمیک:
ارزان است.
ارگانیک است.
بسیار موثر است. ( بیش از ۸۵ درصد کنه کشی ).
در فرآورده های زنبورعسل باقی نمی ماند.
باعث ایجاد مقاومت در کنه واروا نمی شود.
به جز کنه واروا, کنه های تروپیلا الاپس یا کلارا و آکاراپیس وودی یا تراشه ای را نیز کنترل می کند.
به دلیل نفوذ در سلول های سربسته زنبورعسل, کنه های داخل سلول ها را از بین می برد.
در طول کل فصل, با غلظت های گوناگون قابل استفاده است.
معایب مصرف اسید فرمیک:
در غلظت های بیشتر از ۶۵% اسید, تا ۵ درصد ملکه کشی گزارش شده است.
به زنبورهای تازه متولد شده آسیب می رساند.
کنترل دقیق میزان سرعت تبخیر بسیار بسیار مهم و حساس می باشد.
کنترل مقدار و غلظت اسید مصرفی برای دماهای مختلف بسیار حساس می باشد.
در کلنی های کوچک و ضعیف, باعث تلفات زنبورها و ملکه می شود.
باعث تحریک کارگرها به تخلیه لارو و شفیره های نر می شود و در کندوهای تولید نر نباید استفاده شود.
تشخیص میزان آلودگی کلنی به کنه:
در کندوهای کف باز با قرار دادن صفحه سفید روغن مالی شده در زیر کندو و شمارش کنه های سقوط کرده.
در کندوهای کف بسته با ریختن تعدادی زنبور داخل پودر شکر یا مایع ظرفشویی و شمارش کنه های جدا شده.
زمان کنترل کنه واروا:
به طور کلی در طول سال باید ۳ بار مبارزه بر علیه کنه واروا صورت گیرد:
در حین فصل جریان شهد که مهم ترین مرحله بوده و در شرایط نیمه شمالی کشور از اول تیر ماه تا نیمه تیر ماه و با قاب نربافت می باشد.
بعد از اولین برداشت محصول عسل که در شرایط نیمه شمالی کشور از اول شهریور ماه تا آخر مهر ماه و با اسید فرمیک می باشد.
بعد از پایان فصل تخمریزی ملکه و نبودن تخم, لارو و شفیره در کندو که در شرایط نیمه شمالی کشور از نیمه آبان ماه تا نیمه آذر ماه و با اسید اگزالیک می باشد.
درصدها و مقادیر مختلف مصرف اسید فرمیک در دماهای گوناگون:
چون میزان درجه حرارت محیط بر روی تبخیر اسید فرمیک تاثیر بسزایی دارد, باید در دماهای مختلف, درصدها و مقادیر گوناگونی از این اسید مصرف شود.
در دمای ۸ الی ۱۵ درجه سانتی گراد باید از اسید فرمیک ۸۵% استفاده شود.
در دمای ۱۵ الی ۲۵ درجه سانتی گراد باید از اسید فرمیک ۶۵% استفاده شود. ( بهترین حالت ).
در دمای بیشتر از ۲۵ درجه سانتی گراد باید از اسید فرمیک ۴۵% استفاده شود.
روش و مراحل مصرف اسید فرمیک:
برای این که اسید فرمیک تدریجا تدخین شده و باعث مرگ کنه ها شود, باید آن را داخل کندو قرار داد. البته باید نکات بسیار مهمی را رعایت کرد تا از ایجاد تلفات جلوگیری شود. برای مثال برای غلظت ۶۵% موارد زیر را به ترتیب مراعات فرمایید:
در نزدیکی کلنی ها باید آبخوری موجود باشد و زنبورها از قبل آن را مکانیابی کرده باشند.
دما در گرم ترین ساعات روز نباید از ۲۵ درجه بالاتر رود. یعنی در نیمه شمالی کشور, زمانی در حدود نیمه شهریور تا نیمه مهر ماه.
در مورد زمان استفاده از اسید فرمیک حتما تحقیق کافی انجام دهید و ابتدا روی چند کندو آزمایش صورت گرفته و بعد با اطمینان کامل این دوره درمانی روی همه کندو ها اجرا شود. برای این کار می توانیم زیر کندوهای کف باز یا کف کندوهای کف بسته, صفحه سفید روغن مالی شده بگذاریم تا از نتیجه بخش بودن کار مطمئن شویم.
ابتدا باید غلظت اسید فرمیک ۱۰۰ درصد و ۸۵ درصد را به روش زیر به ۶۵ درصد برسانیم. برای این کار باید از آب مقطر استفاده شود. توجه نمایید که باید اسید را به آب مقطر اضافه کنیم نه برعکس. این کار باید در محیط باز و خنک انجام شود.
مقدار ۶۵۰ سی سی اسید فرمیک ۱۰۰ درصد را با مقدار ۳۵۰ سی سی آب مقطر مخلوط می نماییم.
مقدار ۷۶۵ سی سی اسید فرمیک ۸۵ درصد را با مقدار ۲۳۵ سی سی آب مقطر مخلوط می نماییم.
اسید فرمیک باید چند ساعت قبل از مصرف به صورت دربسته در یخچال گذاشته شود تا دمای آن کاهش پیدا کند.
دریچه پرواز در پایین و سوراخ تهویه درب بالا باید کاملا باز باشد.
روی قاب ها نباید با چیزی پوشانده شود.
گذاشتن اسید داخل کندو باید در ابتدای صبح انجام شود که دما پایین است تا از شوکه شدن زنبورها جلوگیری شود. در این صورت حتی اگر زنبورها شوکه شوند, تمام طول روز را برای تجدید قوا و تامین آب فرصت دارند. همچنین زنبوردار فرصت بررسی کلنی را خواهد داشت.
اسید باید داخل ظرف ترشی خوری یکبار مصرف ریخته شود. برای ظرفی به این ابعاد, درپوش لازم نیست. البته حدود ۳ الی ۱۵ زنبور به خاطر سقوط در اسید کشته خواهند شد که آمار قابل توجهی نیست. استفاده از پنبه باعث گیر کردن پای زنبورعسل داخل الیاف آن خواهد شد. همچنین استفاده از درپوش پارچه ای یا کاغذی باعث تحریک زنبورعسل به بره موم چسباندن و کاهش تبخیر اسید خواهد شد.
مقدار اسید لازم با غلظت ۶۵% برای هر قاب پر از زنبورعسل دقیقا ۲.۷ سی سی محاسبه می شود. مثلا برای کندوی ۱۰ قاب ۲۷ سی سی در ۴ مرحله و هر ۴ روز یکبار داخل ظرف ریخته می شود. حتی می توان به صورت یکجا مقدار ۱۰۸ سی سی را در ظرف ریخته تا تبخیر شود. البته اگر اسید زودتر از ۱۶ روز کاملا تبخیر شده باشد باید مجددا ظرف های اسید را پر کرده تا پروسه ۱۶ روز کامل شود.
اسید حتما باید در قسمت بالای قاب های آخر که دارای تخم, لارو و شفیره نیستند قرار گیرد.
بعد از قرار دادن ظروف اسید در کلنی ها, زنبوردار وظیفه دارد تا بعدازظهر روز اول در کنار کلنی ها باشد و هر نیم ساعت یکبار چند کلنی را بررسی نماید تا در صورت بروز مشکل سریعا ظروف تبخیر را از کلنی ها خارج نماید. برای این کار بهتر است برای بررسی به سراغ کلنی های ضعیف زنبورستان که حساس تر هستند برویم.
بعد از اتمام دوره درمان باید ظروف جمع شده و معدوم گردند.
نکته: در کندوهای کف بسته, اسید فرمیک ۵۵ درصد و در کندوهای کف باز, اسید فرمیک ۶۵ درصد, نتایج جالب توجهی را از خود نشان داده اند.
احتیاط در حین مصرف اسید فرمیک:
بیشترین خطر اسید فرمیک در تماس پوست یا چشم با مایع یا بخار غلیظ آن می باشد. تماس پوست با مایع یا بخار آن باعث سوختگی شیمیایی و در صورت تماس با چشم ممکن است باعث ایجاد آسیب های دائمی در چشم شود. همچنین تنفس بخار آن موجب تحریک و سوزش دستگاه تنفس می شود. بنابراین داشتن لباس محافظ مناسب, دستکش ضد اسید, شیلد صورت, عینک و دوش اضطراری لازم است.
در صورت برخورد اسید با بدن زنبوردار باید فورا لباس آلوده را در آورده و اقدام به شستشوی بخش آلوده با آب زیاد به مدت ۱۵ دقیقه نماید و در صورتی که اسید با چشم برخورد نموده باشد باید چشم را به صورت پلک باز شستشو نماید.
در حین کار, خوردن, آشامیدن و سیگار کشیدن ممنوع می باشد. همچنین پس از اتمام کار, دست ها و صورت کاملا باید شسته شود.
روش نگهداری اسید فرمیک:
اسید فرمیک باید در ظروف سربسته و در محل خشک و خنک نگهداری شود.
