❖ مرحوم آیتاللهالعظمی حاج سید احمد زنجانی در کتاب «الکلام یجر الکلام» دربارۀ تفاوت معرفت و منش انسانها مینویسد:
?...ميرزا عبّاس بسطامى متخلّص به فروغى گويد:
خدا خوان تا خدا دان فرق دارد
كه حیوان تا به انسان فرق دارد
موحد را به مشرك نسبتی نیست
كه واجب تا به امكان فرق دارد ...
?فرق خدا دان با خدا خوان آن است که خدا دان چون خدا را مىشناسد و او را عادل مىداند و مىداند كه عدل خدا مقتضى است كه كيفر تبهكاران را بدهد؛ لهذا بر كسى ستم روا نمىدارد. چون مى داند كه اين ستم، بر خودش است. اين است كه در ميان دو نفر خدادان، هيچ وقت جنگ و ستيزى واقع نمىشود؛ چون هيچ كدام تعدّى بر ديگرى نمىکند تا او دفاع كند و جنگ در گيرد. هيچ شنيدهاى كه دو پيغمبر به يكديگر اعلان جنگ بدهند!
امّا خداخوانهاى بىخبر از خدا، چه اوضاعى بر سر يكديگر مىآورند! جنگ بينالمللى بر پا مىكنند كه عالَم به خون غوطهور مىشود، در صورتى كه متخاصمين، هر دو، خدا را مىخوانند.
در مَثَل مىگويند: «هم گريزنده خدا را مىخواند و هم گريزاننده!» اگر متوجّه بوديد، در نظر داشتيد كه در جنگ بينالمللى دوم، هم چرچيل (نخست وزير انگلستان) و هم طرف مخاصمه وى، هيتلر (پيشواى آلمان)، هر دو مىگفتند كه به يارى خدا، فلان كار مىكنيم! به يارى خدا، فتح نهایی با ماست! هر دو خدا را مىخواندند؛ در صورتى كه هيچ كدام از آنها خدا را نمىشناختند.
❖ــــــــــــــ❖
پس خدادان با خداخوان، فرقش اين است كه خدادان، خدا را همواره منظور مىدارد امّا خداخوان، در قيدش نيست. مثلاً او در عين حال كه مسلمان و اهل قرآن است و میداند كه خداوند در قرآن، مى و باده و گوشت خوك را حرام كرده، با وجود اين، از خوردن آنها خوددارى نمىکند! و يا مىداند كه ربا از منهيّات اكيده قرآن است، مع ذلك، از خوردن ربا پرهيز نمىكند. با اينكه چندين راه حلال نيز دارد، ولى او راه حلال را گذاشته و از راه حرامش وارد مىشود. بنابراين مسلمان تا مسلمان فرق دارد!