هر رشته زعفران از دو بخش تشکیل شده که در تشخیص انواع زعفران بسیار مهم است :
بخش اول کلاله قسمت قرمز رنگ زعفران
بخش دوم خامه قسمت سفید رنگ زعفران
دسته بندی انواع زعفران از اعلا به ضعیف به ترتیب عبارتند از : سرگل ، نگین ، پوشال ، زعفران دسته و کنج (ریشه)
از پایه ای ترین و ساده ترین انواع زعفران میباشد و ساده‌ترین نوع فرآوری زعفران را دارد ، رشته‌ای کامل است که قسمت قرمز و زرد رنگ زعفران را با هم دارد ، به صورتی که بخش زرد حدود ۳۰ و بخش قرمز حدود ۷۰ درصد آن را تشکیل می‌دهد .
در بین انواع دسته‌بندی زعفران، رشته زعفران در زعفران دسته یا دختر پیچ دست نخورده است ، هنگام پاک‌کردن و فرآوری زعفران بعد از پرکردن گل‌ها و جداکردن گلبرگ‌ها و پرچم‌ها، با نخ تمام رشته‌های زعفران را به یکدیگر پیچیده و به صورت یکجا باهم خشک می شوند، به شکلی که زعفران دسته هم کلاله قرمز رنگ و هم خامه سفید رنگ را در خود جای داده است.
چون خامه و کلاله را با یکدیگر دارد، امکان تقلب در آن عملاً وجود ندارد ، به عنوان زعفران درجه ۴ شناخته می‌شود ، بنابراین کیفیت آن نسبت به سایر دسته بندی انواع زعفران کمتر است ، این نوع زعفران قیمت پایین‌تر و به صرفه تری نسبت به سایر دسته بندی انواع زعفران دارد .
پوشال هم یکی دیگر از انواع زعفران است . در زعفران پوشال، خامه سفید رنگ زعفران از زیر گل جدا می‌شود، به صورتی که کلاله‌ها دارای ١-٣ میلی‌متر خامه خواهند بود. در انتهای کلاله‌های سه شاخه زعفران، مقداری زردی یا سفیدی به چشم می‌خوردکه شکل پوشال مانندی به آن می‌دهد؛ به همین علت زعفران پوشال نام گرفته است ، این نوع زعفران به دلیل اینکه بخشی از کلاله را همراه خود دارد از احتمال تقلب می‌کاهد و اعتماد مردم را بیشتر جلب می‌کند .
زعفران پوشال معمولا سه شاخه کلاله در آن به یکدیگر چسبیده هستند ، کیفیت آن بین زعفران دسته و سرگل قرار دارد ، در انتهای آن بخش سفید رنگی دیده می‌شود که قرمز یکدست نیست.
دو نوع زعفران پوشال وجود دارد :
کلاله زعفران ضخیم و صاف و بدون فر خوردگی است و مقدار خامه همراه با کلاله کم است .
دارای کلاله با قطر متوسط و فر خورده است. مقدار خامه زعفران زیاد است. این نوع پوشال کیفیت و قیمت کمتری نسبت به قلمدار دارد.
در بین دسته بندی انواع زعفران یکی از مرغوبترین هاست. در فرآوری این نوع زعفران بخش کلاله و بخش خامه از چند میلی‌متر بالاتر از مرز مشترکشان جدا می‌شوند پس در این مدل شاخه‌های زعفران کاملا از یکدیگر جدا هستند.
زعفران سرگل به زعفران تماماً قرمز هم معروف است چون هیچ بخش سفید رنگی در آن وجد ندارد ، کیفیت آن از دسته و پوشال بهتر است و برای صادرات هم می‌شود از آن استفاده کرد ، بیشتر افراد زعفران را به این شکل می‌شناسند و این نوع از زعفران در بسته‌بندی‌های مختلف برای فروش استفاده می‌شود .
در این مدل جداسازی خامه و کلاله مقداری پائین‌تر از مرز مشترکشان انجام می‌شود و به همین دلیل سه شاخه ی زعفران به یکدیگر چسبیده‌اند ، هیچ بخش سفید رنگی هم ندارد و مثل زعفران سرگل تماماً قرمز است اما شکل و ظاهر بهتری نسبت به زعفران سرگل دارد .
زعفران نگین بالاترین کیفیت و قیمت زعفران را دارد و در کشورهای خارج از ایران طرفداران بیشتری داشته به همین دلیل بیشتر برای صادرات استفاده می‌شود.
شش نوع زعفران نگین وجود دارد :
تفاوت زعفران سوپر نگین با زعفران نگین در درشتی کلاله ها می باشد؛ کلاله های زعفران سوپر نگین درشت تر از سایر انواع زعفران می باشد و سرقلم های آن پهن است ، کلاله ها تماما قرمز رنگ هستند و هیچگونه فرخوردگی و خم شدگی ندارند ، زعفران سوپر نگین صادراتی نباید کلاله های تیره ای داشته باشد و هیچ یک از کلاله ها نباید شکسته یا ریز باشند .
زعفران نگین اتویی برای صادرات مناسب است اما این نوع زعفران در بازار بسیار کم میباشد ، هنگام خشک شدن و فرآوری به کلاله توسط دستگاه خشک کن فشار فیزیکی وارد می‌شود و تحت پرس قرار می گیرند، به دلیل نحوه خشک شدن آن کلاله‌ها به شکل تخت و صاف به اصلاح اتویی درمی‌آید .
در فرآوری این نوع زعفران دقت کمتری صورت گرفته است بنابراین کیفیتی مابین زعفران پوشال و نگین را دارد ، در بعضی از کلاله های بخش نارنجی رنگ ریشه نیز دیده می شود. زعفران شبه نگین مانند زعفران پوشال دارای فرخوردگی است .
کلاله ها تماما قرمز ، بدون فرخوردگی ، ضخیم و درشت است.
کلاله ها تماما قرمز ، بدون فرخوردگی ، کلاله ها یکدست درشت نیست ، مقدار کمی کلاله ریز هم دارند .
کلاله ها تماما قرمز ، بدون فرخوردگی ، کلاله ها درشت و ریز به صورت مخلوط وجود دارند.
زعفران نرمه شکسته و پودر شده که در هنگام جابجایی ، ساخت زعفران ممتاز ، … ظاهر خود را ازدست‌داده است ، قیمت بسیار ارزانی دارد و بیشتر برای مواد اولیه کارخانه ها و صنایع استفاده می شود.
این نوع زعفران در واقع همان خامه زعفران است که در دسته بندی انواع زعفران سرگل، پوشال و نگین از کلاله جدا می‌شود، رنگ این زعفران تماماً سفید میباشد و به ریشه زعفران معروف است.
ریشه زعفران خواص فوق‌العاده‌ای دارد و قیمت آن از خود زعفران پایین‌تر است و می‌توانید برای دمنوش از آن بهره بگیرید ، بهترین نوع ریشه زعفران که رنگ مناسبی هم دارد ریشه زعفران سرگل است ، این نوع ریشه به دلیل آنکه مقدار کمی از خود زعفران را همراه دارد رنگ دهی آن از ریشه زعفران نگین و پوشال بیشتر است.
