ریحان سبز با نام انگلیسی Green Basil و از خانواده labiateae یا نعناعیان، گیاهی یکساله است که در گروه سبزیهای برگی طبقهبندی میشود این گیاه ازنظر تیپ رشدی بهاره بوده و به دلیل عطروطعم فوقالعاده و خواص درمانی خود همراه و یا بهتنهایی زینتبخش سفرهخانههایمان است. ریحان گیاهی است علفی یکساله و معطر که ارتفاع ساقه آن تا ۶۰ سانتیمتر میرسد. برگهای آن بهصورت متقابل بیضوی و نوکتیز با کنارههای دندانهدار است. گلهای آن معطر و کوچک به رنگهای سفید، قرمز و گاهی بنفش مشاهده میشود. تخم آن سیاه و ریز است. برگ ریحان و سرشاخههای جوان آن به مصرف تغذیه میرسد ریحان در ایران و افغانستان بهطور خودرو میروید در اکثر نقاط دنیا کاشته میشود.
اصل گیاه ریحان بومی ایران و افغانستان و سند است و در حدود پانصد سال پیش از هند به اروپا برده شده است و بالغ بر ۶۰ نوع ریحان در دنیا وجود دارد انواع مختلفی شامل سبز و بنفش و کرمانی و فری و ریحان کوچک و بزرگ معروفترین آنهاست. مزه بیشتر آنها شیرین و تند است و در برخی نیز مانند ریحان لیمویی و دارچینی مزه آنها لیمو و دارچین است. این گیاه مانند سایر گیاهان همخانواده خود دارای ماده مؤثره اسانس بوده که در کرکهای ترشحی یا حجرههای مخصوص در برگ و ساقه و گلها ساخته و ذخیره میشوند و در اندامهای مختلف آنها نیز موسیلاژ و تانن و مواد تلخ نیز وجود دارد. در اکثر نقاط کشور عزیزمان ایران این گیاه بهعنوان یک سبزی خوراکی کشت و کار شده و از برگهای آن استفاده میشود در صورت تهیه اسانس بایستی از اندامهای هوایی گیاه استفاده گردد. در ایران دو نوع سبز و بنفش آن کشت میشود و بنفش آن از مزه تند و تیزتری برخوردار است آنالیز اسانس این دو نوع نشان میدهد که میزان ترکیبات آنها باهم تفاوت دارد.
بذر، خاک استاندارد (کمپوست پیشنهاد میشود)، گلدان مناسب، دستکش، آبپاش کوچک، بیلچه و الک تنها ابزارهای کاشت سبزی در آپارتمان هستند. ابتدا بذر ریحان را برای مدت ۱۰ ساعت و حداکثر ۳ روز خیس میکنیم. خاک را الک کرده تا نرم و یکدست شود. گلدان موردنظر را از خاک مرغوب (کمپوست آماده) پر میکنیم (بیش از ۳/۴ گلدان). گلدان انتخابی باید زهکشی خوبی داشته باشد (در انتهای آن سوراخ مناسبی برای خروج آب اضافی باشد). سپس اقدام به آبیاری گلدان میکنیم تا آب کاملاً از گلدان خارج شود. بعد از چند ساعت از آبیاری گلدان بذر ریحان را بر روی خاک میریزیم و حداکثر به ارتفاع دو برابر طول بذرها روی آن خاک میریزیم. ریختن خاک زیاد روی بذرها باعث خفه شدن آن شده و نمیتوانند رشد کنند. سپس با افشانه آب را بر روی سطح خاک اسپری کنید به صورتی که مطمئن شوید آب به بذرها رسیده و این کار را هر روز یا روزی دو بار انجام دهید. قبل از سبز شدن بذر سبزی نباید اجازه دهید سطح خاک خیلی خشک شود در این صورت از جوانه زدن خبری نیست. آبیاری زیاد نیز باعث میشود هوا به بذرها نرسد و خفه شوند و جوانهزنی صورت نگیرد. هنگامیکه سطح خاک خشک شد اقدام به آبیاری مجدد کنید. البته میتوانید بدون خیس کردن بذرها در آب، آنها را بهصورت دست پاش بر روی سطح خاک بریزید و با چنگال سطح خاک را زیرورو کنید تا بذرها به زیر خاک بروند. کوددهی را از هفته دوم بعد از جوانهزنی شروع کنید.
برای این کار بهتر است ابتدا مقداری خاکبرگ یا کمپوست یا کود حیوانی بر روی باغچه ریخته و با بیلچه خاک را زیرورو میکنیم و سپس خاک را نرم و تخت و یکدست میکنیم. بذرها را بهصورت دست پاش و یکنواخت در محل موردنظر ریخته و سپس با شن کش یا چنگال خاک را با آرامی زیرورو میکنیم تا بذرها به زیر خاک بروند. سپس بهآرامی اقدام به آبیاری میکنیم بهصورتی که آب بذرها را جابجا نکند و با خود نبرد. تا قبل از سبز شدن باغچه بهتر است هر روز یا روزی دو بار باغچه را آبیاری کنیم.
برای برداشت سبزی بهخصوص در اولین برداشتها بهتر است از قیچی استفاده کنیم زیرا بذر ریحان ها زیاد در عمق قرار نداشته و ریشه قوی نداشته درنتیجه ممکن است از خاک دربیایند. برای برداشت سبزیها را نباید از ریشه دربیاوریم بلکه تنها نوک آن را جدا کنیم و مصرف کنیم. بعد از گذشت چند روز از برداشت سبزی، مجدد میتوانیم آن را برداشت کنیم و سبزیها دوباره سبز میشوند.