در یک تعریف کلی، گرید یک شاخص و چارچوب برای ارزیابی است. حالا این ارزیابی می تواند مربوط به یک شرکت باشد یا یک پروژه یا ... . از آنجایی که از گرید می توان تقریباً برای ارزیابی در همه حوزه ها استفاده کرد، شما هم در هر حوزه ای که فعال باشید، ممکن است با این واژه رو به رو شوید. به همین خاطر ما در این مقاله تصمیم داریم که اول به شما بگوییم که گرید چیست و بعد شما را با انواع گریدبندی آشنا کنیم.
بالاتر شما را با کلیت مفهوم گرید (Grade) آشنا کردیم؛ اما بیایید کمی موشکافانه تر ببینیم که گرید چیست.
گرید یک رویکرد سیستماتیک است که می تواند مسئله مورد نظر (مثلاً یک پروژه) را خلاصه وار توصیف کند. نکته مهم در مورد Grade این است که این شاخص با "کیفیت" سر و کار دارد. یعنی گرید سعی می کند سطح کیفیت یک موضوع را رتبه بندی کند.
از جمله مواردی که برای رتبه بندی کیفیت و جایگاه آنها از گرید استفاده می کنیم عبارت اند از:
شاید بپرسید که شاخص گرید در دنیای امروز چه قدر اعتبار دارد؟ آیا در شرکت های بزرگ و معتبر هم با این شاخص مواجه خواهیم شد؟ بله؛ شواهد نشان می دهد که بیش از 100 سازمان معتبر در سرتاسر دنیا، رسماً Grade را به عنوان ابزاری برای درجه بندی کیفیت تأیید می کنند.
خب حالا باید ببینیم که اصلاً روش درجه بندی پروژه ها یا ... با گرید چیست؟
به طور کلی در گریدبندی، از اعداد استفاده می شود. به این ترتیب هر چه این عدد کمتر باشد، گرید پایین تر و هر چه این عدد بیشتر باشد، گرید بالاتر است. بنابراین پایین تر گرید، عدد 1 است.
البته این نکته را هم گوشه ذهنتان داشته باشید که ممکن است در بعضی شرکت ها، از این اعداد به شکل معکوس استفاده شود. یعنی عدد گرید بالاتر، به موقعیت پایین تر و گرید 1 به بالاترین موقعیت اشاره داشته باشد.
لازم است به این نکته هم اشاره کنیم که گاهی در گریدبندی، در کنار اعداد از حروف هم استفاده می شود. مثلاً به جای گریدبندی با 1، 2، 3 و ... از T1، T2، T3 و ... استفاده می شود. مثلاً از همین نوع گریدبندی (ترکیب حرف T با عدد) در گریدهای شغلی استفاده می شود که پایین تر با آن بیشتر آشنا می شویم.
در شرکت هایی که پروژه محور هستند، رتبه بندی پروژه ها می تواند کلید موفقت آنها باشد. چراکه با این کار می توانیم منابع مالی، زمانی، انسانی و ... را برای هر پروژه، مطابق با میزان اهمیت آن مشخص کنیم. در این صورت شرکت ها را از یکی از مهم ترین چالش ها که همخوانی نداشتن منابع و پروژه هاست، نجات خواهیم داد.
مهم ترین عاملی که گرید یک پروژه را تعیین می کند، اهمیت آن است. منظور از "اهمیت" این است که حساسیت این پروژه چه قدر است و تا چه حد در موفقیت شرکت تأثیر دارد. هر چه یک پروژه حیاتی تر و مهم تر باشد، گرید آن پروژه بیشتر است و آن پروژه از اولویت بالاتری برخوردار است.
لازم به ذکر است که در مورد گریدبندی پروژه ها، معمولاً هر چه عدد گرید پایین تر باشد، رتبه پروژه بالاتر است و بالعکس. برای مثال اگر می گوییم گرید این پروژه 1 است، یعنی درجه اهمیت این پروژه در بالاترین حد قرار دارد. به دنبال آن، انتظار می رود که خروجی نهایی این پروژه هم در سطح باکیفیت و تخصصی قرار داشته باشد.
برای گریدبندی پروژه ها، روش های مختلفی وجود دارد. روش هایی مثل: فازی، مدریت سبد پروژه، روش درجه امکان خاکستری و ... .
البته اگر شما پروژه های ساده ای دارید که می خواهید خودتان آنها را گریدبندی کنید و با این روش های تخصصی آشنا نیستید، کافیست فاکتورهای زیر را برای هر پروژه مشخص کنید:
بعد پروژه ها را بر اساس این فاکتورها مرتب کنید و به هر کدام Grade بدهید. در نهایت اگر قرار است دستمزد یا بودجه ای را برای هر یک از پروژه ها تعیین کنید، به ترتیب مبلغ بیشتر را به پروژه های رتبه بالاتر اختصاص دهید.
از آنجایی که یکی از پرکاربردترین موارد استفاده از Grade، درجه بندی شغلی است، بهتر است مفهوم گرید شغلی را به طور ویژه با هم بررسی کنیم.
وقتی صحبت از گرید در موقعیت های شغلی است، ممکن است نام های "سطح شغلی" یا "طبقه بندی مشاغل" را هم برای آن بشنوید. اما در هر صورت مهم نیست از چه واژه ای برای آن استفاده کنیم؛ چون مفهوم همه آنها یکسان است.
اما کاربرد این نوع گرید چیست؟ گرید شغلی، روشی برای تعیین میزان اهمیت و انتظارات برای یک موقعیت شغلی خاص است.
اگر از گرید شغلی به شکل درست استفاده شود، همین یک معیار می تواند منعکس کننده سطح دانش، مهارت و مسئولیت های این نیروی کار باشد. در این صورت در دو امر مهم می توان به این گرید اتکا کرد: یکی استخدام نیروی جدید برای آن موقعیت و دیگری تعیین میزان حقوق و مزایا برای این نیروی کار.
به عبارتی دیگر اگر برای هر موقعیت شغلی در یک مجموعه، گریدهایی را تعیین می کنیم، می توانید باقی ویژگی های آن موقعیت شغلی را هم بر اساس آن روشن کنیم. یعنی هر چه Grade یک موقعیت شغلی بالاتر باشد، هم حساسیت آن موقعیت بیشتر است (یعنی تأثیر بیشتری روی کل مجموعه دارد)، هم انتظارات بیشتری از او می رود و هم حقوق و مزایای آن موقعیت بیشتر است.
احتمالاً واژه های "جونیور" و "سنیور" را قبلاً شنیده اید. جونیور (Junior) به یک نیروی مبتدی تر و کم تجربه تر می گویند. از سنیورها انتظار دانش و تخصص کمتری هم می رود. به همین دلیل هم حقوق سنیورها کمتر است.
در مقابل، سنیور (Senior) نیرویی است که در حوزه تخصصی خود حرفه ای است، دانش و مهارت او بیشتر است و در نتیجه، حقوق بالاتری هم دارد.
وقتی کارتان را تازه شروع می کنید، یک جونیور هستید و هر چه متخصص تر شوید و سطحتان در این حوزه بالاتر برود، سنیورتر خواهید بود.
خب گریدبندی هم شبیه به اطلاق نقش های جونیور و سنیور به نیروهای کار است. به این ترتیب که هر چه یک متخصص گرید پایین تری داشته باشد به جونیور بودن و هر چه گرید بالاتری داشته باشد، به سنیور بودن نزدیک تر است.
برای این که بهتر درک کنید که گرید چیست و چگونه از آن برای رتبه بندی استفاده می شود، بیایید یک شرکت مهندسی را در نظر بگیریم. اولین کار این است که انتظاراتی که از مهندس جونیور داریم را در مقابل انتظاراتی که از یک مهندس سنیور داریم، روشن کنیم. بله؛ هر دو مهندس هستند، اما خواسته های شغلی از آنها تفاوت زیادی دارند.
در خیلی از شرکت های مهندسی، گریدها را بین بازه T1 تا T6 در نظر می گیرند. در ادامه معنی هر یک از این گریدها را مرور می کنیم:
نوع دیگر از گریدبندی که اهمیت زیادی دارد و ممکن است در زندگی کاری خود بارها با آن مواجه شوید، گریدبندی شرکت هاست. اما ساز و کار این نوع گرید چیست؟
شرکت ها بنا به سطح کیفیت خدماتی که ارائه می دهند، می توانند گریدبندی شوند. مهم ترین مواردی که در این گریدبندی دخیل اند، شامل موارد زیر هستند:
شاید بپرسید اصلاً چرا شرکت ها باید به دنبال دریافت گرید باشند؟ به چند دلیل. اول این که محدودیت هایی برای شرکت هایی که گریدبندی نشده اند، وجود دارد که می توانند برای آنها مشکل ساز شوند. به عنوان مثال شرکت هایی که گرید ندارند، نمی توانند با سازمان های دولتی قرارداد ببندند.
دلیل دوم این که شرکت ها برای همکاری در بعضی مناقصات، باید گواهی صلاحیت داشته باشند.
و مهم تر از همه این که وقتی یک شرکت گریدبندی می شود، در واقع وارد سطح جدیدی از اعتبار می شوند. چرا؟ چون فقط شرکت هایی که حداقل استانداردها را داشته باشند می توانند گرید دریافت کنند. بنابراین حتی اگر شرکتی گرید سطح پایین یا متوسطی داشته باشد، باز هم همین که دارای گرید است نشان می دهد که این شرکت از نظر فنی و مالی معتبر است.
به همین خاطر هم پیشینه این شرکت بسیار قدرتمندتر از قبل است و سازمان ها و شرکت های بیشتری مایل به همکاری با آن خواهند بود. حالا هر چه این گرید بالاتر هم باشد، شانس پیشرفت این شرکت هم بیشتر خواهد بود.
این که این گریدها توسط چه سازمان یا نهادی انجام شود، به نوع فعالیت آن شرکت بستگی دارد. در واقع ما انواع گریدبندی داریم که هر شرکتی باید در نوع مناسب خود رتبه بندی شود. به عنوان مثال موارد زیر مهم ترین انواع گریدبندی هستند:
برای مثال شرکت هایی که در حوزه های معماری داخلی، شهرسازی و نقشه برداری فعالیت می کنند، با روش گریدبندی مشاوران رتبه بندی می شوند. یا شرکت های فناوری اطللاعات و راه و ساختمان در دسته گریدبندی پیمانکاری قرار می گیرند.
بازه گریدبندی هم در هر یک از این انواع متفاوت است. مثلاً در گریدبندی پیمان کاری، رتبه های 1 تا 5 و در گریدبندی مشاوران، رتبه های 1 تا 3 داریم.
نکته: در گریدبندی شرکتی، هر چه عدد گرید پایین تر باشد، رتبه شرکت بالاتر است. برای مثال گرید 1، به برترین شرکت و گرید 5 به شرکت های سطح پایین تر اطلاق می شود.
آیا همه شرکت ها می توانند گریدبندی شوند؟
خیر؛ شرکتی می تواند برای خود گرید یا رتبه دریافت کند که دارای یک سری شرایط باشد. اما مهم ترین شرایط دریافت گرید چیست؟
همانطور که بالاتر اشاره کردیم، در کل شرکت هایی که تخصصی تر هستند و کیفیت خدمات بالاتری دارند، گرید بهتری هم خواهند داشت. اما در نگاهی دقیق تر، فاکتورهای زیر می توانند تفاوت رتبه شرکت های برتر را از شرکت های معمولی تر مشخص کنند:
شاید یک فریلنسر هستید که می خواهید با یک شاخص، پروژه های خود را رتبه بندی کنید و برای پروژه های قوی تر دستمزد بیشتری بگیرید. یا شاید یک کسب و کار دارید که می خواهید نیروهای مورد نیاز خود را طبقه بندی کنید. در هر حالا که می دانید گرید چیست، می توانید از آن به عنوان یک شاخص بسیار کارآمد برای رتبه بندی سطح کیفیت استفاده کنید.
امیدواریم این مطلب برایتان مفید واقع شده باشد. از همراهیتان سپاسگزاریم.
