دیرگدازها، بر اساس ترکیب شیمیایی، روش تولید، و شکل فیزیکی، به گروه‌های مختلفی تقسیم می‌شوند. علاوه بر این تقسیمات، می‌توان آن‌ها را بر اساس کاربردهایشان نیز دسته‌بندی کرد، مانند دیرگدازهای کوره بلند. این دیرگدازها به طور مداوم مورد بررسی و بهبود قرار می‌گیرند.
از نظر شیمیایی، مواد دیرگداز به سه دسته تقسیم می‌شوند:
این نوع دیرگدازها در محیط‌هایی با اتمسفر و سرباره اسیدی استفاده می‌شوند. آن‌ها مقاومت خوبی در برابر اسیدها دارند، اما در برابر حمله مواد قلیایی ضعیف هستند. مواد اولیه این دیرگدازها اغلب شامل اکسید سیلیسیم (SiO۲)، زیرکونیا (ZrO۲)، و رس آلومینا سیلیکاتی (Al۲O۳.۲SiO۲.۲H۲O) می‌شود.
این دیرگدازها در محیط‌هایی با سرباره و اتمسفر بدون وضعیت مشخصی یا گاهی همراه با خنثی یا اسیدی استفاده می‌شوند. آن‌ها مقاومت خوبی در برابر عوامل اسیدی و بازی دارند. مواد اولیه این دیرگدازها اغلب به گروه R۲O۳ تعلق دارد، اما ترکیبات شیمیایی آن‌ها محدود به این گروه نیست و شامل موادی مانند آلومینا (Al۲O۳)، اکسید کروم (Cr۲O۳)، و کربن (C) می‌شود.
دیرگدازه‌ها، بر اساس ترکیب شیمیایی، روش تولید و شکل فیزیکی، به گروه‌های مختلفی تقسیم می‌شوند. علاوه بر این تقسیمات، می‌توان آن‌ها را بر اساس کاربردهایشان نیز دسته‌بندی کرد، مانند دیرگدازهای کوره بلند. این دیرگدازها به طور مداوم مورد بررسی و بهبود قرار می‌گیرند.
از نظر شیمیایی، مواد دیرگداز به سه دسته تقسیم می‌شوند:
این نوع دیرگدازها در محیط‌هایی با اتمسفر و سرباره اسیدی استفاده می‌شوند. آن‌ها مقاومت خوبی در برابر اسیدها دارند، اما در برابر حمله مواد قلیایی ضعیف هستند. مواد اولیه این دیرگدازها اغلب شامل اکسید سیلیسیم (SiO2)، زیرکونیا (ZrO2) و رس آلومینا سیلیکاتی (Al2O3.2SiO2.2H2O) می‌شود.
این دیرگدازها در محیط‌هایی با سرباره و اتمسفر بدون وضعیت مشخصی یا گاهی همراه با خنثی یا اسیدی استفاده می‌شوند. آن‌ها مقاومت خوبی در برابر عوامل اسیدی و بازی دارند. مواد اولیه این دیرگدازها اغلب به گروه R2O3 تعلق دارد، اما ترکیبات شیمیایی آن‌ها محدود به این گروه نیست و شامل موادی مانند آلومینا (Al2O3)، اکسید کروم (Cr2O3) و کربن (C) می‌شود.
این دیرگدازها در محیط‌هایی با سرباره و اتمسفر بازی استفاده می‌شوند. آن‌ها مقاومت خوبی در برابر بازها دارند، اما در برابر اسید واکنش نشان می‌دهند. مواد اولیه این گروه از دیرگدازها به گروه RO تعلق دارد، و اکسید منیزیم (MgO) یکی از معروف‌ترین مثال‌های آن است. همچنین دیرگدازهای دولومیتی و دیرگدازهای منیزیا-کرومیتی نیز در این دسته قرار می‌گیرند.
دیرگدازهای بازی به دلیل مقاومت بالا در برابر سرباره‌های بازی و گرد و غبار شیمیایی در دماهای بالا، بسیار معروف هستند. همچنین، برخی از گروه‌های دیرگدازهای بازی توسعه یافته‌اند که مقاومت عالی در برابر سرباره‌های اسیدی را نیز دارند.
- اکسید منیزیم (MgO):
این اکسید، با خلوص بالا، دارای دمای دیرگدازی بالایی است و به عنوان پریکلاژ (Periclase) شناخته می‌شود. حضور ناخالصی‌ها در اکسید منیزیم ممکن است باعث کاهش دمای ذوب و در نتیجه دیرگدازی کمتر شود.
- ترکیبات منیزیا-کرومیت:
این ترکیبات دارای استحکام مکانیکی بالا و پایداری ابعادی خوبی در دماهای بالا هستند. دیرگدازهای منیزیا-کرومیتی مقاومت خوبی در برابر سرباره‌های بازی دارند و برای صنایع فولاد و مس مناسب می‌باشند.
از طریق طبقه‌بندی شیمیایی دیرگدازها، علاوه بر اینکه ما را در درک و بررسی ویژگی‌های آن‌ها کمک می‌کند، می‌تواند راهنمایی ارزشمندی برای انتخاب مواد مناسب در صنایع مختلف باشد. همچنین، شناخت دقیق ترکیبات و ویژگی‌های هر گروه از دیرگدازها، می‌تواند به بهبود فرآیندهای صنعتی و افزایش کارایی و کیفیت محصولات کمک کند. این تقسیم‌بندی نه‌تنها به محققان و صنعتگران، بلکه به دانشجویان و علاقه‌مندان به علوم مواد نیز کمک می‌کند تا درک شفافی از این مواد پیشرفته را پیدا کنند.
در انتها، باید توجه داشت که دیرگدازها با تنوع و گستردگی بسیاری از منابع مختلف، همچون معادن، فرآورده‌های شیمیایی و صنایع مختلف تولید می‌شوند. بنابراین، استفاده از دیرگدازهای مناسب و با کیفیت مطلوب، امری حیاتی و اساسی در بهبود فرآیندها و تولیدات صنایع مختلف است.
