ملات نسوز یک جزء حیاتی در ساخت کوره‌های صنعتی است که برای اتصال آجرهای نسوز به یکدیگر مورد استفاده قرار می‌گیرد. این محصول به دو دسته ملات سبک و سنگین تقسیم می‌شود و به عنوان بایندر و اتصال‌دهنده برای چیدمان آجرهای نسوز در کوره‌های مختلف صنعتی به کار می‌رود. ملات نسوز، یک جنس با کیفیت است که مراحل تولید ملات را برای کاربر ساده‌تر می‌کند و در ساختار کوره‌ها به عنوان وسیله اصلی برای اتصال آجرها به کار می‌رود. همچنین با پر کردن درزهای بین آجرها، از نفوذ سرباره‌ها و خوردگی سیستم جلوگیری می‌شود. این ملات نسوز باعث افزایش کارایی و عمر مفید کوره‌های صنعتی می‌شود و نقش حیاتی در ایجاد ساختارهای مقاوم در برابر شرایط حرارتی و شیمیایی دارد.
تفکیک ملات‌های نسوز به دو دسته اصلی، یعنی ملات‌های گرماخودگیر و ملات‌های هواخودگیر، بر اساس روش سفت شدن آنها انجام می‌شود. ملات‌های گرماخودگیر در دماهای کوره ایجاد می‌شوند و از مواد سرامیکی با اتصالات قوی تشکیل می‌شوند. این نوع ملات به دلیل خاصیت انعطاف‌پذیری که در انبساط و انقباض ناشی از تغییرات دما ارائه می‌دهند، به‌خصوص در دیواره‌های آجری با اهمیت بالا که حداقل انقباض در آنها ضروری است، مورد استفاده قرار می‌گیرند.
ملات نسوز به عنوان یک ماده با کاربردهای گسترده در صنایع مختلف به شناخته می‌شود. برخی از کاربردهای این ملات عبارتند از:
1. ترمیم کوره‌های ذوب در ضایعات آهن و فولاد.
2. تعمیر محل تردد دستگاه‌های حمل مذاب.
3. استفاده در محل انبار کردن سرباره.
4. رفع نیاز به ملات در رمپ کوره‌های کک‌سازی.
5. پوشش کف سالن‌های ضایعاتی، از جمله صنایع غذایی و شیمیایی.
6. استفاده در آهن و فولاد در مواجهه با خوردگی، ضربه و سایش.
7. تعمیر اضطراری فونداسیون ماشین‌آلات.
با توجه به ویژگی‌های مقاومت حرارتی و شیمیایی ملات نسوز، این محصول در مواقعی که نیاز به ترمیم، تعمیرات فوری یا پوشش مقاوم در برابر آسیب‌های مختلف صنعتی وجود دارد، به عنوان یک راهکار مؤثر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در استفاده از ملات نسوز، توجه به نکات زیر امری حیاتی است:
1. کارپذیری و ماله کشی: ملات نسوز باید دارای کارپذیری مناسب باشد تا در مراحل اجرایی بتواند به‌طور دقیق و همگن اعمال شود. قابلیت ماله‌کشی ملات نیز برای اطمینان از اتصال صحیح آجرهای نسوز بسیار اهمیت دارد.
2. سختی و حرارت‌بیندازی: در صورت نیاز به اتصال‌های قوی، ملات نسوز باید توانایی تحمل حرارت بالا را داشته باشد تا پیوند سرامیکی با کیفیت برقرار گردد. در عین حال، خاصیت نسوزی ملات نیز باید به اندازه کافی برای مقابله با ذوب یا جاری شدن از درزها در دماهای بالا باشد.
3. دقت در تنظیم خواص: مطالعه و تنظیم دقیق خواص ملات نسوز، شامل ترکیبات مختلف آن، در نظر گرفتن نیازهای خاص صنعتی و متناسب با محیط کار، از اهمیت ویژه برخوردار است.
4. مقاومت در برابر دماهای بالا: ملات نسوز باید مقاومت کافی در برابر دماهای بالا را داشته باشد تا در شرایط صنعتی خاص، کیفیت و کارایی خود را حفظ کند.
با رعایت این نکات، ملات نسوز می‌تواند به‌طور بهینه در کوره‌ها و سیستم‌های صنعتی مورد استفاده قرار گیرد و نیازهای خاص هر کاربرد را برآورده سازد.
انتخاب ملات نسوز به عنوان یک اتصال دهنده برای آجرهای نسوز در کوره‌های صنعتی و سیستم‌های حرارتی مهم و حیاتی است. برای این که این انتخاب بهینه انجام شود، باید به چند ملاحظه کلیدی توجه کرد:
در استفاده از ملات نسوز، توجه به خواص زیر امری حیاتی است:
1. **کارپذیری و ماله کشی**: ملات نسوز باید دارای خواص کارپذیری و قابلیت ماله کشی مناسب باشد تا به‌طور دقیق و یکنواخت بر روی سطوح آجرها اعمال گردد و اتصالات به‌طور صحیح شکل گیرد.
2. **مقاومت در برابر حرارت**: در صورت نیاز به اتصال‌های قوی، ملات نسوز باید توانایی تحمل حرارت بالا را داشته باشد تا پیوند سرامیکی با کیفیت برقرار گردد.
3. **خاصیت دیرگدازی**: ملات باید دارای خاصیت دیرگدازی مناسب باشد تا در برابر ذوب یا جاری شدن از درزها در دماهای بالا مقاومت نشان دهد.
4. **اقتصادی بودن**: از نظر اقتصادی و نصب آسان تر آجرچینی، ملات باید هزینه نصب و استفاده را به حداقل برساند و همچنین در زمینه‌های گوناگونی از جمله چیدمان آجرها و پوشش سطحی دیوارها به کار گرفته شود.
5. **مقاومت به دیرگدازی**: خاصیت دیرگدازی ملات نسوز باید به اندازه کافی بالا باشد تا در برابر ذوب یا جاری شدن از درزها در دماهای بالا مقاومت کند.
6. **مواد نسوز**: مواد نسوز استفاده شده در ملات باید مطابق با نیازهای کوره‌ها و سیستم‌های حرارتی مختلف باشند و برای چیدمان آجرها، لایه خنثی بین هر نوع آجر، جلوگیری از هجوم سرباره و خورندگی کاربرد داشته باشند.
تفاوت بزرگترین میان خاک و سیمان نسوز با ملات نسوز در استفاده و خصوصیات حرارتی آنها مشاهده می‌شود. ملات نسوز برای آجر صنعتی نسوز، که با آب یا مایعات دیگر مخلوط می‌شود، به‌کار می‌رود. این نسوز هیدرولیکی، ترکیبی از سیمان و سنگدانه‌های خاص است که ویژگی‌های حرارتی و دمایی منحصر به فردی دارد، که برای استفاده در شرایط دمای بالا نظیر دودکش‌ها، کوره‌ها، کباب‌پزها و غیره، مناسب است.
انتخاب ملات نسوز در هر محیطی که در معرض دماهای بسیار بالا قرار دارد، امری منطقی و عقل‌سلیم است. با این حال، متاسفانه بارها مشاهده می‌شود که بخش‌های حساس از مناطق مختلف به دلیل استفاده نادرست از انواع ملات مناسب برای ساخت تحت تأثیر حرارت قرار می‌گیرند. در استانداردهای ساختمانی، هنگام ایجاد مکان‌های با درجه حرارت بسیار بالا مانند شومینه، کوره، فایرپلیس و غیره، استفاده از ترکیبی از رس و سیمان نسوز که با بار متوسط آزمایش شده باشد، توصیه می‌شود. این ترکیب با چسب آلومینات کلسیم به صورت هیدرولیکی قابل تنظیم است تا نیازهای مختلف این نوع محیط‌ها را برآورده کند.
