دار قالیبافی از مهمترین اجزای صنعت قالیبافی محسوب می‌شود که بدون وجود آن قالی بافی معنا ندارد ، صنعت قالی بافی از زمان‌های بسیار دور در بین مردمان مختلف خصوصا مردم ایران رایج بوده است و یکی از صنعت‌ها و هنرهای دستی با ارزش محسوب می‌شود. برای بافت انواع قالی و فرش دستباف نیازمند لوازم و وسایلی هستیم که در این میان دارهای قالی از مهمترین لوازم محسوب می‌شوند.
دار قالی بافی چیست؟
دار قالی یکی از اجزای بافت انواع فرش و قالی است. فرقی نمی‌کند که قالی بافته شده در چه ابعادی باشد ، برای هر ابعاد و نوعی از قالی نیازمند دارهای قالی متناسب با آن هستیم. درصورتی‌که این عنصر مهم در صنعت فرش بافی وجود نداشته باشد بافت قالی امکان پذیر نخواهد بود. اساسی که همه دارهای قالی را تشکیل می‌دهد چارچوبی است متشکل از دو چوب بصورت افقی و دو چوب نیز بصورت عمودی که با استفاده از وسایلی به هم دیگر بسته می‌شوند و سایر وسایل قالی بافی نیز بر روی آن سوار می‌شوند.
تکامل دار قالی بافی
دارهای قالیبافی از قدیم تا به امروز تکامل یافته‌اند و از شکل ساده اولیه خود به سمت پیشرفت حرکت کرده‌اند که بصورت ذیل قابل تقسیم بندی هستند :
· دار قالی زمینی یا افقی : اولین دارهای قالی که مردمان قدیم برای بافت قالی از آنها استفاده می‌کردند این نوع از دارها بودند که بر روی زمین قرار داشتند.
· دارهای قالی ایستاده : پس از گذشت مدت زمانی دارهای قالی ایستاده اختراع شدند و جایگزین دارهای قالی زمینی شدند. که شاید از مهمترین ویژگی آنها اشغال فضای کمتری برای انجام عملیات قالیبافی بود.
· دار ایستاده متحرک : این نوع از دارها برای فرش‌هایی مورد استفاده قرار می‌گرفت که بزرگ بودند و نیازمند جابجایی چله بودند.
· دارهای قالی ایستاده ثابت : این نوع از دارهای قالی که اخیرا بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرند برای بافت تابلو فرش‌ها مناسب هستند.
دو نوع دار قالی بافی متداول
دار قالی بافی افقی
دار قالی افقی از قدیمی‌ترین انواع دارهای قالیبافی محسوب می‌شود و اولین دستگاهی بود که از سوی بشر برای بافت فرش و قالی مورد استفاده قرار گرفت. در حال حاضر این نوع از دار بعنوان یک اثر هنری در برخی از موزه‌های کشور نگهداری می‌شود. همچنین در برخی از مناطق خصوصا روستاها از این نوع دار استفاده می‌شود و به دلیل نوع نصبی که این نوع دار دارد مساحت زیادی را اشغال می‌کند که یکی از مهمترین معایب آن محسوب می‌شود.
دار قالی بافی عمودی
دار قالی بافی عمودی یکی دیگر از مهمترین انواع دارهای قالی بافی است که در حال حاضر بیشترین سهم را در صنعت فرش بافی به خود اختصاص داده است و در انواع مختلفی وجود دارد. پیشرفت بشر درزمینه قالی بافی سبب شد تا دارهای قالی عمودی اختراع شوند. دارهای عمودی به دیوار تکیه داده می‌شوند و برخلاف دار افقی جای کمتری را اشغال می‌کنند و بافتن در آن نیز آسان‌تر است. از انواع این نوع دار می‌توانیم به ثابت ، تبریزی و کرمانی اشاره داشته باشیم.
قطعات اصلی در دار قالی بافی
اجزایی که در دارهای قالی به کار برده می‌شوند بسیار متنوع هستند از مهمترین این اجزا می‌توانیم به موارد ذیل اشاره داشته باشیم :
· سر دار : وظیفه آن نگهداری چله است و در قسمت بالای دار قالی است.
· زیر دار: در پایین دار است و چله را نگه می‌دارد.
· فندک : در قسمت پایین سر دار قرار دارد و در فاصله حدود سی سانتیمتری است که بیشتر در فرش‌های تبریزی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
· چوب هافی : در بین چله قرار می‌گیرد و باعث راحتی در عملیات پودکشی می‌شود.
· گوه : در دارهای چوبی مورد استفاده قرار می‌گیرد شکل آن به صورت مثلث است که برای استحکام سردار کاربرد دارد.
· راست رو ها : در قسمت چپ و راست دار قالی قرار دارد و وظیفه آن نگهداری سر دار و زیر دار است.
· چوب کوجی : در لابه‌لای چله ها است و از کج شدن فرش جلوگیری می‌کند.
امیدواریم با اطلاعاتی که در اختیارتان قرار دادیم شما را با فرهنگ و هنر قالیبافی بیشتر آشنا کرده باشیم. شما همچنین می توانید با بازدید از سایت زیلومه اطلاعات بیشتری در زمینه فرش دستباف ، فرش ماشینی ، گلیم و گبه به دست آورید.
منبع : زیلومه ، مرجع تخصصی فرش
