یکی از عارضه هایی که در اغلب خانم ها در سنین باروری ممکن است رخ دهد، اندومتریوز می باشد که امکان رخداد آن در زنان یائسه تحت هورمون درمانی و دختران نوجوانان نیز مشاهده شده است. در این مقاله سعی نموده ایم که در مورد اندومتریوز و انواع آن توضیحات جامع و مفصل گرد آوری نماییم. جهت کسب اطلاعات لازم در این باب بهتر است که این متن را تا انتها مطالعه نمایید پس با ما بمانید…
یافته هایی در لاپاراسکوپیک وجود دارد که، ضایعات تیپیک (پودر سوخته) یا (شبیه زخم گلوله) بر وی سطوح سروزی صفاق را نمایان می کند. ممکن است این ضایعات به شکل ندول های رنگی ایجاد شده باشد که خواه می تواند سیاه، قهوه ای کدر یا آبی روشن و یا به شکل کیست های کوچک حاوی خونریزی بسیار قدیمی، که درجات متغیری از فیبروز آن ها را احاطه می کند، ظاهر شود. اندومتریوز ممکن است به صورت ضایعات نامحسوس از جمله: ایمپلنت های قرمز که شبیه شعله های قرمز، زیکولهای سروز یا شفاف پلاک های سفید یا اسکار، تغییر رنگ صفاق به صورت زرد – قهوه ای و چسبندگی های زیر تخمدانی دیده شود.
اشکال خفیف اندومتریوز عمقی، فقط با لمس ناحیه ی زیر ضایعه ی زیر اندومتریوزی و یا از طریق کشف یک توده ی قابل لمس در زیر صفاق به ظاهری طبیعی (عمدتا در کول دو ساک خلفی) قابل شناسایی هستند در لاپاراسکوپی، اندومتریوز ارتشاحی عمقی ممکن است نمایی همانند بیماری جزئی داشته باشد و در نتیجه امکان دارد شدت بیماری کمتر از حد واقعی تخمین زده شود. کاهش اندازه ی کول دو ساک در زنان مبتلا به اندومتریوز عمقی، موید این است که این ضایعات در سپتوم رکتوواژینال ایجاد نشده اند، بلکه از فضای داخل صفاقی منشا گرفته اند و قسمتی که توسط چسبندگی های دیواره ی قدامی رکتوم مدفون شده است، دکمه ی کاذبی را ایجاد کرده است که به اشتباه این تصور را ایجاد می کند که ضایعه منشا خارج صفاقی دارد.
تشخیص اندومتریوز تخمدان با مشاهده دقیق همه بخش های هر دو تخمدان تسهیل می شود. در اندومتریوز سطحی تخمدان، ضایعات ممکن است هم از نوع مبهم و هم از نوع تیپیک باشند. کیست های اندومتریوزی بزرگ تخمدان (اندومتریوماها) معمولا در روی سطح قدامی تخمدان قرار دارند و با جمع شدگیف پیگمانتاسیون و چسبندگی به صفاق خلفی همراه هستند. این کیست های اندومتریوزی تخمدان، اغلب حاوی مایعی غلیظ و چسبنده به رنگ قهوه ای تیره همچون مایع شکلاتی هستند که متشکل از هموسیدرین حاصل از خونریزی قبلی در داخل تخمدان است. اگر خارج سازی کیست و تایید هیستولوژیک امکان پذیر نباشد، حضور کیست اندومتریوزی تخمدان باید باتوجه به ویژگی های زیر به اثبات برسد. قطر کیست کمتر از ۱۲ سانتی متر، چسبندگی به دیواره جانبی لگن یا رباط پهن، وجود اندومتریوز در سطح تخمدان و وجود مایع شکلاتی رنگ، غلیظ و قیری در درون کیست. بیماری انحصاری تخمدان، فقط در ۱ درصد بیماران مبتلا به اندومتریوز یافت می شود و مابقی بیماران اغلب دچار اندومتریوز گسترد لگنی یا روده ای هستند.
اگرچه کاهش میزان بروز اندومتریوز در زنانی که از سنین پایین در فعالیت های هوازی شرکت داشته اند گزارش شده است. همچنین شواهد کافی وجود ندارند که نشان بدهند مصرف کنتراسپتیوهای خوراکی سبب محافظت در برابر ایجاد اندومتریوز می شود.
دراکثر زنان مبتلا به اندومتریوز، حفظ عملکرد باروری رویکردی مطلوب است. بسیاری از زنان مبتلا به اندومتریوز، همزمان به درد و کاهش باروری دچار هستند و یا ممکن است بعد از تسکین کافی درد خواهان حامله شدن باشندف که انتخاب را مشکل می سازد. بیماران مبتلا به اندومتریوز علامتدار را می توان با داروهایی که متخصص زنان و جراح زیبایی تجویز می کند، درمان کنند اما روش های دیگر مانند جراحی، فن آوری کمک باروری یا ترکیبی از این روش ها، نیز مورد درمان می باشد. صرف نظر از تابلوی بالینی(کاهش باروری، درد، یافته های بدون علامت) ممکن است درمان اندومتریوز عاقلانه باشد؛ چون چنین به نظر می رسد که بیماری در ۳۰ – ۶۰ درصد بیماران در عرض یک سال بعد از تشخیص پیشرفت می کند و پیشگویی این مساله که پیشرفت بیماری در کدام بیمار رخ خواهد داد امکان پذیر نیست. از بین بردن اندومتریوزی از طریق درمان با جراحی یا طبی اغلب فقط سبب تسکین گذاری بیمار می شود. اندومتریوز، بیماری مزمنی است که میزان عود زیادی بعد از هورمون درمانی و جراحی دارد.
دربیماران مبتلا به اندومتریوز شدید، توصیه می شود که قبل از جراحی، درمان طبی سه ماهه به منظور کاستن از واسکولایزاسیون و اندازه ندول ها انجام شود. هورمون درمانی قبل از جراحی را بهبود می بخشد، اما شواهد کافی مبنی بر تاثیر هورمون درمانی بر شاخص های پیامد مانند تسکین درد وجود ندارند.
درمان اندومتریوز از نوع طبی بعد از عمل در مقایسه با جراحی به تنهایی، از نظر عود بیماری یا میزان حاملگی تفاوت معنی داری با هم نداشتند. در سه مطالعه، درمان طبی بعداز جراحی یا جراحی همراه با پلاسبو، مقایسه شد و تفاوتی مشاهده نگردید. بین سرکوب هورمونی قبل از جراحی و سرکوب هورمونی بعد از عمل، تفاوت معنی داری از نظر پیامد درد گزارش نشده است.
درمان با آنالوگ بعد از جراحی لاپاراسکوپیک اندومتریوز، از نظر مدت زمان سپری شده تا عود اندومتریوما، عود درد و زمان سپری شده تا حاملگی، قابل مقایسه با تزریقات پلاسبو بوده است.
استفاده منظم از برخی داروهای خوراکی بعد از جراحی که متخصص زنان و جراح زیبایی تجویز نموده است، در پیشگیری از عود اندومتریوما موثر می باشد. هورمون درمانی بعد از عمل جراحی، ممکن است در به تاخیر انداختن اندومتریوز و یا درد لگن موثر باشد.
شایع ترین علامت آغازین در نوجوانان مبتلا به اندومتریوز، درد است. پیش بینی وجود اندومتریوز در نوجوانان مبتلا به درد لگن صرفا با توجه به علائم آغازین دشوار است. چون علائم مشابهی در بیمارانی که به دلیل درد لگن (مبتلا با غیر مبتلا به آندومتریوز) تحت ارزیابی با لاپاراسکوپی قرار می گیرند، دیده می شوند. لاپاراسکوپی باید در بیماران نوجوان مبتلا به درد مزمن لگن که به درمان طبی پاسخ نمی دهند در نظر گرفته شود، چون اندومتریوز در این شرایط بسیار شایع است. اندومتریوز جزئی و خفیف، شایع ترین مراحل بیماری در نوجوانان هستند. باید بگوییم که اندومتریوز پیشرفته را می توان با درمان طبی و داروهای خوراکی درمان کرد، اما در صورت موثر واقع نشدن این نوع درمان، باید از راه جراحی اندیکاسیون همراه با درمان پشتیبان پیش رفت. شایان ذکر است که بگوییم این نوع درمان فقط در نوجوانانی که به سن ۱۷ سالگی رسیده اند و تکامل بلوغی و استخوانی آنان به پایان رسیده باشد، مورد استفاده واقع می شود.
انسدادهای مسیر خروجی جریان قاعدگی مانند اختلال و ناهنجاری ها، ممکن است سبب پیدایش زودهنگام اندومتریوز در نوجوانان شوند. هنگامی که ناهنجاری با جراحی اصلاح می شود، پسرفت بیماری رخ می دهد.
علی رغم این که مطالعات موجود از درمان استاندارد هورمونی در زنان مبتلا به اندومتریوز که به صورت جراحی یائسه شده اند حمایت می کنند، همچنان این نگرانی وجود دارد که استروژن ها ممکن است سبب القای عود بیماری و علائم آن شوند. در نتیجه در صورت دارا بودن هرگونه علائم که مرتبط به عارضه اندومتریوز است را باید فورا با متخصص زنان و زایمان در میان بگذارند.
اندومتریوز چهار مرحله دارد و زمانی که حجم، موقعیت، تعداد و عمق آن بیشتر شده باشد، به مرز شدید وارد شده، و ممکن است درمان آن را مقداری دشوار سازد. به همین جهت است که متخصص زنان و جراح زیبایی تاکید می نماید که با مشاهده هرگونه علائم فورا برای تشخیص و درمان مراجعه کنند.
باتشکر مدیریت سایت دکتر لیلا تدین جراح زیبایی زنان.
