«پرارزش ترین بخش مطالعه ریاضی، لحظه ای است که میگویی:آها! ذوق کشف و لذت فهمیدن چیزی جدید، احساس ایستادن بالای یک بلندی و رسیدن به دیدی شفاف و واضح را دارد.»
پروفسور مریم میرزاخانی در ۲۲ اردیبهشت ۱۳۵۶ در تهران به دنیا آمد که به افتخار دستاوردهایش در زمینه ریاضیات به عنوان یک زن، زادروز وی از سوی اتحادیه بین‌المللی انجمن های ریاضی جهان، روز جهانی زن در ریاضیات نامگذاری شد. میرزاخانی به عنوان یک دانشمند زن برجسته ریاضی، توانست علاوه بر آموزه های عملی که در زمینه هندسه و ریاضیات داشته، آموزه هایی مهمی در جهت بهبود زندگی اجتماعی، توسعه انسانی و اهداف عدالت‌جویانه برای کل دنیا به ارمغان آورد و کلیشه های جنسیتی را در پرتو علم از میان بردارد، غیر از این بود، رئیس دانشگاه استنفورد درباره میرزاخانی چنین نمی‌گفت:« مریم خیلی زود از میان ما رفت، اما تاثیری که بر روی هزاران زن گذاشت تا با الهام از او به تحصیل در ریاضیات و علوم روی آورند، پایدار خواهد ماند.»
میرزاخانی پس از گذراندن تحصیلات ابتدایی با شرکت در آزمون ورودی مدارس سمپاد، وارد دبیرستان فرزانگان تهران شد. در طی این دوران توانسته بود برای اولین بار، ایران را دو سال پشت سرهم برنده مدال طلای المپیاد ریاضی بکند، سال ۱۹۹۴ در هنگ کنگ و سال بعد با دریافت نمره کامل در المپیاد جهانی ریاضی در کانادا.
همه این کار ها با تلاش و علاقه ای که ایشان به ریاضی داشتند، به ثمر رسیده بود.وی معتقد بود زیبایی ریاضیات، خودش را به کسانی که صبر بیشتری داشته باشند نشان می‌دهد.
در اسفند ۱۳۷۶، اتوبوس حامل دانشجویان ریاضی شرکت کننده در بیست‌و دومین دوره مسابقات ریاضی‌دانشجویی، از اهواز، محل برگزاری مسابقه، راهی تهران بود. در حادثه ای که پیش آمد اتوبوس به دره سقوط کرد و شش دانشجوی ریاضی دانشگاه شریف که اغلب از برگزیدگان المپیادهای ریاضی ملی و بین‌المللی بودند، جان باختند و مریم میرزاخانی از جمله بازماندگان این سانحه بود که بعد ها علت این حادثه را خواب آلود بودن راننده، ناآشنایی با مسیر و بیابان‌رو نبودن راننده عنوان کردند و تاوان چنین سهل انگاری نسبت به دانشجویان ارزشمند کشور، از دست دادن نوابغی شد که هر یک مریم میرزاخانی هایی بودند...
بیشتر مسافرهای اتوبوس اهواز از جمله مریم میرزاخانی برای ادامه تحصیل به آمریکا رفتند . در مورد مهاجرت وی عده ای بر این باورند که مخالفت دانشگاه با درخواست استخدام میرزاخانی باعث شد وی به ناچار به آمریکا برود و در مقابل کسانی هستند که این قضیه را رد می کنند.
با اینکه متاسفانه در سال های اخیر، آمار فرار مغز ها در ایران به بالای ۴۰۰ هزار نفر رسیده است، یک واقعیت تلخ که همچنان نیز ادامه دارد اما باید پذیرفت مریم نیز به معنی واقعی کلمه، یک نخبه بود و برای کسی در آن سطح از فهم و ابداع ریاضی، ماندن در ایران که هر چند سرزمین هنر و ادبیات و فرهنگ می باشد اتلاف وقت بود یا حداقل توقف، زیرا ریاضی در ایران مثل بسیاری از جاهای دیگر دنیا سقف دارد. او از این سقف، گذشته بود و جایی برای استفاده از این همه ظرفیت ذهنی نبود نهایت این بود که در دانشگاه شریف تدریس میکرد، در حالی که پروفسور مریم میرزاخانی نه برای یک دانشگاه یا یک جامعه بلکه برای کل جهان ریاضی درخشید.
میرزاخانی پس از اخذ مدرک کارشناسی ریاضی از دانشگاه شریف، دکتری خود را در سال ۲۰۰۴ از دانشگاه هاروارد به سرپرستی کورتیس مک مالن که خود از برندگان مدال فیلدز می باشد، دریافت کرد.
او طی تحصیل در آمریکا توانسته بود در سال ۲۰۰۳ جایزه افتخاری دانشگاه هاروارد و جایزه برترین فارغ‌التحصیل هاروارد و در سال ۲۰۰۴ جایزه پژوهشگر برتر بنیاد ریاضیات کلی را از آن خود کند، همین ها سبب شد که میرزاخانی به عنوان ذهن برتر در رشته ریاضیات تجلیل شود و نامش در میان یکی از ده ذهن جوان برگزیده از طرف نشریه پاپیولار ساینس(علم برای عموم) باشد با این حال از چشم عموم پنهان ماند. ناگفته نماند که خود پروفسور نیز علاقه ای به قرارگرفتن زیر ذره‌بین رسانه ها نداشت و مصاحبه های زیادی از او منتشر نشده است.
اوج موفقیت میرزاخانی با کسب مدال فیلدز در سال ۲۰۱۴ به دلیل نقش برجسته اش در پیشبرد دینامیک و هندسه ریمانی و هندسه سطح فضاهای هذلولی حاصل شد. در واقع وی نخستین زن و نخستین ایرانی دریافت کننده این مدال بود. مدال فیلدز، بالاترین نشان علمی رشته ریاضیات است و هر چهار سال یکبار به دانشمندان برگزیده زیر ۴۰ سال اهدا می گردد و از آن به عنوان نوبل ریاضیات نیز تعبیر می شود.
اما چراغ زندگی مریم میرزاخانی که روشنایی بخش مسیر علم ریاضیات بود در ۴۰ سالگی و پس از ۴ سال مبارزه با سرطان پستان که در اغلب موارد قابل کنترل و درمان می باشد در ۲۳ تیر۱۳۹۶ خاموش گشت.
جای افسوس دارد از دست دادن چنین بانوی نابغه در سن جوانی و فرصت هایی که به همراه خودش از دست داده شد برای یافتن راه حل هایی ساده برای سوالات پیچیده ای که هنوز در دنیای ریاضیات بی پاسخ مانده اند.
