سگ یا سگ اهلی (نام علمی: Canis lupus familiaris) زیرگونهٔ اهلی گرگ‌ها و پستانداری از زیرراستۀ سگ‌سانیان است. سگ نخستین جانوری است که به دست انسان اهلی شد. سگ‌ها از گوناگون‌ترین جانوران زمین هستند که میراث چند هزار سال مداخلهٔ انسان در روند جفت‌گیری و پرورش این جانور است. سگ‌ها نقش‌های گوناگونی در جوامع انسانی بر عهده گرفته‌اند و آدمیان از آنها برای شکار، گله‌داری، بارکشی، محافظت، کمک به پلیس و نیروهای مسلح، همراهی و همدمی و کمک به اشخاص دچار ناتوانی استفاده کرده‌اند.
حیوان، باستان، احترام
در فرهنگ‌های مختلف باستانی، حیوانات از احترام خاصی برخوردار بوده‌اند. احترام به سگ در ایران باستان به حدی بود که در وندیداد حتی برای افرادی که به سگان خوراک بد بدهند نیز، مجازات تازیانه در نظر گرفته شده بود و حتی توصیه شده‌است که مالک سگ هار بایستی به درمان آن بکوشد.
مجازات حکومت ایران در دوره ساسانی برای کشتن سگ، هزار و ششصد تازیانه بعلاوه جبران خسارات ناشی از نبود حیوان بود. پس از ظهور اسلام، احترام به حقوق حیوانات از تاکید بیشتری برخوردار شد و مسلمانان ملزم به رعایت حد و حدود و موازین شرعی پیرامون حیوانات شدند. از رسول خدا (ص) روایت شده که آن حضرت فرمود: «در شب معراج، بر آتش دوزخ اطلاع یافتم. در آنجا دیدم زنى عذاب می‌شود. درباره او پرسیدم. گفته شد: سبب کیفر دیدن او این است که او گربه‌ای را بسته و به او آب و غذا نداده و نگذاشته روى زمین چیزى پیدا کند و بخورد تا این‌که مرده است. بدین سبب خدا او را کیفر می‌دهد. و بر بهشت اطلاع یافتم. در آنجا زنى زناکار را دیدم. درباره او پرسیدم. گفته شد: سبب پاداش وى این است که روزى گذرش به سگى افتاد که از شدت تشنگى زبانش بیرون افتاده بود. وى لباس خود را در چاه فروبرد، آب آن را در گلوى سگ فشرد تا سیراب شد. بدین سبب خدا او را بخشید.»
از شخصی به‌نام نجیح نقل شده که حسن بن علی علیه السلام را دیدم که مشغول خوردن غذا بود و سگی روبروی او قرار گرفته بود، هر لقمه‌ای که می‌خورد یک لقمه هم به آن سگ می‌داد. عرض کردم: یابن رسول اللّه! این سگ را از خود دور نمی‌کنی؟ حضرت فرمود: رهایش کن، زیرا من از خداوند حیا می‌کنم که جانداری به من نگاه کند و من بخورم و به او نخورانم.
بسیاری از مسائل مرسوم و معمول مثل شلاق زدن اسب و حیوانات باربر و حتی دو ترکه سوار مرکب شدن هم در اسلام نهی شده است.
ارزش‌ها وارونه می‌شود...
با ظهور مدرنیته در جهان بشری، یکی از مهمترین ایده‌هایی که نشات گرفته از اومانیسم یا مکتب انسان محوری بود، شکل گرفت. انسان در مقابل تاریخ ایستاد و دین و فرهنگ گذشتگان را در بوته نقد نهاد. هزاران سال بود که انسان‌ها بر اساس «تکلیف» می‌زیستند؛ آنها تکلیف‌هایی که از طریق وحی، ملزم به انجامش شده بودند، مقدس شمرده و زندگی را در به انجام رساندن صحیح وظیفه‌ها، سپری کردند. با رنسانس علمی و اصالت انگاری علم، «حق» جای تکلیف را گرفت. انسان در برابر طبیعت ایستاد و یاغی شد. سعی در کشف منافع جهان اطرافش داشت و به سود شخصی‌اش اندیشید. دکارت گفت: انسان به علم و خردی نیاز دارد که او را به صحاب و سرور طبیعت تبدیل کند؛ مطابق این افکار، بشر جهان ماده را به خدمت خود درآورد و با تکنولوژی برآمده از علمش، توهم جبرانگارانه از جهان را فراموش کرد و خود را عامل سرنوشت معرفی کرد. در این میان، هستنده های تشکیل دهنده هستی، بعنوان ابژه‌هایی برای استفاده بشری تنزل پیدا کردند. درخت را برای میوه‌هایش، زمین را برای گندمش، آسمان را برای بارانش و حیوان را برای خدمتش دوست می‌داشت. او برای حیوانات ارزشی وجودی و مستقل قائل نبود بلکه افکار، علائق و ارزش‌های درونی‌اش را معیار برای استفاده از ابژه‌های پیرامونش می‌دانست. چنین قاب‌بندی در بهره‌مندی از مواهب مادی کره زمین، مبدا بحث بسی طولانی در فلسفه‌غربی است که شرح و بسط آن از حوصله این متن خارج است.
ایران؛ سگ‌کشی یا سگ‌زدگی
در ایران به تبع جوامع غربی و با پایه ریزی سیاست‌های تنظیم جمعیت توسط دولت‌های وقت، خانواده‌ها کم جمعیت شده و به تبع آن گرایش به نگهداری حیوانات در خانه‌های ساکت و بی‌روح و خلوت افزایش یافت. به دلیل منعی که از طرف اسلام در مورد نجاست سگ مطرح است، مقاومت‌هایی ابتدائا در بین خانواده‌های ایرانی شکل گرفت. افزون بر آن، در دهه نود، تصاویر و ویدیو های سگ کشی شهرداری شهرهای بزرگ در فضای مجازی وایرال شد. کم کم سر و صدای مدافعان همیشه در صحنه! حقوق حیوانات در آمد و به تبع آن جنبش بی‌سابقه‌ای در بین جوانان و نوجوانان برای نگهداری از سگ‌های خانگی به بهانه به اصطلاح حفاظت از زندگی آنان، بوجود آمد و سگ وارد خانه‌های ایرانی شد. به همین سادگی!
زمانی که در کشور، قانون منع سگ‌گردانی در معابر و پارک‌ها مطرح شد، تعداد زیادی از افرادی که خود را حامی حیوانات معرفی می‌کردند، به‌شدت معترض این قانون شدند و آن را ناقض حقوق حیوانات اعلام و در ادامه دیدگاه‌های اسلامی و مسئله نجس بودن سگ از دیدگاه اسلام را به‌شدت در فضای مجازی محکوم کردند و به آن تاختند. نگهداری سگ‌های لاکچری خانگی به‌سرعت به یکی از سرگرمی‌های اصلی خانواده‌های مرفه ایرانی تبدیل شد.
سگ در چنین فرهنگی، جزوی از متعلقات خانواده است، سگ باید کفش بپوشد، هر روز به موهایش شامپو بکشد، ناخن‌هایش کوتاه شود و در جایگاه محدود و محصوری که انسان برایش تعیین کرده به زنده ماندن ادامه بدهد، سگ باید در خانه بماند و گهگاهی با قلاده‌ای بر گردنش، برد‌ه‌ی ارباب شهرنشینش باشد، در خیابان‌های آسفالت و سنگفرش شهر سگ‌دو بزند، بر خودروهای صاحبانش سوار شود و هروقت به بیماری مبتلا شد و یا آسیبی بر سرش آمد که صاحبش را ناراضی ساخت، همچون کیسه‌زباله یا بدتر از آن در انبوه زباله‌های متعفن، دور انداخته شود. سگ به کالایی تبدیل می‌شود که اسیر دست‌های فولادی انسان عصر مدرن است، اوست که تصمیم می‌گیرد حیوان را از جایگاه اصلی‌اش یعنی طبیعت خارج گرداند، مصرفش کند و به‌حسب اختیار به زندگی‌اش پایان دهد. آری! به نظر می‌رسد مدرنیته سگ را می‌کشد...
اسلام؛ نسخه نهایی
حیوان در طبیعت خدادادی به روح انتولوژیکی خود نزدیک‌تر است همچنان که انسان؛ او در آن کانتکست معنایی است که خود را می‌یابد، به رابطه خود با جهان می‌نگرد و در کاوشی برای پیدایش حقیقت است. روح حاکم بر جهان تکنولوژیک، همچنان که نفس آدمی را به درد آورده‌است، برای حیوانات نیز غیرقابل زیست است. در خوانش اسلامی از رابطه متقابل انسان و کائنات، سخن از یک کل سیستماتیک است.
«اگر یک ذره را برگیری از جای /
فروریزد همه عالم سراپای»
در آیه ۳۸ سوره انعام هنگامی که خداوند از حیوانات سخن می‌گوید، می‌فرماید: «وَمَا مِنْ دَابَّةٍ فِي الْأَرْضِ وَلَا طَائِرٍ يَطِيرُ بِجَنَاحَيْهِ إِلَّا أُمَمٌ أَمْثَالُكُمْ مَا فَرَّطْنَا فِي الْكِتَابِ مِنْ شَيْءٍ ثُمَّ إِلَى رَبِّهِمْ يُحْشَرُونَ؛ و هيچ جنبندهاى در زمين نيست و نه هيچ پرندهاى كه با دو بال خود پرواز مى‌كند مگر آن‌كه آنها [نيز] گروه‌هايى مانند شما هستند؛ ما هيچ چيزى را در كتاب [لوح محفوظ] فروگذار نكردهايم؛ سپس [همه] به سوى پروردگارشان محشور خواهند شد.»
بر اساس این آیه، حیوانات نیز «امت» هستند، یعنی جامعه‌ای که هدفمند است، ارتباطات نزدیک و پیوسته دارد و به دنبال یک مسیر و مقصد است؛ لذا هر اقدامی که مایه گسیختگی و انقراض این امت شود، محکوم و نادرست می‌نماید؛ در نتیجه تمام استفاده‌های تجملی از حیوانات حتی نگهداری حیوانات در محیط‌های بسته مثل آپارتمان مخالف حقوق حقه‌ی حیوانات است.
منابع:
قرآن کریم، سوره انعام
اوستا ترجمه جلیل دوستخواه کتاب وندیداد صفحهٔ ۸۰۵
درس گفتار حقیقت و روش گادامر، محمدرضا بهشتی
شیخ طوسی، مبسوط، ج 6، ص 47
مقاله سنگدلی‌های معصومانه؛ فقر فرهنگ رفتار با حیوانات، سید حسن اسلامی، استاد تمام دانشگاه ادیان و مذاهب قم
گلشن راز، بخش هشتم، شیخ محمود شبستری
بحارالانوار، ملامحمدباقر مجلسی
