تحول دیجیتال و هوشمندی کسب و کار

تحول دیجیتال در یک تعریف ساده یکپارچه کردن فناوری‌ دیجیتالی در تمامی سطوح کسب و کار است که درنهایت منجر به تغییر کامل نحوه عملیات و ارائه ارزش به مشتریان می‌شود. پس در این تعریف می‌توانیم تحول دیجیتال را تغییری در فرهنگ سازمان هم بدانیم، تغییری که منجر به رفتاری متفاوت در پذیرش چالش‌ها، یادگیری از شکست‌ها و کنار آمدن با تغییرات پر سرعت تکنولوژی می‌شود.

تعریف پیچیده‌ای بود و با توجه به این که این روزها عبارت تحول دیجیتالی را زیاد می‌شنوید احتمالا باز هم یک سوال مهم برایتان پررنگ باشد:

تحول دیجیتالی هرچه که باشد، چرا به آن نیاز دارید و چرا باید تغییری به این عظمت را در کسب و کارتان ایجاد کنید؟

تحول دیجیتالی یک لازمه برای تمامی کسب و کارها، از کوچک تا سازمانی است. نمی‌توانیم انکار کنیم که در نقطه‌ای از تاریخ قرار داریم که همه چیز با مفهوم دیجیتالی شدن، آنلاین شدن یا جهانی شدن تعریف می‌شود. و دقیقا همین جاست که سوال‌های کسب و کار‌ها منطقی است:

چرا این تحول اینقدر مهم شده است؟ آیا مشاغل جدیدی باید در سازمان ایجاد شوند؟ آیا مشاغلی باید حذف شوند و مفهوم تحول دیجیتالی به معنای از بین رفتن نیروی کار انسانی است؟ آیا استراتژی کسب و کار باید به کل تغییر کند؟ چقدر بودجه برای اینکار نیاز است؟ آیا اصلا با توجه به محدودیت‌هایی که مشاغل آنلاین در ایران با آن رو به رو هستند این مفهوم شدنیست؟ یا صرفا یک واژه دهان پرکن برای برندینگ سازمان است؟

بارها در بلاگ نوژن از اهمیت هوشمندسازی کسب و کار گفته‌ایم. واقعیت اینجاست که رقابت امروز در اکوسیستم کسب و کار بی رحمانه شده است، همه به دنبال بقا هستند و این بقا نیازمند خلق ارزش جدید است. از سویی دیجیتالی شدن لازمه اولیه برای هر کسب و کار است و از سوی دیگر در بازار کسب و کار ایران که سرعت رشد کم‌تری در حیطه تکنولوژی دارد می‌تواند یک مزیت مهم باشد. به همین دلیل قصد کردیم در این مقاله کمی مفهوم تحول دیجیتالی را باز تر کنیم و از جنبه‌ای دیگر هوشمندسازی دیجیتال را بیان کنیم. به این امید که پاسخی برای سوالات بی‌شمار کسب و کار‌ها، سازمان‌ها و افرادی که به تازگی قصد ورود به این حوزه دارند باشد.

تحول دیجیتالی چیست؟

دیجیتالی شدن برای هر کسب و کار متفاوت است و به همین دلیل رسیدن به یک تعریف واحد که به تمامی کارکرد‌های آن منطبق باشد، مشکل است. ولی به طور کلی تحول دیجیتال به معنای استفاده از راهکارهای دیجیتال و آنلاین در تمامی جنبه‌های کسب و کار است. استفاده از راهکارهای دیجیتال به این معناست که کسب و کار فرایندهای خود را با اصول چابک دیجیتال تطبیق دهد.

در یک کسب و کار این تعریف ممکن است دیجیتالی کردن دفتر سفارش و فروش باشد و در سازمانی دیگر کنارگذاشتن فرایند‌های طولانی و طبقه به طبقه پردازش یک نامه اداری.

چرا تحول دیجیتالی؟

تغییر فرایند‌ها و گذار از نحوه انجام کار سنتی به مدل دیجیتال، هوشمند و آنلاین باید با یک بیان مسئله مشخص انجام شود. این بیان مسئله یک نیاز، مشکل یا فرصت است که پاسخ آن رویکرد دیجیتال است. صورت مسئله با یک چرا شروع می‌شود:

چرا به تحول دیجیتالی نیاز دارید؟ بهبود تجربه مشتری، افزایش بهره‌وری، کاهش هزینه‌ها یا افزایش سطح رضایت کارمندان برخی از پاسخ‌های معمول به این سوال است.

کلمه دیجیتال برای هر فرد تعریفی متفاوت دارد ولی به طور کلی در تحول دیجیتالی مبنا را بر این بگذارید که با اتوماسیون کردن یک یا چند فرایند، مدل کسب و کار باید بهبود پیدا کند.

در مسیر این بهبود تغییرات زیادی نیاز است و اتفاقات متفاوتی هم رخ می‌دهد، اتکا به داده‌ها برای تصمیم گیری بهتر، روی آوردن به فناوری‌ها، استفاده از تحلیل داده و معرفی نرم افزارهای جدید در کسب و کار تنها برخی از ابزارهای لازم برای تسهیل این فرایند است. مهم است که به خاطر داشته باشید پیش از هر اتفاقی باید فرهنگ دیجیتالی شدن را در کسب و کار ایجاد کنید.

اگر رهبری و فرهنگ سازمان همسو با فرایند تحول دیجیتالی نباشد، دیگر فناوری‌ها، نرم افزارها و محصولات مهم نیستند، شما در تحول دیجیتالی شکست خورده اید.

چرا مهم است؟ به همین سادگی که بخواهید یک سیستم حضور و غیاب جدید در شرکت‌تان راه اندازی کنید ولی به دلیل آموزش کافی ندادن به کارمندان و عدم شفافیت در دلیل تغییر سیستم، کارمندان نه‌تنها استفاده درستی از دستگاه نمی‌کنند بلکه حتی بسیاری از آن دستگاه استفاده هم نمی‌کنند. در آخر ماه یک دستگاه در دستان شماست با داده‌هایی ناکامل و اشتباه و کارمندانی که کلافه از یک تغییر بی‌دلیل هستند. عملا هزینه شما دو چندان شده است.

از کجا شروع کنیم؟

این که همسو شدن با تغییرات دنیای تکنولوژی و پذیرش رویکرد دیجیتال را از کجا شروع کنید کاملا بستگی به نقطه‌ای که در آن هستید دارد.

به مدل کسب و کارتان نگاهی بیندازید، فعالیت‌های کلیدی شما چه هستند، از چه کانال‌هایی و به چه صورت برای ارتباط با مشتریانتان استفاده می‌کنید. نحوه تعامل با شرکای کلیدی‌تان چطور است و چگونه می‌توانید آن را بهبود دهید.

به طور خلاصه، فرایند‌های کسب و کارتان را بازبینی کنید و به دنبال نقاطی باشید که همسو با عصر جدید و پیشرفت‌های تکنولوژی نیستند. راهکاری که برای بهبود آن‌ها پیدا می‌کنید، باید با اصول چابکی و فناوری‌هایی که در دسترس هستند همسو باشد.

به عنوان مثال یکی از مشکلات اصلی سازمان‌ها هزینه بسیاربالای تعمیر سیستم‌های قدیمی است. این هزینه هم از نظر مالی و هم از نظر زمان‌بری استفاده از سیستم‌هاست. راهکار‌های قدیمی نرم‌افزاری، OS‌های خارج از رده و همین طور فرایند‌های اضافی و تکراری که کاربر سیستم را دچار کلافگی می‌کنند در این سازمان‌ها به کررات مشاهده می‌شود.

بسیاری از همین سازمان ها هزینه آپگرید سیستم‌هایشان را خارج از بودجه می‌بینند در حالی که هزینه نیروی انسانی هدر رفته در جایگاه‌های غیر کلیدی و انباشت فرایند‌های غیربهینه هزینه‌ی دو چندانی را برای سازمان به وجود آورده است.

مفهومی به نام مقیاس پذیری را به یاد داشته باشید. برای این که از رقابت تنگاتنگ بازار عقب نمانید مقیاس پذیر کردن فرایند‌ها، سیستم‌ها و همچنین رویکرد‌های دیجیتال اهمیت بسیاری دارند. بسیاری از سازمان ها اقدام به تحول دیجیتال می‌کنند ولی در نقاط اولیه باقی می‌مانند، زمانی که فرایند را متوقف کردید باید به یاد داشته باشید که شروع دوباره اقدامات باید از ابتدا و نقطه صفر باشد چرا که نه تنها در بازه توقف شما فناوری‌های جدیدی معرفی شده‌اند بلکه ممکن است ماهیت فرایند‌هایتان و نحوه دیجیتالی کردنشان نیز تغییر کرده باشد.

ترند‌های بسیاری در این حوزه وجود دارند که وابسته به صنعتی که در آن فعالیت می‌کنید می‌توانید آن‌ها را در نظر بگیرید. در این مقاله از بلاگ نوژن به ترند‌های تکنولوژی در سال ۲۰۲۲ پرداختیم که برخی از موارد آن به خصوص هوش مصنوعی، واقعیت مجازی، یادگیری ماشین، IoT و بلاک چین بسیار مهم است. موارد دیگری که می‌توانید به آن‌ها توجه داشته باشید گسترده کردن پذیرش خدمات تحت ابر در سازمان، استفاده از فناوری‌های مدیریت فرایند‌ها برای اتوماسیون فعالیت بخش‌های متفاوت شرکتتان ( مدیریت زنجیره تامین، مدیریت منابع انسانی و مدیریت ارتباط با مشتری) هستند.

تنها کافیست با نگاهی خلاقانه به مسائل نگاه کنید و با دیدگاهی به‌روز به دنبال راه‌حلی جدید برای آن باشید، یکی از مثال‌های مناسب برای این حوزه تحول دیجیتالی است که یک شرکت زنجیره‌ای فروش قهوه می‌تواند به کار بگیرد.

استارباکس برندی نام آشناست و شاید بسیاری دیگر در جایگاه استارباکس به دنبال تغییر فرایند‌هایشان در این سطح نباشند چرا که قهوه فروشی را با تحول دیجیتالی مرتبط نمی‌دانند ولی با خواندن این مقاله می‌توانید ببینید که یک فروشگاه ساده به چه صورت می‌تواند گامی در دنیای دیجیتال بردارد و موفق هم باشد.

استارباکس نمونه موفقی از تحلیل داده در کسب و کار

حرف آخر

شاید در ابتدا کار پیچیده ای به نظر برسد و حتی به نظرتان ارزش سختی مسیر را نداشته باشد ولی به شما اطمینان می دهیم که به خصوص با تغییراتی که دنیا بعد از پاندمی کووید به خود دید، مسیر درست، همسو شدن با تحول دیجیتالی است. از سوال پرسیدن و مشورت گرفتن نترسید و در هراس عقب ماندن از رقبای خود نباشید چرا که بسیاری در همین مرحله‌ای هستند که شما هم هستید، در حال شروع. جایی ترس معنا دارد که حرکتی برای بهبود فرایند‌های خود نکرده‌اید.

در انتها چند مورد از مقالاتی که می‌توانند در این مسیر به شما اطلاعاتی بیشتر ارائه دهند از بلاگ نوژن و دو منبع خارجی را اضافه کرده‌ایم: