چالش های توسعه پلتفرم اختصاصی

پلتفرم کسب و کار عبارتی است که این روز ها زیاد به کار می‌رود،چه کسب و کاری یک پلتفرم است و چه پلتفرمی در تعریف یک کسب و کار می‌گنجد؟ با ساخت اپلیکیشن و داشتن یک وب سایت، آیا کسب و کار تبدیل به یک پلتفرم می‌شود؟

پیش از پاسخ به این سوالات و پرداختن به چالش های پیش روی توسعه پلتفرم های اختصاصی، ابتدا ببینیم که پلتفرم کسب و کار واقعا چیست؟

پلتفرم کسب و کار چیست؟

کلمه پلتفرم platform به معنی سکو است. به عبارتی، هرگاه فردی برای بهتر دیده شدن یا بهتر شنیده شدن روی یک سکو می‌رود، آن سکو را پلتفرم می نامند.

خیلی ساده‌تر، پلتفرم جایگاهی برای بهتر دیده شده، بهتر شنیده شدن و به طور رسمی کسب و کار را مدیریت کردن است.

اصطلاح پلتفرم زمانی که در مورد یک کسب و کار به کار می‌رود به توانایی آن بیزینس در ایجاد تعامل و ارزش تعاملی بین ذی‌نفعان بیزینس اشاره دارد.

در کسب و کار، پلتفرم‌ ها مدلی هستند که با تسهیل ایجاد ارتباط بین گروه های وابسته، ایجاد ارزش افزوده برای کسب و کار می‌کنند. پلتفرم ها شبکه‌ ای بزرگ (network) و مقیاس پذیر (Scalable) ایجاد می‌کنند.

در این تعریف کسب و کار هایی مانند فیس بوک، اوبر، علی بابا و تلگرام پلتفرم محسوب می‌شوند. که با استفاده از تعریف پلتفرم در صنعت به سادگی می‌توان پیام رسان های داخلی را مدل تجاری خارجی تلگرام دانست و یا اسنپ و دیجی کالا را طراحی شده بر اساس مشابه خارجی یعنی علی بابا و اوبر، محسوب کرد.

پلتفرم کسب و کار چه ارزش افزوده ای برای سازمان یا کاربر ایجاد می‌کند؟

هر پلتفرم کسب و کار، توانایی ایجاد تعامل، داد و ستد و انتقال داده بین تولیدکنندگان، مصرف کنندگان و هر ذی‌نفع دیگری در سیستم را دارد.

کسب و کار ها با ایجاد مدل کسب و کار پلتفرمی، زیرساختی برای ایجاد ارتباط مستقیم بین اجزای سیستم خود می‌سازند. چارچوب و قواعدی که بین اجزای سیستم برقرار می‌شود، مدیریت صحیح و بهینه تعاملات، جریان درآمدی و فرایند های سازمان را ممکن می‌سازد.

یکی از مهم ترین افزوده های پلتفرم کسب و کار، پیاده سازی سیستم‌های تحلیل دیتا، استفاده از امکانات کلان داده Big Data، مدلسازی، آنالیز رفتار مشتری، پیاده سازی عوامل پیشنهاد دهنده Recommendation Agent و اتوماسیون است.

توسعه یک پلتفرم اختصاصی برای کسب و کار

• زمانی که کسب و کار بر اساس بیزینس مدل، طرفین در تعامل را شناسایی می کند، می تواند یک مدل مفهومی از ارتباط را به صورت اسکچ اولیه‌ای از معماری کسب و کار به روی کاغذ بیاورد.

به عنوان مثال در این اسکچ اولیه، کاربران در نقش مصرف کننده های نهایی، تامین کنندگان در نقش ذی نفعان مستقیم کسب و کار، سیستم انبارداری داخلی، تراکنش مالی و مدل کسب و کار در سمت کسب وکار و همچنین نحوه مدیریت مستقیم از سمت کسب و کار مشخص می‌شوند.

• در مرحله بعد برای هر یک از اجزای این سیستم، بهترین سامانه آنلاین پیش بینی می‌شود.

در مثال بالا، برای کاربران و تامین کنندگان، وب اپلیکیشن | سایت و اپلیکیشن در نظر گرفته می‌شود.

برای سامانه انبارداری داخلی، مدیریت تراکنشات مالی و مدیریت مستقیم وب اپلیکیشن در نظر گرفته می‌شود.

نحوه اتصال کاربران به تامین کنندگان، ساز و کار تعامل این دو بخش از سیستم در قالب سامانه مشخص می‌شود.

در بخش انبارداری، نحوه تعاملات تامین کنندگان با انبار مرکزی کسب و کار، پیش بینی فرایند های ارسال و احتمال نیاز به یک سرویس ارسال ماننده API الوپیک سنجیده می‌شود.

در بخش مالی، محاسبه سود، مالیات، کمیسیون ها، درگاه‌های بانکی و زیرساخت تراکنش ها اعمال می‌شوند. و در نهایت در بخش مدیریت، سیستم نظارت بر اکانت‌های کاربر و تامین کنندگان پیاده سازی می‌شود.

سازمان ها با ایجاد پلتفرم کسب و کار منابع خود را میان ذی نفعان داخلی و خارجی سازمان به اشتراک می‌گذارند.

چالش های در مسیر طراحی پلتفرم کسب و کار ( اختصاصی)

چالش همه جا است، از پیدا کردن زمان مناسب تا بهترین شرکت نرم افزاری ممکن، یا پیدا کردن یک فریلنسر متعهد و در نهایت تامین بودجه لازم برای پیشبرد پروژه، چالش ها را شاید نتونیم حذف کنیم. ولی می‌تونیم به سادگی با پیش بینی بیشترشون، مدیریت خوبی رو داشته باشیم.

در این مقاله پیرو مقاله دیگری که پیش‌تر در بلاگ شرکت نوژن با موضوع بررسی لانچ پلتفرم اختصاصی شرکت ژاکت منتشر کردم، چند مبحث اصلی در چالش های مسیر طراحی پلتفرم در ادامه ذکر می‌شوند.

چه زمانی به داشتن یک پلتفرم اختصاصی کسب و کار فکر کنیم؟

کیفیت هزینه دارد و ایجاد کیفیت در کنار حفظ تمایز، مزیت غیر قابل انکاری برای هر کسب و کار محسوب می‌شود.

درصورتی که در ابتدای مسیر، ارزش فعلی و ارزش آینده کسب وکار به درستی سنجیده شود، بازار هدف شناسایی شود و مدل درآمدی در چند سال آینده سیستم پیش‌بینی شود، می‌توان فرایندی رو به رشد را برای کسب و کار رقم زد.

در بررسی مسیر طراحی پلتفرم اختصاصی ژاکت، پررنگ ترین مسئله، زمانی بود که این شرکت به سمت طراحی پلتفرم اختصاصی رفت. و همچنین زمانی که در مسیر طراحی این پلتفرم اختصاصی از دست رفت.

به همین دلیل پاسخ ما این است که شاید همین الان هم برای "فکر کردن" دیر باشد و سریع تر باید برنامه های اجرایی را چید و وارد فاز توسعه شد.

ژاکت پلتفرمی قوی و با ایده ای مناسب در بازار ایرانی است. حتی خود ما، به عنوان یک شرکت نرم افزاری که توسعه پلتفرم های اختصاصی می‌دهیم هم در بعضی موارد از خدمات ژاکت استفاده می‌کنیم. منطقی است که با توجه به بازاری که ژاکت داشت و همچنین مدل برداری انجام شده از پلتفرم Envato، فرایند انتقال ژاکت به یک پلتفرم اختصاصی باید بسیار زودتر انجام می‌شد. حتی شاید از ابتدای مسیر، پذیرفتن هزینه های توسعه یک پلتفرم قوی و اختصاصی، برای ادامه مسیر بهتر بود.

طراحی معماری سیستم

معماری یک طراحی مفهومی برای تعریف سازه و یا رفتار سیستم است. این معماری، زیر مجموعه ای از اجزا یا sub-component را تعریف می‌کند، که در نهایت نحوه تعامل بین اجزا و زیر مجموعه ها با سیستم اصلی را نمایش می‌دهد.

در طراحی معماری سیستم، شناخت کامل از کسب و کار و بازار هدف اهمیت بالایی دارد. شرکت یا فردی که طراحی معماری سیستم را بر عهده دارد، باید توانایی تشخیص دقیق فرایند های سیستم را داشته باشد. در صورتی که در فرایند انتقال اطلاعات بین تیم مدیریت و تیم فنی خللی ایجاد شود و یا طراح سیستم درک درستی از رویه ها در کسب و کار نداشته باشد، معماری طراحی شده نقصان هایی خواهد داشت.

وجود نقصان و ایراد در معماری سیستم، علاوه بر این که پروژه طراحی شده را ضعیف و آسیب پذیر می‌کند، در مقیاس پذیری سیستم / گسترش آن، ایرادات اساسی را ایجاد می‌کند.

به همین دلیل است که وجود یک RFP منسجم و جامع در فرایند طراحی اپلیکیشن، طراحی سایت و یا توسعه پلتفرم اختصاصی اهمیت به سزایی دارد. ( RFP چیست و چرا اهمیت دارد؟)

یکی از ناهمانگی هایی که بین بیشتر کسب و کار ها و تیم فنی آن‌ها ایجاد می‌شود، عدم تطابق بین معماری طراحی شده و ماهیت کسب و کار است. به خصوص در شرایطی که طراحی معماری به تیم های بیرونی که اشرافی بر بازار هدف کسب وکار ندارند سپرده می‌شود. و در نهایت به دلیل اهمیت معماری سیستم، فرایند طراحی سیستم، پلتفرم کسب وکار و یا اپلیکیشن و سایت های شرکت، به کندی انجام می‌شوند چرا که تیم توسعه در هر لحظه از مسیر مجبور به بازگشت به معماری و تصحیح ایرادات آن می‌شود.

انتخاب بین شرکت نرم افزاری | فریلنسر یا توسعه In-House

انتخاب بین یکی از این گزینه ها جز مراحل سخت توسعه یک پروژه است. کارفرما باید نیازهای دقیق خود را بشناسد، منابع مالی و انسانی مورد نیاز توسعه را تخمین بزند تا بتواند تصمیم درستی بگیرد.

توسعه In-House به معنای تشکیل یک تیم فنی در محل شرکت است. تامین نیازهای این تیم بر عهده کارفرما می باشد و چه بسا که بنا به مدل محصول مورد نظر این قبیل توسعه منطقی باشد.

توسعه محصول توسط فریلنسر هزینه کمتر و در عوض چالش های بیشتری در آینده ی بیزینس دارد. از طرفی انتخاب یک شرکت نرم افزاری مناسب که محصولی با کیفیت و قیمت مناسب ارائه می‌کند، بسیار سخت است. باید هوشمندانه عمل کرد. نیازسنجی کرد. بازار هدف را شناخت. آینده پروژه را ترسیم کرد و در نهایت با در نظر گرفتن تمامی موارد ذکر شده، انتخاب مناسب داشت.

انتقال داده ها از سیستم قدیم به سیستم جدید

یکی از گام های مهم در طراحی پلتفرم کسب و کار جدید با استفاده از داده های موجود در کسب و کار، انتقال داده ها از سیستم قدیمی به سیستم جدید است. داده های مهم معمولا شامل اطلاعات اکانت های کاربری تا داده های دیتابیس سیستم است.

انتقال داده از سیستم قدیم به جدید

نحوه ذخیره سازی داده ها در پلتفرم ها متفاوت است و حتی در برخی موارد فرمت این داده ها نیز می توانند فرق داشته باشد.

به طور کلی فرایند مهاجرت داده یا Data Migration، پروسه ای حساس و پیچیده در روال توسعه سیستم نرم افزاری است.

بسته به محیط جدیدی که داده به آن انتقال داده می‌شود، فرمت داده در مبدا و مقصد و یا تغییر پذیر بودن داده در فرایند مهاجرت مشکلات زیادی پیش می‌آید. به همین دلیل کل این مسیر را به ۳ بخش تقسیم می‌کنند.

۱- برنامه ریزی Planning

۲- مهاجرت داده Migration

۳- عملیات بعد از مهاجرت Post-Migration

تیم فنی و کارشناسان داده بعد از بررسی دقیق سیستم، زمان بندی مورد نظر برای مهاجرت داده ها را مشخص می‌کنند و تحت شرایط مشخصی این فرایند انجام می‌شود.

Nearly 40 precent of data migration projects were over time, over budget, or failed entirely

source : Practical Data Migration / Jhony Morris

هوشمند سازی پلتفرم

هوشمندسازی سامانه های آنلاین، یک ترند حیاتی و نوظهور است که در قالب های متفاوتی در فضای توسعه کسب و کار مطرح می باشد.

فرایند هوشمندسازی سامانه ها به دنبال درک رویداد های آینده سامانه ها با کمک جمع آوری و تحلیل داده است.

استفاده از مزایای داده در کسب و کار یک فرصت است! غنیمت نشمردن این فرصت منجر به هزینه بلند مدتی برای کسب و کار خواهد شد.

در این مسیر، داده ها از سطح سامانه به صورت های متفاوتی جمع می‌شوند، بر اساس پارامتر های مشخصی تبدیل به اطلاعات می‌شوند و در نهایت بعد از تحلیل به صورت گزارش در بخش های متفاوت سامانه استفاده می‌شوند.

جریان درآمدی پلتفرم های کسب و کار امروزی دیگر محدود به درآمدهای مستقیم نیست. تحلیل داده و استفاده از اطلاعات آن، مزیتی است که در سامانه‌ها الزامی شده است. ترند امروزی دنیای دیجیتال نشان می‌دهد که سامانه‌هایی که از این مزیت بهره کافی را نبرند در یک رقابت ساده از رقبا عقب خواهند ماند.

تغییرات موجود در فضای اقتصادی جامعه نیز نیاز به مدیریت هزینه‌ها، کاهش هزینه های سربار و همچنین افزایش سود تا حد ممکن را پررنگ تر کرده است. بهینه سازی عمق اتوماسیون، هوشمندسازی و به کار گرفتن داده ها در سامانه آنلاین در افزایش بهره وری سامانه ها نقش زیادی دارد.

پشتیبانی و تست سامانه آنلاین

فرایند تست بعد از طراحی سامانه آنلاین نیازمند برنامه منسجمی است. در این برنامه منسجم، فرایند تست به صورتی انجام می شود که به تجربه کاربران حاضر در سامانه و زمانبندی کسب و کار برای لانچ پروژه آسیبی وارد نشود.

چرخه تست نرم افزار

در شرکت های نرم افزاری رویکرد های متفاوتی نسب به امر پشتیبانی وجود دارد. هر شرکت نرم افزاری با توجه به مدل ارائه خدمات، صرفه مالی، امکان تخصیص منابع و همچنین ساختار طراحی سامانه آنلاین، پکیج پشتیبانی خود را طراحی می‌کند. در شرکت نوژن عمیقا به این باوریم که پایان توسعه پروژه به معنی پایان ارتباط کارفرما با نوژن نیست!

محصولات نرم افزاری نیازمند رسیدگی مستمر هستند. فرایند توسعه هیچ گاه تمام نمی‌شود و محصول نرم افزاری باید در یک چرخه دائمی توسعه و بهبود باشد. اتفاقاتی مانند رفع ایراد در کد های نوشته شده و یا خطای سرور تنها یک سو از بند های پشتیبانی هستند. بخش مهم تر چنین قرارداد هایی حفظ سلامت سیستم در برابر تعداد کاربران، حجم درخواست ها، اتفاقات ناگهانی مانند قطع اینترنت، از دست رفتن سرویس و حملات سایبری به سامانه است.

جنبه دیگری از این فرایند مربوط به گسترش سامانه و انطباق پذیری آن با شرایط جدید است. سامانه یک موجودیت دارای اینرسی بالا نیست. سامانه ها موجودیتی پویا دارند که نیازمند رشد و انطباق با شرایط جدید است.

تغییر در خدمات سیستم، به روز کردن آن با توجه به نیاز های کاربران، افزودن ابعاد جدیدی به سامانه و همچنین گسترش عمق اتوماسیون سامانه تنها بخشی از گسترش سیستم است که در هر سامانه ای باید به آن توجه کنید.

بهترین مثالی که میتوانم در این جا ذکر کنم این است : در نظر بگیرید که سامانه شما یک درخت است، این درخت در صورتی عمر طولانی خواهد داشت که همزمان با بزرگ شدن ساقه، شاخه و برگش ریشه های سامانه نیز عمیق تر در زمین برویند...سامانه از زیرساخت محکم شود تا شاخه ها پربار شوند. شاخه ها قوی شوند تا تحمل بار درخت را داشته باشند. سامانه آنلاین نیز چنین موجود زنده ای است!

هر چالشی راه حلی دارد!

در مقدمه کتاب خلق مدل کسب و کار استروالدر آمده است:

امروزه تعداد بی شماری از مدل های کسب وکار نوآورانه در حال ظهور هستند. صنایع کاملا جدیدی در حال شکل گیری می‌پاشند و همزمان صنایع قدیمی در حال فروپاشی هستند. شرکت های تازه وارد، رقبای پرسابقه را که برای بقا به شدت در حال بازآفرینی خود هستند، به چالش می‌کشند.

پلتفرم ژاکت، یک سامانه قدرتمند و در عین حال محبوب است که در بازه ای از عمر خود تصمیم به گسترش گرفت. این سامانه به عنوان یک عضو قدرتمند در یک بازار به این درک رسید که نیازمند گذار از یک ساختار آماده به یک ساختار اختصاصی است.

طبیعتا این نشان دهنده بلوغ فکری در مدیران سامانه است. درسی که داستان ژاکت دارد برای تمامی کسب و کار‌ها، چه آن‌هایی که در مرحله بلوغ هستند، چه کسب و کار های نوپا، توجه به بازار و ایده پردازی درست است.

در بازار طراحی اپلیکیشن موبایل و طراحی سایت، روزانه درخواست های زیادی برای طراحی اپلیکیشن، سایت و پلتفرم ثبت می‌شود. در بررسی تمامی این درخواست ها ۲ مورد خاص پررنگ است:

۱- این ایده ها قوی هستند، نیاز مشهودی برایشان در جامعه فعلی موجود است، ولی کسب و کار منابع مالی برای توسعه ندارد

۲- ایده هایی که به خوبی مورد بررسی قرار نگرفته اند، امکان سنجی نشده اند و یا نیاز بازار در آن‌ها دیده نشده است.

طراحی اپلیکیشن موبایل و یا طراحی یک فروشگاه اینترنتی، اتوماسیون کردن فرایند های یک کارگاه صنعتی یا توسعه یک اپلیکیشن سفارش غذا شاید در ایده راحت باشد ولی فرایند توسعه آن به نوشتن چند خط کد ختم نمی‌شود.

کسب و کار هایی که به دنبال ورود به دنیای آنلاین هستند برای تضمین موفقیت اینده خود باید با دقت فضای دیجیتال را رصد کنند و ایده کسب و کار آنلاین خود را به صورت اصولی شکل دهند.

بعد از آن، تنها کافیست مراحل به درستی طی شوند.