ریسک های سرمایه گذاری در ارز های دیجیتال

با ریزش های سنگین اخیر بیت کوین و آلت کوین ها ، همه جا صحبت از فرصت خرید و سرمایه گذاری روی ارزهای دیجیتال است ، از طرفی رشد های چند صد درصدی ارزهای دیجیتال در سالهای اخیر ، باعث شده است تا هرکسی را وسوسه کند تا در این بازار سرمایه گذاری کند.
در حالیکه این بازار هم مانند سایر بازار های مالی ، ریسک هایی دارد که باید قبل از سرمایه گذاری روی ارز های دیجیتال از آنها مطلع باشید .
بازار ارز های دیجیتال اتفاقا به دلیل نوپا و تکنولوژی محور بودن ، ریسک های بیشتری نسبت به سایر بازار های مالی از جمله بورس و فارکس دارد.

در ادامه میخواهم به بررسی ریسک های پیش رو سرمایه گذاران و معامله گران ارز های دیجیتال بپردازم ولی قبل از آن بهتر است درک بهتری از ریسک پیدا کنیم .

تعریف ریسک و انواع ریسک
ریسک به معنای عدم اطمینان و آگاهی در مورد نتیجه یک عمل است. تقریباً همهٔ کارهایی که روزانه انجام میدهیم شامل درجاتی از ریسک است، با این همه برخی از آن‌ها ریسک‌های بیشتری را به همراه دارند.
ریسک بازار را می‌توان به دو دسته کلی ریسک سیستماتیک و ریسک غیر سیستماتیک تقسیم نمود.

ریسک سیستماتیک ، ریسکی که بر کل بازار تاثیر میگذارد یعنی این نوع ریسک شامل یک پروژه یا یک صنعت خاص نیست و کل بازار را شامل میشود مانند تاثیر افزایش نرخ بهره توسط بانک مرکزی آمریکا یا اتفاقی که اخیرا برای پروژه ترا (Luna) افتاد و جو کلی بازار را منفی کرد.
ریسک غیر سیستماتیک ، ریسکی که فقط یک صنعت یا پروژه را درگیر میکند و کل بازار را در بر نمگیرد مانند هک شدن شبکه رونین که باعث شد ارزش توکن بازی اکسی اینفینیتی کاهش پیدا کند یا هک شدن بریج Wormhole شبکه سولانا که باعث مختل شدن این شبکه برای چند روز کاهش ارزش آن شد.

در ادامه به ریسک های موجود در بازار ارزهای دیجیتال و انواع آنها میپردازم.

بلوکه شدن حساب
یکی از خطراتی که همواره ما ایرانی ها با آن درگیر هستیم ، بلوکه شدن حساب است .
به دلیل اینکه کشورمان در لیست تحریم های ایالات متحده آمریکا قرار دارد و FATF را نپذیرفته است دسترسی ما ایرانی ها ، به برخی از سرویس های صرافی های خارجی و برخی از پروژه محدود شده است و اکثر ا باید کاربران با استفاده از IP ثابت یک کشور دیگر به حساب های کاربری خود لاگین کنند که این ریسک معامله گری و خطر بلوکه شدن حساب را افزایش میدهد.
نمونه تازه ای از این تحریم ها ، تحریم صرافی غیرمتمرکز Pancake بود که اجازه دسترسی به پلتفرم خو با IP ایران را نمیداد.
برخی از صرافی ها نیز مانند صرافی بایننس احراز هویت را اجباری کردند تا از ورود افراد کشورهای تحریمی با IP کشور های دیگر جلوگیری کنند.

نوسانات شدید قیمتی ارز های دیجیتال
همان طور که این روز ها شاهد هستیم ، بازار ارز های دیجیتال ، بازار پرنوسانی است و افراد باید حتما برای فعالیت در این بازار اصول مدیریت ریسک و سرمایه گذاری را رعایت کنند.
ارزهای دیجیتال در دسته بندی دارایی های سرمایه گذاری ، در دسته پر ریسک قرار میگیرند زیرا هم جزو دارایی ها نوپا محسوب میشوند و هم مارکت کپ پایینی نسبت به بقیه دارایی ها دارند و هم نوسانات شدید قیمتی دارند .
این نوسانات شدید ناشی از حجم معاملات و مارکت کپ پایین بازار و نابالغ بودن رفتار سرمایه گذاران و معامله گران است .
تاثیر اخبار و رویداد های مهم اقتصادی در بازار ارزهای دیجیتال بیشتر از سایر بازار های مالی و سرمایه گذاری است به طوریکه در مواقع اعلام خبر ، بازار نوسانات شدید قیمتی را تجربه میکند به عنوان مثال ، در مواقع سخنرانی های آقای پاول ( رییس فدرال رزرو ایالات متحده ) و مشخص کردن نرخ افزایش نرخ بهره و تعیین میزان بالانس شیت ، قیمت نوسانات شدیدی را تجربه میکند.
همانطور که اشاره کردم ، این نوسانات ناشی از مارکت کپ پایین بازار است ، اگر بخواهیم مارکت کپ کلی بیت کوین را با سایر دارایی های سرمایه گذاری مقایسه کنیم (مانند سهام اپل و یا طلا ) به وضوح به این خواهیم رسید که بازار کریپتو هنوز بازار بالغی نشده است و همچنان رفتار های هیجانی در بازار بسیار وجود دارد.

دستکاری قیمتی
یکی دیگر از خطراتی که سرمایه گذاران را تهدید میکند ، دستکاری های قیمتی توسط نهنگ ها و افراد و موسسات خاص است.
همانطور که اشاره کردم ، رفتار معامله گران و سرمایه گذاران این بازار نسبت به بازار های موازی بسیار ناشیانه است و علاوه بر آن حجم پایین معاملات روزانه و مارکت کپ پایین بازار باعث شده است که این بازار به بازار موردعلاقه افراد ثروتمند سود جو مانند ایلان ماسک و شرکت های سرمایه گذاری خطرپذیر (VC) تبدیل شود .
این افراد یا شرکت ها با سواستفاده از هیجانات کاذب بازار و قدرت ثروت خود و مارکتینگ و تبلیغات خود در فضا های مختلف اشتراکی ، قیمت های موجود در بازار را دستکاری میکنند و موجب پامپ و دامپ بازار میشوند.
نمونه این دستکاری ها در افزایش قیمت برخی از شت کوین ها مانند دوج کوین با توییت های ایلان ماسک و یا دستکاری شرکت تتر با چاپ تتر و افزایش دادن قیمت های بازار .

قانون گذاری و نهاد مرکزی
بحث قانون گذاری ، بحث داغی است که در سالهای اخیر افراد مختلفی درباره آن اظهارنظر کرده اند.
برخی قانون گذاری را مفید میدانند ، این افراد میگویند با ورود قانونگذاری به بازار ارزهای دیجیتال این بازار همه گیر تر میشود و مردم بیشتری از ارزهای دیجیتال استفاده خواهند کرد . همچنین از بسیاری جرایم مانند کلاهبرداری و پولشویی که در سال های اخیر با استفاده از ارزهای دیجیتال بسیار فرا گیر شده بود ، جلوگیری میشود.
این افراد معتقد هستند که وجود یک نهاد مرکزی ، از بسیاری از تخلفاتی که الان در بازار اتفاق می افتد مانند دستکاری های قیمتی جلوگیری میکند و همچنین به کاربران کمک میکند تا در مواقعی که تراکنشی را اشتباه انجام و تایید کرده اند ، تراکنش را اصلاح کنند.
اما برخی افراد هم مخالف قانون گذاری ارزهای دیجیتال هستند ، این افراد معتقد هستند ذات و ماهیت ارز های دیجیتال بخاطر غیرمتمرکز بودنشان با قانون گذاری تداخل دارد و ارزهای دیجیتال باید از طریق سازمان های مستقل غیرمتمرکز (DAO) مدیریت و قانون گذاری شوند.

حملات سایبری
بازار ارز های دیجیتال ، تکنولوژی محور است و همواره افرادسودجو در کمین هستند تا با استفاده از ضعف اطلاعاتی کاربران ، سرمایه آنها را تهدید کنند.
در ادامه به چند نوع از این حملات سایبری اشاره میکنم.

1- جعل اطلاعات پرداخت (Spoofing) و فیشینگ (phishing)
v بگذارید این مثال را بزنم که شما می خواهید به یک دوست، پول انتقال دهید. آدرس کیف پول او را به دقت کپی می کنید اما بدافزار یک آدرس دیگری را در کلیپ برد(clipboard) جایگزین می کند. کاربر هم متوجه نمی شود و هم این که پس از کپی، به خصوص اگر آدرس شامل کاراکترهای نامفهوم و درهم بسیاری باشد، آن را مجدد چک نمی کند.
یا به عنوان مثالی دیگر در این زمینه، فیشینگ را در نظر بگیرید. همانند پول های الکترونیکی مرسوم و متداول، کاربران ممکن است برای ورود به یک وب سایت فیشینگ، فریب بخورند و در آن سایت، کیف پول ارزِ رمزگذاری شده خود(crypto wallets) را آپلود نموده و رمز عبور را وارد کنند.
البته، کاربران سنتی بانک یا یک سیستم پرداخت نیز ممکن است با مشکل سرقت های سایبری مواجه شوند. با این حال، در یک سیستم پرداخت سنتی، همیشه امکان نسبتاً خوب لغو کردن انتقال وجود دارد.

2- خطای وارد کردن آدرس توسط کاربر
یکی از ریسک هایی که مخصوص ارزهای دیجیتال است، از دست دادن پول به دلیل بروز خطا در آدرسی که برای انتقال پول ساخته شده است.

3- از دست دادن فایل کیف پول(wallet file)
مشکل دیگری که در ارزهای دیجیتال مرسوم است، از دست دادن یا به سرقت رفتن کیف پول است.
اکثر کاربران، فایل کیف پولشان را در کامپیوترشان ذخیره می کنند. به همین دلیل این فایل ها ممکن است توسط یک بدافزار به سرقت روند یا اگر هارد کامپیوتر خراب شود از دست بروند.
به همین دلیل کاربران حرفه ای تر، از کلید مخفی خودشان کپی می گیرند و کیف پول های سخت افزاری خریداری می کنند. اما تعداد این کاربران کم است.

4-عرضه اولیه(ICO)های ناامن
از سال 2017، سرمایه گذاری در پروژه های مربوط به بلاکچین یا ارزهای دیجیتال که در ابتدا راه خود بودند و در حال جذب سرمایه برای راه اندازی پروژه خود بودند ، گسترش یافت . به این نوع جذب سرمایه ، ICO(عرضه اولیه) گفته میشود.
پیامد این امر به طور خلاصه این بود که ، با استفاده از ارزهای دیجیتال به سادگی میتوان بودجه هنگفتی تنها با یک اتصال اینترنتی به دست آورد.
مشکل این است که بازار ارزهای دیجیتال هنوز به اندازه ی لازم تنظیم نشده است، یعنی هنوز هیچ مکانیزم ارزیابی ریسک وجود ندارد و هیچ تضمینی برای بازگشت سرمایه، به جز قول و ضمانت شفاهی دست اندرکاران، وجود ندارد.
با توجه به اینکه در بازار ارزهای دیجیتال، ردیابی و شناسایی دریافت کننده ی پول به سادگی امکان‌پذیر نیست، در نهایت، ممکن است وی به راحتی همراه با پول فرار کند.

5- جعل آدرس یک کاربر
روش ساده تری هم برای دزدیدن پول وجود دارد. جمع آوری وجوه در یک ICO، معمولاً در مدت زمان معینی آغاز می شود و هنگامی که مبلغ مورد نیاز جمع آوری شد، خاتمه می یابد. در زمان شروع، آدرس مکان جمع آوری به وب سایت پروژه ارسال می شود (البته هیچ الزامی در آن نیست، بلکه تنها یک روش رایج است).
در طول ICO، یک هکر به وب سایت پروژه دسترسی می یابد و تا ICO باز می شود آدرس را با آدرس خودش جایگزین می کند. در یک ساعت چند هزار شرکت کننده، چندین میلیون دلار به دارایی اضافه می کنند. سپس آدرس ها به عنوان آدرس جعلی مشخص (برچسب گذاری) می شوند. اما در صورتی که از فعالیت این سرمایه گذاران مشتاق، ممانعت به عمل نیاید، بسیاری از آن ها به انتقال پول به همان آدرس جعلی ادامه می دهند و هکر چند میلیون دلار دیگر در آن روز به دست می آورد.

6-هک شدن پروژه ها مختلف
یک ماه پیش بود که بزرگترین سرقت تاریخ ارز های دیجیتال اتفاق افتاد و هکر ها توانستند 600 میلیون دلار دارایی را از شبکه رونین که متعلق به Sky Mavis بود (این شبکه برای توسعه بازی محبوب Axie Infinity ساخته شده بود ) به سرقت ببرند.
از ابتدا پیدایش ارزهای دیجیتال ، هکر ها انواع و اقسام روش های خلاقانه را برای هک کردن پروژه های مختلف و سرقت دارایی های آنها به کار برده اند ، و زمانیکه اختلالی در روند یک پروژه پیش می آید باعث میشود این پروژه ارزش خود را از دست بدهد به همین دلیل یکی از ریسک های مهمی است که سرمایه گذاران باید به آن توجه داشته باشند.
در سال های اخیر ، هکر ها بیشتر به پروژه های دیفای و بریج ها حمله کرده اند و سعی داشته اند با استفاده از ضعف های امنیتی موجود در پروژه و ضعف اطلاعاتی کاربران ، به پروژه آسیب وارد کنند و سرمایه کاربران را به سرقت ببرند.
* پروژه های دیفای (DeFi) : امور مالی غیرمتمرکز (Decentralized Finance) یا همان دیفای به مجموعه‌ای از برنامه‌های کاربردی اشاره دارد که می‌توانند امور مالی مهمی مانند دریافت وام و معاملات مالی را به‌صورت غیرمتمرکز و بدون نیاز به واسطه انجام ‌دهند. به‌عبارت دیگر، دیفای یک پروژه نیست، بلکه یک اکوسیستم از صدها پروژه گوناگون است که همه آنها خدمات مالی غیرمتمرکز ارائه می‌دهند.
* پروژه های بریج (Bridge) : پروژه های بریج (Bridge) با ایجاد اتصال‌ها یا لینک‌های مختلف امکان انتقال توکن یا داده‌ها را بین دو اکوسیستم بلاکچینی مختلف و با قابلیت‌های متفاوت فراهم می‌سازند.

چند نمونه از هک های معروف دنیای ارز های دیجیتال

هک Bitfinex در سال (2016)
Bitfinex یکی از محبوب ترین صرافی های ارزهای دیجیتال در جهان است. این صرافی حدود دو میلیون کاربر دارد و هر روز میلیارد ها دلار معاملات در آن انجام می شود. در سال 2016، این شرکت قربانی هک شد و سارقان 120،000 بیت کوین را سرقت کردند.
استفاده از کیف پول چند امضاء Bitfinexباعث شد این هک امکان پذیر شود.
هک DAO در سال (2016)
هکر ها حتی به اتریوم هم رحم نکرده اند ، و DAOکه یک قرار داد هوشمند بر بستر اتریوم بود را هک کردند.
DAO مانند یک صندوق سرمایه گذاری بر روی شبکه اتروم فعالیت داشت . کاربران میتوانستند با سرمایه گذاری در DAO در پروژه هایی که سرمایه گذاری کرده بودند ، حق رای داشته باشند.
DAO در زمان خود بزرگترین ICO تاریخ بود که توانسته بود 150 میلیون دلار سرمایه جذب کند.
این هک باعث اختلاف در بین اعضای جامعه اتریوم شد و بعد از فورک های انجام شده باعث پیدایش اتریوم کلاسیک شد.

پروژه های پانزی و هرمی
برخی از پروژه ، هیچ گونه خدمات خاصی را ارائه نمیدهند و صرفا با یک سایت و یک سپیدنامه ( وایت پیپر ) ، به جمع آوری سرمایه و فروش توکن خود میکنند و در نهایت سرمایه گذاران دچار ضرر میشوند. ( البته ممکن است یک پروژه در بخش فنی و تکنیکی به یک سری مشکلات برخورد کند که باعث شود ارزش توکن آن افت کند و سرمایه گذاران متضرر شوند پس حتما قبل از سرمایه گذاری روی هر پروژه ، اطلاعات و تحقیقات لازم درباره پروژه و آینده پروژه انجام دهید).
دسته دیگر این پروژه ها ، پروژه های هرمی است. حتما تاکنون اسم یونیک فایننس به گوشتان خورده است .
سیستم کار این پروژه ها این گونه است که به افراد تضمین سود ثابت با کمترین ریسک را میدهند ، در واقع سود سرمایه گذاری افراد قدیمی‌ تر را با دریافت پول از سرمایه گذاران جدیدتر تضمین می نماید.
در روزهای اول فعالیت شرکت، سود به صورت منظم و دقیق به سرمایه‌ گذاران تعلق می گیرد. همین موضوع موجب می شود تا مشتریان، طرح‌ را به دوستان و آشنایان خود معرفی نمایند. این طرح در آخر به علت وجود نداشتن محصول کاربردی به یک اشباع می‌ رسد که دیگر سرمایه‌ گذاران جذب آن نمی‌ شوند. بدین ترتیب سرمایه‌ گذاران پیشین هم دیگر پولی دریافت نخواهند کرد و طرح به صورت کامل از هم فرو می پاشد.
وجود قانونگذاری و یک نهاد مرکزی ، میتواند تا حدودی از بوجود آمدن پروژه های Scamو پانزی جلوگیری کند.

مالیات و ارزهای دیجیتال
در سال های اخیر ، بسیاری از کشورها بیت کوین و ارز های دیجیتال را به رسمیت شناخته اند و حتی سعی در صدور (CBDCیا رمز ارز ملی) خود افتاده اند.
اما قسمت بد ماجرا ، وضع قوانین مالیاتی برای معامله گران ارزهای دیجیتال است به طوریکه بسیاری از کشور ها شرط فعالیت یک صرافی متمرکز در کشور خود را به احراز هویت اجباری گره زده اند تا بتوانند هویت افراد فعال در این بازار را شناسایی کنند و از حساب ها و معاملات آنها مالیات دریافت کنند.

اینها چند نمونه از ریسک های موجود در بازار ارز های دیجیتال است که سرمایه گذاران بهتر است قبل از ورود به این بازار از این ریسک ها اطلاع داشته باشند.

درادامه به چند راهکار برای کم کردن ریسک در بازار ارزهای دیجیتال اشاره میکنم.

1- قبل از ارسال پول، بر روی آدرس گیرنده دابل کلیک کنید(حداقل۵حرف اول و آخر آدرس را چک کنید) و مبلغی که باید ارسال شود و میزان کارمزد مربوطه را بررسی کنید.
2- تحت هیچ شرایطی 12 حرف امنیتی کیف پول خود را در اختیار هیچ سایت یا فردی قرار ندهید و تا حد امکان از کیف پول های سخت افزاری استفاده کنید.( برای برداشت یک ارز یا واریز یک ارز هیچ نیازی به عبارات خصوصی کیف پول (پسورد + 12 حرف امنیتی) نیست پس فریب افراد سودجو را نخورید ).
3- قبل از سرمایه گذاری روی یک ارز دیجیتال ، تحقیقات خود را روی این پروژه تکمیل کنید و سپس در صورت تایید عوامل بنیادی بر روی پروژه سرمایه گذاری کنید.

برای اینکه نقشه راهی برای انجام تحقیقات خود داشته باشید ، پیشنهاد میکنم حتما ویدیو زیر را تماشا کنید تا بدانید که تحلیل فاندامنتال (بنیادی ) در دنیای ارزهای دیجیتال چگونه انجام میشود .
لینک ویدیو

4- حتما مدیریت سرمایه را در این بازار پرنوسان ، رعایت کنید و به دور از حاشیه و با آرامش و تمرکز ذهنی بالا معاملات خود را انجام دهید.