بازی و اسباب‌بازی؛ دخترانه یا پسرانه ؟

مریم قاسمی / بازی بان - شماره هفتم و هشتم/ آذر و دی 97

لینک دانلود: bazibaan.com

کودکان آینده‌سازان کشورند. ملّتی در آینده پیروز و سعادتمند خواهد بود که به نیازهای جسمی و روانی کودکان خود توجه بیشتری داشته باشد. امروزه روان‌شناسان معتقدند که برای رسیدن به مراحل بالاتر رشد باید پایه‌های اولیه رشد را جدی گرفت چرا که استحکام پایه‌های اولیه رشد بستگی به بازی و اسباب‌بازی در کودکی دارد. بازی برای کودک همانند آب است برای ماهی است. بازی و اسباب بازی‌ها باید متناسب با ویژگی‌های سنی، رشد جسمی و روانی کودک باشد تا اثرات مفید و سازنده‌ای داشته باشد وگرنه کودک را دچار شکست‌های متعدد و در نهایت، دچار احساس حقارت می‌کند.

بازی نوعی رفتار است و می‌تواند بیانی از درخواست درونی کودک باشد. با مشاهده بازی کودکان، می‌توان ساخت شخصیتی آنها را محک زد و نسبت به چگونگی رفتار عاطفی آنها (مهر، علاقه، خشم، کینه و ..) قضاوت کرد.

جودیت ای، اوون بلیک مور و رنه‌ ای سنترز، اسباب‌بازی‌ها را از نظر خصوصیات بازی به سه دسته تقسیم کرده است: دخترانه، پسرانه، فراجنسی یا خنثی.

1.بازی‌های دخترانه: بازی‌های دخترانه مطابق با ذات و فطرت دخترها ساخته شده است تا حس دخترانگی و بعدها حس همسری و مادری در آنها حفظ و تقویت کند. باید گفت که دخترها بازی‌های ساکن را ترجیح می‌دهند و دوست دارند کم‌تحرک و آرام باشند. از جمله بازی‌های مورد علاقه دخترها: عروسک‌بازی، طناب‌بازی، معلم بازی،خاله بازی، معمابازی و .... است.

2.بازی‌های پسرانه: بازی‌های پسرانه نیز باید براساس ذات و فطرت مردانه آنها ساخته شود تا در آینده حس پدری و مسولیت‌پذیری در آنها تقویت شود. پسرها دوست دارند در جریان بازی، انرژی بدنی‌شان را تخلیه کنند و سراغ بازی‌های پرتحرک یا قدرتی می‌روند. استفاده از ابزارها، تیراندازی، بادبادک‌بازی، دوچرخه‌سواری، تیله‌بازی، کشتی، مشت‌زنی، فوتبال، دوچرخه‌سواری، ماشین بازی، اسباب‌بازی‌های رزمی مثل تفگ، شمشیر، تانک و ... از بازی‌هایی است که معمولاً پسرها به آنها رغبت نشان می‌دهند.

3.بازی‌های فراجنسی یا خنثی که انواع مختلفی دارد که عبارتند از:

الف) بازی‌های دسته‌جمعی مانند الک دولک، اتل متل توتوله، یک قل دو قل ، هفت سنگ، لی‌لی و تیله بازی کودکان را اجتماعی و سازگار با آدم‌ها و محیط پیرامون خود بار می‌آورد.

ب)بازی‌های ورزشی مانند شنا، دو، اسب‌سواری و تیراندازی، که علاوه بر افزایش قدرت جسمی کودک برای تربیت شجاعانه کودکان مفید است.

پ) بازی‌های علمی و فکری، ‌مانند بازی با اشکال و اعداد و انواع سازه‌ها که دقت و تمرکز کودک را فعال می‌کند و قدرت تخیل و تجسم فضایی او را افزایش می‌دهد.

ت)بازی‌های ایدئولوژیک مانند نمازخواندن و وضوگرفتن. که در عالم کودکی باید کودکان را تشویق به انجام آن کرد؛ به عنوان مثال باید در جواب سلام کودکان، با گرمی ‌و محبت عکس‌العمل نشان داد، در روزه گرفتن کودکان را باید تشویق کرد.

ث)بازی‌های مدیریتی مانند بازی در رابطه با انوع شغل‌ها، می‌تواند حس مسئولیت‌پذیری و کنجکاوی کودک را افزایش دهد.

ج)بازی‌های تاکتیکی و تکنیکی مانند قایم‌باشک‌بازی و گرگم به هوا که کودک در آن تاکتیک‌های مختلفی را تمرین می‌کند و بازی‌های تکنیکی مانند بازی با تیروکمان و ماهی‌گیری و بازی‌هایی که کودک در آن یک کیت الکتریکی را سر هم می‌کند، که این بازی‌ها باعث تقویت هوش و خلاقیت کودک می‌شود.

با توجه به تقسیم‌بندی ذکر شده باید به این نکته اشاره داشت که بازی کردن دختربچه‌ها با اسباب‌بازی‌های پسرانه و بازی کردن پسرها با اسباب‌بازی دخترانه ممکن است والدین را نگران کند که نکند بچه‌شان مشکلی دارد. اما والدین باید به این مسله توجه داشته باشند که در ابتدای کودکی تفاوت زیادی میان بازی‌های دخترها و پسرها مشاهده نمی‌شود و با بالاتر رفتن سن، آغاز دوره دبستان و ورود به اجتماع، مرزبندی‌های میان این دو جنس بیشتر می‌شود و این مرزبندی‌ها در بازی‌ها هم خود را نشان می‌دهند.

نتیجه اینکه هر جنسی، بازی و اسباب بازی متناسب با ویژگی‌های روحی و سنی خودش را دارد و یکسری بازی‌ها و اسباب‌بازی‌ها نیز در بین دو جنس مشترک هستند. حال اگر کودکی گاهی تمایل داشته باشد با اسباب‌بازی‌هایی که بیشتر مناسب جنس مخالف به نظر می‌رسد بازی کند، نگران‌کننده نیست. مثلا اگر پسربچه ای با اسباب بازی‌های پسرانه بازی می‌کند و لباس‌های پسرانه می‌پوشد، از عروسکی خوشش بیاید و بخواهد آن را داشته باشد، اصلا نگران‌کننده نیست. اگر هم دختری گاه دلش بخواهد با ماشین یا تفنگ بازی کند ولی با عروسک‌هایش هم بازی می‌کند، نباید نگران شد. مشکل جایی است که این رفتارها افراطی باشد. یعنی اگر پسربچه، دخترانه حرف بزند، رفتارهای دخترانه داشته باشد، بخواهد لباس دخترانه بپوشد و فقط با دخترها بازی کند و اسباب‌بازی‌های دختران را ترجیح دهد یا اگر دختری بگوید من پسرم و فقط با پسرها بازی کند، بزند، هل دهد و رفتارهای خشن نشان دهد و حتی جنسیت خود را نپذیرد و تمایلی به بازی با اسباب‌بازی‌های دخترانه نداشته باشد، مشورت پدر و مادر با روان‌پزشک ضروری است چرا که بازی با اسباب‌بازی جنس مخالف به طور افراطی سبب ایجاد شخصیت دوگانه در کودک می‌شود.

بازی سازنده -< ذهن فعال= رشد= تجربه (کشف، پردازش، ابداع)= رضایتمندی =احساس خوشایند.

بازی مخرب -< ذهن منفعل = فربه = محفوظات (الگو ، تکرار ، انباشت ) = ملال = احساس ناخوشایند.

منابع:

روانشناسی بازی(سیامک رضا مهجور)

بازی و زندگی(فروغ علی شاهرودی)

بازی کودک در اسلام(محمد صادق شجاعی)

فصلنامه معرفت،شماره 64، محمد رضا مطهری

فرزندان خود را در بازی بهتر بشناسیم(دیدیه کالوت)