نقش مدل پلتفرم در تحول دیجیتال چیست؟

استارتاپ‌هایی که به‌تازگی به دنیای تحول دیجیتال (Digital transformation) قدم گذاشته‌اند، یک جورهایی پذیرفته‌اند که باید از شر تفکر سیستمی (Systems theory) خلاص شوند تا با آغوش باز از چرخاندن ایده (Pivot) کسب‌وکار به‌عنوان نوعی پلتفرم استقبال کنند.

پیشتازان مدل کسب‌وکار پلتفرمی مثل آمازون و ای.بی در فروش، بازار را رهبری کرده و بقیۀ برندهای بزرگ هم از روش آن‌ها پیروی می‌کنند. برای مثال، شرکتی مثل نایکی به پلتفرم‌ها مهاجرت کرده‌ و به‌تازگی سرویس «نایکی اکسلیتور» را راه انداخته است تا به شرکت‌های دیگر در ساختن پلتفرم‌های نایکی کمک کند.

تحول دیجیتال نیازمند رویکردی جدید در بحث رشد کسب‌و‌کارهاست. پلتفرم‌ها یا بازارهای چندوجهی نوآوری‌های صنعتی آینده را تسهیل می‌کنند. با ابداعات جدید و به لطف مشارکت نوآوران خارجی، شرکت‌ها می‌توانند تجربۀ کاربر سهام‌داران و سرمایه‌گذاران را بهبود ببخشند، در‌حالی‌که در هزینه و زمان صرفه‌جویی می‌کنند. در مفهوم مدل کسب‌وکار پلتفرمی، هر چقدر پتلفرم‌ مشارکت‌کننده‌های بیشتری را جذب کند، محیط جذاب‌تری برای عرضه‌کنندگان می‌شود و ارزش پلتفرم هم بیشتر می‌شود.

گزینه‌های در دست به قدری زیاد هستند که انتخاب را سخت می‌کنند. یکی از رویکردهای مؤثر در اجرای مدل کسب‌وکار پلتفرمی که عموماً توسط شرکت‌های جهانی پذیرفته شده است، بدون شک بهره‌گرفتن از پلتفرم‌های دیجیتال است. شاید از پلتفرم‌ها به‌صورت پروژه‌ای استفاده شود و شاید هم در همکاری‌های بلند‌مدت. شاید بعضی از منابعِ داخلی، به‌صورت دائمی متعلق به شرکت باشند، بعضی‌ها هم به اشتراک گذاشته می‌شوند و بعضی‌ها از منابع بیرونی به دست می‌آیند.

در این نوشته توضیحاتی داده‌ام دربارۀ اینکه چرا رویکردی پلتفرمی لازم است تا کسب‌و‌کارها تجربۀ کاربری بهتری بسازند و تحول دیجیتالی مؤثرتری داشته باشند. قبل از شروع هم یادتان نرود که پلتفرم دیجیتال (Digital platform) و مدل کسب‌و‌کار پلتفرمی (Platform business model) دو مفهوم جدا از هم هستند؛ ولی در عمل به‌شدت می‌توانند تقویت‌کنندۀ همدیگر هم باشند. به بیان ساده‌تر اینکه پلتفرم دیجیتال یعنی بازار چندوجهی برای عرضه و تقاضای محصول و سرویس نوآورانه مانند کافه‌بازار و مدل کسب‌و‌کار پلتفرمی عموماً از یک لایۀ دیجیتال به نام پلتفرم استفاده می‌کند، مثل مجموعه رستوران فریکادل.

تحول دیجیتال از رگ‌گردن به ما نزدیک‌تر است!

تحقیق تازۀ سایت Forrester حاکی از تغییر گسترده‌ای در تمرکز فعالیت‌های بهبودی فرایندی کسب‌و‌کارهاست. سال ۲۰۱۶، محرک اصلی کاهش هزینه‌ها بود؛ اما امروز، سرمایه‌گذاری‌ها در مسیر بهبود تجربۀ کاربری انجام می‌شوند و تا چند سال آینده انتظار می‌رود که سرعت‌بخشی تحول دیجیتال محرک اصلی و کلیدی برای استارتاپ ها و کسب‌و‌کارهای بزرگ باشد.

انتظار می‌رود که کسب‌و‌کارها، در حرکت رو به جلوی خود، اهمیت بهبود تجربۀ کاربری را درک کنند و پی بنیادی محکم برای تحول دیجیتال را بریزند. به نظر می‌رسد که کسب‌و‌کارها متوجه این موضوع خواهند شد که تحول دیجیتال به چست و چابک بودن قسمت‌هایی از مجموعه، مثل مدل کسب‌وکار و منابع جدید درآمدی، کمک چشمگیری می‌کند.

امروز، رصد تجربۀ مشتری حوزۀ سرمایه‌گذاری با رشد فزاینده همراه است. MyCustomer پیش‌بینی کرده است که ۶۰درصد از کسب‌و‌کارهای بزرگ تا سال ۲۰۱۸ این قابلیت را در خود خواهند داشت که تا همین سه سال پیش، بیش از ۲۰درصد نبود. بله، تجربۀ مشتری اکثراً ضریب موفقیت یا نرخ محدودیت در نتایج نهایی کسب‌وکارهاست. انتظار می‌رود که این نرخ تا سال‌های آینده بیشتر هم بشود.

مدل پلتفرم چیست؟

پلتفرم در گذشته به یک طراحی سرویس‌محور استفاده‌شده در مجموعه‌ای قابل تعامل از سرویس‌ها گفته می‌شد که در کنار هم برای ساختن اپ‌ها و جریان‌های کاری برای دستیابی به اهداف یک کسب‌و‌کار به کار گرفته می‌شدند. این پلتفرم را می‌توان یکی از تکه‌های «لِگو» یا سرویس‌های تکنولوژی اصلاح‌شده در نظر گرفت که می‌توان برای رفع نیازهای کسب‌و‌کارها چینش آن‌ها را تغییر داد. آزادی و ذات ترکیبی، در ایدئال‌ترین حالت، برای توانایی‌های بیرونی در فرایندهای کسب‌و‌کار دیجیتالی جدید و مدل‌های کسب‌وکار، مناسب هستند.

تعریف امروزی‌تر از پلتفرم این است: «پلتفرم، گروهی از تکنولوژی‌هاست که به‌عنوان یک پایه، روی آن‌ها اپلیکیشن‌های دیگر، فرایندها یا تکنولوژی‌ها گسترش و توسعه می‌یابند».

به‌هر‌حال، کلمۀ پلتفرم اغلب درست درک نمی‌شود، به‌خصوص با رشد تعداد پلتفرم‌های ابری، پلتفرم‌های مدل کسب‌وکاری دوسویه، پلتفرم‌های گوشی و... .همچنین پلتفرم‌های دیجیتال می‌توانند کلی از ابزارها باشند، مانند یک سایت، سرویس ثبت‌نام، پایگاه داده‌ای از مخاطبان، فرایند‌های پرداخت، یک فروشگاه، فید خبری یا... . این ابزارها با‌توجه‌به کسب‌و‌کارها متغیر هستند و آن‌ها اینجا هستند تا تجربۀ کاربری بهتری درست کنند.

چند نوع پلتفرم دیجیتال وجود دارد؟

احتمالاً وجود تعداد پلتفرم‌های دیجیتال بی‌نهایت باشد، اما...

پلتفرم‌های تبلیغاتی یکی از محبوب‌ترین‌ها هستند. وقتی صحبت از موتورهای جستجو می‌شود، فکر ما سریع به سراغ گوگل می‌رود. اما، کشورهای مختلف، مثل چین و روسیه، جستجوگرهای غالب خود را دارند. به‌علاوه، شما می‌توانید یوتیوب را یک موتور جستجوگر مخصوص ویدئوها در نظر بگیرید و همچنین پلتفرم‌های ویدئویی دیگری مانند Dailymotion، Vimeo، آپارات و... نیز وجود دارند. پلتفرم‌های سوشال مانند اینستاگرام، فیس‌بوک و لینکدین هم مدل‌های کسب‌وکاری تبلیغاتی دارند؛ اما لینکدین مدل کسب‌وکاری اشتراکی نیز برای کاربران خواهان نسخۀ طلایی (پریمیوم) دارد. در طرف مقابل، تیندر را هم می‌توان یک پلتفرم سوشال و اشتراکی در نظر گرفت. بقیۀ پلتفرم‌ها که مدل اشتراکی دارند، شامل اسپاتیفای، نتفلیکس و... هستند.

پلتفرم‌های دیجیتال می‌توانند دانش هم به اشتراک بگذارند؛ مثل Lynda، Coursera، Udemy و... . بعضی دیگر هم فقط اطلاعات به اشتراک می‌گذارند، مثل Glassdoor، Yelp و... . کسب‌و‌کارهایی که محصولات فیزیکی دارند، می‌توانند آن‌ها را از طریق پلتفرم‌های ایکامرس، مانند آمازون، شاپیفای، یا... یا بازارهای آنلاین مثل گوگل پلی یا اپل استور یا کافه بازار و سیب اپ و... بفروشند.

پلتفرم‌های دیجیتال می‌توانند باارزش‌ترین دارایی هر کسب‌و‌کاری باشند که مدل کسب‌وکاری پرداخت برای هر مشتری دارد. اوبر و اسنپ و تپسی و... شاید یکی از محبوب‌ترین پلتفرم‌های این شکلی باشند. آمازون و Microsoft Azure و ابر آروان نسخه‌های متفاوتی از این نوع مدل را دارند؛ مانند «PaaS» یا «پلتفرم به‌عنوان سرویس»، «Iaas» یا «زیرساخت به‌عنوان سرویس» و «DBaaS» یا «پایگاه داده به‌عنوان سرویس».

تزریق پلتفرم به مدل کسب‌و‌کار

آقای دیوید آرون (David Aron)، مدیرعامل سایت Gartner، توضیح می‌دهد:

ما الان دیگر غرق در دریای کسب‌و‌کارهای دیجیتال شده‌ایم؛ چرا که تعداد زیادی از شرکت‌ها کسب‌وکار خود را تغییر داده و براساس توانایی‌های دیجیتال، مدل‌های کاری خود را عملی می‌کنند. کسب‌و‌کارها و آژانس‌های دولتی کمتر شبیه سیستم‌های ثابت̔ و بیشتر شبیه پلتفرم هستند. یک پلتفرم، بنیانی برای کسب‌وکار می‌سازد که در آن منابع در یک جا جمع می‌شوند. بعضی‌وقت‌ها این اتفاق سریع و موقتی رخ می‌دهد و بعضی‌وقت‌ها هم به شیوه‌ای خیلی ثابت اتفاق می‌افتد تا ارزش به‌مرور تولید شود.

کسب‌و‌کار دیجیتال بدون شک قوۀ تخیل افسران ارشد اطلاعات یا «CIO» را پر کرده است. طبق یک مطالعۀ جهانی جدید توسط سایت گارتنر، متوسط افسران ارشد اطلاعات انتظار دارند که سود دیجیتال در کسب‌و‌کار آن‌ها از ۱۶درصد به ۳۷درصد کل بازده در پنج سال آینده رشد کند. در مقابل آن، افسران ارشد اطلاعات بخش عمومی، انتظار رشد ۴۲درصد به ۷۷درصد در فرایند‌های دیجیتال را می‌کشند. اگرچه معنی سود و فرایند دیجیتال جای بحث زیادی دارد، این واقعیت را پررنگ می‌کند که کسب‌و‌کار دیجیتال دیگر یک واقعیت است. اطلاعات و تکنولوژی، دست بالاتر در کسب برتری رقابتی و اختلافی را دارند.

مدل‌های کسب‌و‌کار سنتی و خشک دیگر تمام شدند. دوران دیجیتال یعنی داشتن یک استراتژی چست‌وچابک که می‌تواند براساس نیاز بازار و اولویت‌ها منابع را جابه‌جا کند و تغییر بدهد. به‌جای تمرکز بر مالکیت شخصی منابع، تفکر پلتفرمی از طریق ارتباطات و تعامل‌ها ارزش می‌سازد. برای مثال، سوپرمارکت آنلاین «اوکادو» را در نظر بگیرید. این کسب‌و‌کار تأیید کرده است که به دنبال کسب مجوز پلتفرم خود از سوپرمارکت‌های خارجی است تا به‌ظاهر، رقابت را به مشتری‌های بالقوه تبدیل کند.

وارد‌کردن پلتفرم دیجیتال به مدل کسب‌وکاری کار ساده‌ای نیست. این ابتکار به ساختن قوانین و فرایند‌های جدید نیاز دارد. در ادامه، کسب‌و‌کار به بخش جدید یا شریک جمع‌سپار نیاز دارد که آن را می‌سازد و حواسش به آن است. در آخر، این پلتفرم به تغییر در اهداف، ارزش‌ها و تفکر سازمانی نیاز دارد.

کسب‌و‌کارهایی که پلتفرم دیجیتال را وارد مدل خود می‌کنند، باید طرز تفکر و عملکرد خود را تغییر بدهند. شما باید مدل کسب‌وکار را تنظیم کنید تا از همۀ ابزارهای جدید استفاده کنید، با درک این موضوع که هر ابزار نقش مخصوصی در فرایند بر عهده دارد. شاید حتی لازم باشد که متخصصانی برای فرایند‌های مختلف مرتبط با پلتفرم‌های دیجیتال استخدام کنید.

پلتفرم‌های دیجیتال باید جزئی حیاتی از استراتژی کسب‌و‌کارها بشوند. هر فرایند یا فعالیتی باید مطابق با پلتفرم و کارکرد آن برنامه‌ریزی شود. این تغییر راحت نخواهد بود. کارمندانی که به فرایند‌های حاضر عادت دارند، شاید مقابله کنند. اما رضایت مشتری که در ادامه کسب می‌کنید، ارزش آن را خواهد داشت. استقبال از پلتفرم دیجیتال برای مزیت رقابتی کسب‌و‌کار حیاتی است. نداشتن استراتژی دیجیتال، یعنی عقب‌ماندن و شکست‌خوردن توسط رقبا. تکنولوژی مدام تغییر می‌کند و کسب‌و‌کارها کسانی هستند که باید با آن حرکت کنند. دیگر بحث شجاعت نیست، نوعی ضرورت است.

تحول دیجیتالی به کمک پلتفرم

یک راهکار پلتفرمی به کسب‌و‌کار شما اجازه می‌دهد که یک بنیان قابل رشد، مستحکم و درعین‌حال منعطف بسازید، در‌حالی‌که سرعت رشد را بالا می‌برید، از سرمایه‌ها استفاده کنید و فرایند‌های «دم‌بلند» را در کار خود بگنجانید. یک راهکار پلتفرمی برای استقبال از تغییرات فرایند و قابلیت‌های نوظهور در مسیر تحول کسب‌و‌کار، انعطاف کافی را فراهم می‌کند و فرایند توسعۀ‌ کسب‌و‌کار شما را پیش‌بینی‌پذیرتر و تکراری‌تر می‌سازد که نتیجۀ آن‌ سرعت دسترسی شما به بازار را بیشتر و ریسک آن را کمتر می‌کند.

پلتفرم‌ها می‌توانند با سیستم‌های ضبط کسب‌وکار شما ادغام شوند، با فرایندهای در حال تغییر منطبق شوند و تکنولوژی‌های در حال تحول را در خود بگنجانند و در همان حال، امنیت، رشد و نظارت مورد نیاز را نیز فراهم کنند. پلتفرم‌ها باعث قوی‌ترشدن انسجام کسب‌و‌کار می‌شوند که اهمیت زیاد دارد؛ چراکه این افراد هستند که باید پلتفرم‌ها را به کار بگیرند.

مدیریت فرایند کسب‌و‌کار که در فضای سنتی به دفتر اصلی کسب‌و‌کار نسبت داده می‌شد، امروزه، اکثراً به‌عنوان کاتالیزور کلیدی برای بهبود تجربۀ مشتری شناخته می‌شود. کسب‌و‌کارها به رویکرد پلتفرمی نیاز دارند تا به‌طور مؤثر موانع کاری را بشکنند و در دفترهای پیشرو، میانی و پشتی رشد کنند.

یک قدم از بقیه جلوتر باشید

سرویس‌دهندگان با رویکرد و تخصص پلتفرمی در صنعت شما، می‌توانند ارزش زیادی به کسب‌و‌کار شما در حین تحول دیجیتال اضافه می‌کنند. بهترین تأمین‌کنندگان قبل از شیب رو به رشد تکنولوژی، سرمایه‌گذاری خود را انجام می‌دهند تا درک کنند که فرایندهای حال حاضر چطور می‌توانند از مداخله‌های دیجیتال سود ببرند.

سرویس‌دهندگان پیشرو در تمام راه شریک شما خواهند بود، برخلاف فروشنده‌های محصول یا تکنولوژی که میل دارند تصویری سیاه از آینده ترسیم کنند. در آخر، بهترین سرویس‌دهندگان به‌جای اینکه شیفتۀ یک محصول یا راهکار خاص بشوند، روی رسیدن شما به هدف‌های کارتان تمرکز می‌کنند.

با سرویس‌دهنده‌ای شریک شوید که رویکرد پلتفرمی برای فعال‌سازی تحول فرایند کسب‌وکار پشت به پشت پیشنهاد می‌دهد. با انجام این کار، کسب‌و‌کار شما در به‌دست‌آوردن بالاترین سطح در تجربۀ مشتری و بازکردن راه‌های جدید و نوین به‌شدت پیشرفت خواهد کرد و از رقابت جلو می‌افتد.