پدرام باقـــرنژاد - روزنامــه نگار- کارشناس ارشــد مدیــریت اجــرایی -مدیــرارشد فــرهنگی ، رسانــه ای ...
پدرام باقرنژاد روزنامه نگار؛ راهکارهايی برای خروج اقتصاد ايران از وضعيت فعلی
پدرام باقرنژاد روزنامه نگار و مدیر مسئول پایگاه خبری، تحلیلی چراغ اقتصاد
چراغ هفتم از کتاب چراغ اقتصاد:
سرمقاله؛ اگرچه اقتصاد ايران دهه‌هاست با انواع مشکلات دست‌وپنجه نرم مي‌کند، اما در سال‌هاي اخير، به‌خصوص با چالش‌هاي متعددي مواجه شده که عميقا بر زندگي مردم و ثبات اجتماعي و سياسي کشور تأثير گذاشته است. تحريم‌هاي بين‌المللي، نوسانات شديد قيمت نفت، فساد اقتصادي، وجود موانع بسيار برسر راه فعاليت کارآفرينان و توليدکنندگان و عدم‌امکان توليد باکيفيت، متنوع و صادرات‌محور و همچنين به‌کارگيري مديران غيرمتخصص، بي‌انگيزه و ناکارآمد و در نتيجه بيکار ماندن ظرفيت‌ها و نيروهاي انساني مستعد و دلسوز، تنها تعدادي از معضلاتي هستند که به بحران اقتصادي در ايران دامن زده‌اند. «چراغ اقتصاد» چراغ راه تحول و توسعه فرداي ايران، در اين يادداشت به بررسي راهکارهاي دولت براي اصلاح سريع وضعيت اقتصادي فعلي کشور مي‌پردازد و سعي دارد با ارائه سرفصل‌ها و تعاريف و تحليل‌هاي کوتاه، گويا و عميق، راهکارهاي مؤثري را شناسايي و عرضه کند.
- ايجاد ثبات سياسي و اجتماعي
- ضرورت ايجاد ثبات سياسي
ثبات سياسي، يکي از ارکان اساسي براي بهبود وضعيت اقتصادي است. بي‌ثباتي سياسي مي‌تواند به عدم‌اطمينان در سرمايه‌گذاري‌ها و فعاليت‌هاي اقتصادي منجر شود. براي ايجاد ثبات، دولت‌ها در تعاملات اجتماعي و اقتصادي خود بايد از فضاي مونولوگ بپرهيزند و به تقويت ديالوگ اجتماعي و سياسي بپردازند. برگزاري انتخابات آزاد و منصفانه، تقويت نهادهاي مدني، حمايت از حقوق بشر و اصلاح روابط بين‌الملل مي‌تواند به تحقق اين هدف کمک کند.
تحقيقات نشان مي‌دهند ثبات سياسي منجر به افزايش اعتماد سرمايه‌گذاران و کاهش هزينه‌هاي اقتصادي مي‌شود (World Bank, 2022) و ايجاد فضاي سياسي باز و شفاف مي‌تواند به تقويت نهادهاي مدني و کاهش فساد کمک کند. (Transparency International, 2023)
- تقويت نهادهاي مدني و رسانه‌هاي آزاد
نهادهاي مدني و رسانه‌هاي آزاد، نقش مهمي در نظارت بر عملکرد دولت‌ها و افزايش شفافيت دارند. دولت بايد ظرفيت و تحمل نقدپذيري خود را افزايش دهد و به تقويت اين نهادها و رسانه‌ها بپردازد. نهادهاي مدني و رسانه‌ها مي‌توانند با ارائه نظرات و پيشنهادات خود به بهبود سياست‌هاي اقتصادي کمک کنند.
براساس گزارش‌هاي بين‌المللي، رسانه‌هاي آزاد و نهادهاي مدني به‌عنوان ابزارهاي مؤثر در کاهش فساد و ارتقاء شفافيت شناخته مي‌شوند. (Freedom House, 2023) تقويت اين نهادها مي‌تواند به ارتقاء کيفيت حکمراني و بهبود وضعيت اقتصادي کمک کند.
- تنوع‌بخشي به اقتصاد
- کاهش وابستگي به نفت
وابستگي شديد به درآمدهاي نفتي، يکي از اصلي‌ترين مشکلات اقتصاد ايران است. براي برون‌رفت از اين وضعيت بايد دولت‌ها و بخش خصوصي به سمت تنوع‌بخشي به اقتصاد حرکت کنند. توسعه صنايع غيرنفتي، کشاورزي، دامپروري، گردشگري و فناوري اطلاعات مي‌تواند به کاهش وابستگي به نفت و افزايش تنوع اقتصادي کمک کند.
مطالعات نشان مي‌دهند کشورهايي که به تنوع‌بخشي اقتصادي پرداخته‌اند، توانسته‌اند با موفقيت به بحران‌هاي ناشي از نوسانات قيمت نفت پاسخ دهند و رشد اقتصادي پايدارتري را تجربه کنند. (IMF, 2023)
- توسعه صنايع غيرنفتي
دولت بايد با ارائه مشوق‌هاي مالي و زيرساخت‌هاي مناسب براي سرمايه‌گذاري در صنايع غيرنفتي، زمينه را براي رشد اين صنايع فراهم کند. حمايت از توليدکنندگان داخلي، لغو قوانين مضر و تسهيل فرآيندهاي توليد و صادرات مي‌تواند به افزايش صادرات غيرنفتي کمک کند.
براساس گزارش‌هاي بين‌المللي، کشورهاي موفق در توسعه صنايع غيرنفتي توانسته‌اند با استفاده از سياست‌هاي حمايتي و مشوق‌هاي مالي، رشد قابل‌توجهي در اين بخش‌ها تجربه کنند.(OECD, 2024)
- اراده جدي و اقدام عملي براي تقويت بخش خصوصي
- اصلاح و بهبود روند فعاليت کسب‌وکارها
بخش خصوصي نقش حياتي در توسعه اقتصادي دارد. براي تقويت اين بخش، دولت بايد سياست‌هايي را اتخاذ کند که امکان کسب‌وکار را براي کارفرمايان و کارمندان تسهيل کند. کاهش بروکراسي، تسهيل دسترسي به منابع مالي و ارائه معافيت‌ها و مشوق‌هاي مالياتي مي‌تواند انگيزه‌هاي لازم را براي سرمايه‌گذاران و کارآفرينان فراهم کند.
تحقيقات نشان مي‌دهند اصلاحات در نظام بروکراسي و بهبود دسترسي به منابع مالي به افزايش فعاليت‌هاي اقتصادي و جذب سرمايه‌گذاري کمک مي‌کند. (World Economic Forum, 2023)
- حمايت از استارت‌آپ‌ها و کسب‌وکارهاي نوپا
حمايت از استارت‌آپ‌ها و کسب‌وکارهاي نوپا مي‌تواند به رشد اقتصادي کمک شاياني کند. دولت‌ها بايد با ايجاد فرصت‌هاي قابل‌دسترس عمومي و ارائه تسهيلات مالي کم‌بهره بلندمدت، آموزش‌هاي لازم و ايجاد شبکه‌هاي ارتباطي بين استارت‌آپ‌ها و صنايع بزرگ، زمينه را براي رشد اين کسب‌وکارها فراهم کند.
مطالعات نشان مي‌دهد کشورهايي که به حمايت از استارت‌آپ‌ها و کسب‌وکارهاي نوپا پرداخته‌اند، توانسته‌اند به سرعت به رشد اقتصادي و نوآوري‌هاي جديد دست يابند. (Global Entrepreneurship Monitor 2024)
- مبارزه با رانت‌خواري و فساد
- ايجاد شفافيت و تقسيم عادلانه فرصت‌ها و منابع براي همه
رانت‌خواري و فساد از موانع جدي بر سر راه توسعه اقتصادي هستند. براي اصلاح اين وضعيت، نياز به ايجاد شفافيت در فرآيندهاي دولتي و نظارت مؤثر بر عملکرد همه نهادها داريم. استفاده از فناوري اطلاعات و حمايت از آزادي مطبوعات مي‌تواند به کاهش رانت و فساد کمک کند. مطالعات نشان مي‌دهند استفاده از فناوري‌هاي اطلاعاتي و ايجاد سامانه‌هاي شفافيت‌ساز مي‌تواند به کاهش فساد و افزايش شفافيت در فرآيندهاي دولتي کمک کند. (United Nations Development Programme 2023)
- تقويت نهادهاي قضايي و نظارتي و وضع قوانين شفاف و موثر
تقويت نهادهاي قضايي و نظارتي و وضع قوانين شفاف و مؤثر مي‌تواند بازدارنده فساد و رانت‌خواري باشد. اصلاح قوانين و مقررات و اعمال شيوه‌هاي پيشگيرانه مي‌تواند به بهبود وضعيت اقتصادي کمک کند.
گزارش‌ها نشان مي‌دهند کشورهايي که نهادهاي قضايي و نظارتي خود را تقويت کرده‌اند، توانسته‌اند بهبود قابل‌توجهي در مبارزه با فساد و رانت‌خواري را تجربه کنند. (Transparency International-2023)
- سرمايه‌گذاري در آموزش و پژوهش
- تغيير نظام آموزشي
سرمايه‌گذاري در آموزش نيروي انساني، يکي از کليدي‌ترين راهکارها براي توسعه اقتصادي پايدار است. نظام آموزشي بايد متناسب با نيازهاي بازار کار تغيير کند و مهارت‌هاي لازم را به دانش‌آموزان و دانشجويان آموزش دهد. تنظيم رابطه بين عرضه نيروي متخصص و تقاضاي بازار کار مي‌تواند از ناهماهنگي جلوگيري کند.
تحقيقات نشان مي‌دهند سيستم‌هاي آموزشي موفق توانسته‌اند به نيازهاي بازار کار پاسخ دهند و به بهبود وضعيت اقتصادي کمک کنند. (OECD;2023)
- حمايت از پژوهش‌هاي علمي
حمايت از پژوهش‌هاي علمي و فناوري مي‌تواند به نوآوري و افزايش بهره‌وري در صنايع مختلف منجر شود. دولت بايد با تخصيص بودجه کافي به مراکز تحقيقاتي و دانشگاه‌ها، زمينه را براي انجام پژوهش‌هاي کاربردي فراهم کند.
مطالعات نشان مي‌دهند سرمايه‌گذاري در پژوهش‌هاي علمي و فناوري مي‌تواند به رشد اقتصادي و افزايش رقابت‌پذيري کمک کند. (National Science Foundation, 2023)
- بهبود زيرساخت‌ها
- سرمايه‌گذاري در زيرساخت‌ها
زيرساخت‌هاي مناسب، از جمله جاده‌ها، حمل‌ونقل، معادن و انرژي براي جذب سرمايه‌گذاري و توسعه اقتصادي ضروري هستند. دولت بايد برنامه‌هاي جامعي براي بهبود زيرساخت‌ها تدوين و منابع مالي لازم را تأمين کند.
گزارش‌ها نشان مي‌دهند سرمايه‌گذاري در زيرساخت‌ها مي‌تواند به افزايش جذب سرمايه‌گذاري و رشد اقتصادي کمک کند. (World Bank, 2024)
- همکاري و حمايت بخش خصوصي
همکاري و حمايت بخش خصوصي مي‌تواند به تسريع در اجراي پروژه‌ها کمک کند. دولت‌ها بايد با ارائه مشوق‌هاي لازم، بخش خصوصي را تشويق به سرمايه‌گذاري در زيرساخت‌ها کنند.
مطالعات نشان مي‌دهند همکاري ميان بخش دولتي و خصوصي در پروژه‌هاي زيرساختي مي‌تواند به افزايش کارآيي و کاهش هزينه‌ها منجر شود. (OECD, 2023)
- افزايش صادرات غيرنفتي و رفع‌تحريم‌ها و موانع تجارت آزاد
- توسعه بازارهاي جديد
توسعه صادرات غيرنفتي، يکي ديگر از راه‌هاي موثر براي اصلاح و توسعه اقتصادي است. دولت‌ها بايد با ارائه مشوق‌ها و حمايت‌هاي لازم از توليدکنندگان داخلي، آنها را تشويق به صادرات کنند. رفع تحريم‌ها و موانع تجارت آزاد مي‌تواند به بهره‌مندي از بازارهاي جهاني کمک کند.
تحقيقات نشان مي‌دهند کشورهايي که به توسعه بازارهاي جديد و رفع موانع تجاري پرداخته‌اند، توانسته‌اند به رشد اقتصادي و تنوع‌بخشيدن به صادرات دست يابند (International Trade Centre, 2023)
- توافقات تجاري
توافقات تجاري با کشورهاي ديگر مي‌تواند بازارهاي جديدي براي محصولات ايراني فراهم کند. دولت بايد با ديپلماسي فعال اقتصادي، به رفع موانع تجاري و گسترش روابط تجاري با کشورهاي مختلف بپردازد.
مطالعات نشان مي‌دهند توافقات تجاري بين‌المللي مي‌تواند به افزايش صادرات و رشد اقتصادي کمک کند. (World Trade Organization, 2023)
- استفاده از فناوري‌هاي نوين
- ترويج فناوري اطلاعات
فناوري‌هاي نوين مي‌توانند نقش مهمي در افزايش بهره‌وري و کاهش هزينه‌ها ايفا کنند. دولت بايد با حمايت از تحقيق و توسعه و اقدامات حمايتي چندجانبه، زمينه توليد و توسعه فناوري‌هاي نوين، به‌ويژه در حوزه ديجيتال و هوش مصنوعي را فراهم کند.
براساس گزارش‌هاي بين‌المللي، کشورهاي موفق در استفاده از فناوري‌هاي نوين توانسته‌اند به افزايش بهره‌وري و رشد اقتصادي دست يابند. (McKinsey & Company, 2024)
- تسهيل دسترسي به اينترنت پرسرعت آزاد
تسهيل دسترسي به اينترنت پرسرعت آزاد و ارزان و فناوري‌هاي ارتباطي مي‌تواند به رشد کسب‌وکارها کمک کند. دولت‌ها بايد با سرمايه‌گذاري در زيرساخت‌هاي ارتباطي، زمينه را براي توسعه کسب‌وکارهاي آنلاين فراهم آورند.
مطالعات نشان مي‌دهند دسترسي به اينترنت پرسرعت و زيرساخت‌هاي ارتباطي مي‌تواند به رشد و توسعه کسب‌وکارهاي آنلاين کمک کند. (ITU, 2023)
- ايجاد نظام مالي پايدار
- اصلاح نظام بانکي کشور
نظام مالي کشور بايد به‌گونه‌اي طراحي و اصلاح شود که منابع مالي را به سمت فعاليت‌هاي مولد هدايت کند. ايجاد بانک‌هاي تخصصي براي حمايت از صنايع مختلف و اصلاح نظام بانکي مي‌تواند به پايداري نظام مالي کمک کند.
مطالعات نشان مي‌دهند اصلاحات در نظام بانکي مي‌تواند به بهبود عملکرد اقتصادي و افزايش اعتبار مالي کشور کمک کند. (Bank for International Settlements, 2023)
- تامين مالي پروژه‌هاي توليدي
دولت‌ها بايد با ارائه تسهيلات مالي، زمينه را براي تأمين مالي پروژه‌هاي توليدي فراهم آورند تا بخش خصوصي بتواند با قدرت بيشتري وارد ميدان شود. تحقيقات نشان مي‌دهند تأمين مالي پروژه‌هاي توليدي مي‌تواند به رشد اقتصادي و توسعه صنايع کمک کند (World Bank, 2023)
- مديريت منابع طبيعي
- مديريت پايدار منابع آب‌وخاک
مديريت صحيح منابع طبيعي از جمله آب‌وخاک براي توسعه پايدار ضروري است. ايران داراي منابع غني است که بايد به‌طور معقول و پايدار مورداستفاده قرار گيرند.
مطالعات نشان مي‌دهند مديريت پايدار منابع طبيعي مي‌تواند به افزايش بهره‌وري و کاهش مشکلات زيست‌محيطي کمک کند. (FAO, 2023)
- توجه به محيط‌زيست
جلوگيري از هدررفت منابع و توجه به محيط‌زيست مي‌تواند به توسعه پايدار کشور کمک کند. دولت بايد سياست‌هاي محيط زيستي مؤثري را به اجرا درآورد.
براساس گزارش‌ها، توجه به محيط‌زيست و استفاده بهينه از منابع مي‌تواند به بهبود وضعيت اقتصادي و زيست‌محيطي کمک کند. (UNEP; 2023)
- جمع‌بندي و نتيجه‌گيري
برون‌رفت اقتصاد ايران از وضعيت فعلي نيازمند يک رويکرد جامع و چندبعدي است. اين رويکرد بايد شامل ايجاد ثبات سياسي و اجتماعي، تنوع‌بخشي به اقتصاد، تقويت بخش خصوصي، مبارزه با رانت‌خواري و فساد، سرمايه‌گذاري در آموزش و پژوهش، بهبود زيرساخت‌ها، افزايش صادرات غيرنفتي، استفاده از فناوري‌هاي نوين، ايجاد نظام مالي پايدار و مديريت منابع طبيعي باشد. با اجراي اين راهکارها، مي‌توان اميدوار بود که اقتصاد کشور بهبود و چالش‌هاي کنوني کاهش يابد. آيين چراغ خاموشي نيست. «چراغ اقتصاد» مي‌کوشد تا چراغ راه تحول و توسعه فرداي ايران باشد.
مطلبی دیگر از این انتشارات
پدرام باقرنژاد روزنامه نگار: برخی از راهکارهای دولت چهاردهم برای برون رفت از وضعیت اقتصادی فعلی کشور
مطلبی دیگر از این انتشارات
پدرام باقرنژاد روزنامه نگار؛ نقش مديران روابط عمومی در تحقق اهداف اقتصادی
مطلبی دیگر از این انتشارات
پدرام باقرنژاد روزنامه نگار: تأثیر تحریم‌های بین‌المللی بر اقتصاد ایران و پیش‌بینی اثر ادامه تحریم‌ها