معرفی فیلم چشمان باز بسته (Eyes Wide Shut) از استنلی کوبریک | بررسی آثار کوبریک قسمت اول

سلام و درود خدمت شما یاران و همراهان همیشگی. امروز آمدیم با معرفی فیلمی بسیار پر مفهوم و زیبا از استنلی کوبریک و هنرنمایی کم نظیر تام کروز. فیلمی که از آن سخن می‌گویم، فیلمی نیست جز، چشمان باز بسته (Eyes Wide Shut) که بی شک از برترین آثار وی است. با من تا پایان این مقاله کوتاه همراه باشید.

چشمان باز بسته که یکی از معماگونه ترین آثار کارگردان صاحب سبک آمریکایی، استنلی کوبریک می‌باشد، به هزار و یک دلیل از بهترین آثار وی است. در این مقاله قصد دارم این دلایل را خدمت شما عرض نمایم.

پیش از آغاز رسمی مقاله، نکته ای را درباره برگردان نام این فیلم به فارسی بگویم. نام فیلم (یعنی Eyed Wide Shut) یک نام سر در گم کننده است و برگردان آن به فارسی نیز آن قدر راحت به نظر نمی‌رسد. عده ای ترجمه چشمان باز بسته را یک ترجمه نادرست و بی معنی می‌دانند و ترجمه چشمان کاملا بسته را جایگزین آن می‌کنند. با اینکه عقل سلیم هم می‌گوید نام دوم معنای درست تری دارد و اگر خودمانی تر بگویم، بیشتر شبیه یک عبارت درست به نظر می‌رسد، ولی با مفهوم فیلم ارتباطی ندارد. حال می‌پرسید مگر چشمان باز بسته با مفهوم فیلم ارتباط دارد؟

خب باز هم پاسخ شخص من خیر است ولی نباید فراموش کنیم که استنلی کوبریک همواره سعی داشته تا در طول زندگی هنری خود با آثارش اذهان عمومی را تحت تاثیر عقاید شخصی خود قرار دارد و به گونه ای مردم را با این عقاید آشنا کند. پس طبیعی است تا از یک نام گمراه کننده برای یکی از فیلم هایش که از قضا از جنجالی ترین آثارش نیز هست، بهره بگیرد.

حالا چرا اینقدر روی این فیلم مانور می‌دهیم؟ آیا دلیل مشخصی دارد؟ البته که بله!

چشمان باز بسته از آن آثاری است که هنگام تماشای آن برای بار نخست شاید مقداری دچار تردید درباره انتخابتان شوید ولی با مرور زمان متوجه می‌شوید که انتخابتان یک انتخاب حرفه ای و بی نقص بوده. حداقل این تجربه من از دیدن این فیلم است. اثر از روی کتابی با نام رویایی و یا بازی در سپیده دم و رویا نوشته آرتور شنیستلر، نویسنده ارتیشی اهل وین اقتباس شده است (این کتاب را در ایران، انتشارات نیلوفر با ترجمه استاد علی اصغر حداد منتشر کرده که پیشنهاد می‌کنم خریداری کنید و از خواندن آن لذت ببرید). از مشهور ترین نقد هایی که به فیلم وارد شده هم می‌توان به همین قضیه اقتباس و چسباندن ننگ اقتباس نادرست از داستان و منبع اصلی اشاره نمود. این در حالی است که تغییرات کوبریک همگی به نفع فیلمش بودند و تغییراتی مثبت تلقی می‌گردند.

داستان فیلم درباره زوجی است که در ظاهر زندگی خوبی دارند (تام کروز و نیکول کیدمن). شبی از شب ها این زوج برای رفتن به یک مهمانی خانه را ترک می‌کنند. در این مهمانی اتفاقات مهمی می‌افتد که آغازگر و پله اول برای اتفاقات دیگر فیلم است. پس از پایان این مهمانی و اتفاقاتی که در آن می‌افتد، کشمکشی میان این زوج آغاز می‌شود که نتیجه آن اعتراف زن به خیانتی است که با یک خلبان به همسرش کرده است. مرد که از قضا دکتر بود پس از شنیدن این صحبت، به محض اینکه می‌خواهد پاسخی به زن بدهد، تماسی از سوی یکی از بیمارانش دریافت می‌کند و به خانه آن بیمار می‌رود. بیماری که مرد داشته آن شب فوت کرده و حالا به بهانه همین موضوع شب را تا دیر هنگام بیرون می‌ماند. مدام ذهن او به سوی حرف های همسرش می‌رود و دچار نوعی آشفتگی است.

پس از این ها مرد از خانه بیمارش خارج می‌شود و با یک روسپی آشنا می‌شود. یکی از دوستانش را در کاباره ای می‌بیند که پیانیست است و از او دعوت می‌کند تا در یک مهمانی بالماسکه حضور یابد. مرد هم برای خرید لباس های ویژه مراسم به فروشگاهی می‌رود و آنجا هم اتفاقات عجیبی برایش رخ می‌دهد. پس از همه این ها او سرانجام به مهمانی بالماسکه می‌رود و آنجاست که ما مهم ترین بخش فیلم را می‌بینیم.

اتفاقاتی که در مهمانی می‌افتد، تهدیدی که مرد و زندگی اش را دستخوش تغییرات می‌کند و سایر اتفاقات همه از قصه جذاب این فیلم هستند. نمی‌خواهم تمام جزئیات فیلم را تا پایان برایتان فاش کنم زیرا دیدن آن را برای همه ضروری می‌دانم پس خود تماشا کنید و برداشت خودتان را از این فیلم داشته باشید.

خودم را آن قدر با سواد نمی‌دانم که این فیلم را مورد نقد قرار دهم (حالا چه مثبت چه منفی)؛ اما چیزی که در مورد آن مطمئنم این است که کوبریک سعی داشته در فیلم زندگی را با چاشنی شهوانی و هوسرانی به شکل وسوسه کننده دیگری به ما نشان دهد. تصویری که کوبریک از زندگی (یا بهتر بگویم یک زندگی زناشویی) به ما نشان می‌دهد به سادگی دیدگاه شما را نسبت به این قضیه تغییر می‌دهد. زنان برهنه در داستان، فکر کردن پیاپی مرد به خیانت همسرش، صحنات جنسی متعدد و هزاران عنصر دیگر همه نشان دهنده همین هدف کارگردان اند.

در پایان تنها می‌توانم بگویم که چشمان باز بسته واقعا فیلم تاثیر گذاری است. یعنی واژه دیگری برای توصیف آن پیدا نمی‌کنم. حتما فیلم را در تنهایی خود ببینید (نه محض گذران وقت) و به آن به خوبی بیندیشید. امیدوارم که از آن مقاله لذت برده باشید. خداوند یار و نگه دارتان باشد.