تفاوت پیشرفت و توسعه

تفاوت پیشرفت و توسعه با تکیه بر شاخص های پیشرفت در الگوی ایرانی اسلامی پیشرفت

این سند، اهمّ مبانی و آرمانهای پیشرفت را تدوین کرده و افق مطلوب کشور را در پنج دهه‌ی آینده ترسیم و تدابیر مؤثّر برای نیل به آن را طرّاحی کرده است که با تحقّق آن، که کاری عظیم و دشوار امّا ممکن و شیرین است، کشور راه پیشرفت را خواهد پیمود و طلیعه‌ی مبارک تمدّن نوین اسلامی ایرانی در زیست‌بوم ایران رخ خواهد نمود. ان‌شاءالله.

معنی پیشرفت

واژگان مترادف

ارتقا، ترفیع، ترقی، تعالی، توسعه

فرهنگ فارسی معین

1 - پیش رفتن ، جلوتر رفتن . 2 - ترقی ، رشد.

لغت‌نامه دهخدا

پیش رفتن، ترقی

فرهنگ فارسی عمید

۱. پیشروی.۲. جلو رفتن؛ پیش رفتن.۳. پیروزی.۴. ترقی.

تعریف پیشرفت

فرهنگ کمبریج

حرکت به سوی وضعیتی بهبودیافته تر یا توسعه یافته تر یا موقعیتی جلوتر

فرهنگ آکسفورد

توسعه به سو ی شرایطی بهبود یافته تر و بالاتر

جانسون (2008) پیشرفت را فرایندی تجمعی تعریف می کند که در آن مرحله ی متأخر، همواره مرجح تر، بهتر و دارای کیفیتی بالاتر تلقی میشود.

مفهوم پیشرفت

پیشرفت به مفهوم ترقی و رشد هم جانبه ی کیفی جهت رسیدن به جامعه ی مطلوب و موردنظر است که توأم با معنویت و متکی بر فرهنگ، توسعه یافته است. (علایی، 1390)

معنی توسعه

واژگان مترادف

گسترش، افزایش، پیشرفت

فرهنگ فارسی معین

1- گشاد کردن ، فراخ کردن ، وسعت دادن . 2 - گشادی ، فراخی . 3 - ترقی ، پیشرفت

لغت‌نامه دهخدا

فراخی و فراخ کردن

فرهنگ فارسی عمید

فراخی؛ گشادگی

تعریف توسعه

تا قبل از دهه هفتاد میلادی، در ادبیات رایج توسعه، فرهنگ و ارزشهای فرهنگی، جایگاهی درخور نداشت و عوامل اقتصادی، محور مباحث توسعه را تشکیل میداد؛

در دهه هفتاد به بعد، بسیاری از نظریه پردازان چنین نگرشی را برنتافته و به ارزشی بودن توسعه در ابعاد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی گرویدند.

توسعه که پیش از این، امری صرفاً اقتصادی و مساوی با رشد تولید ملی تلقی میشد، پس از آن با عوامل دیگری مانند عوامل فرهنگی درآمیخت و در کانون توجه قرار گرفت.(نظرپور، 1173 :11–11؛ فنی، 1132 :19)

توسعه در لغت به معناي رشد تدريجي در جهت پيشرفته تر شدن، قدرتمند‌تر شدن و حتي بزرگ شدن است.(فرهنگ لغات آكسفورد،2001)

مفهوم توسعه

سازمان ملل متحد توسعه را این گونه تعریف نموده است: توسعه فرایندی است که کوشش‌های مردم و دولت را برای بهبود اوضاع اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی هر منطقه متحد ساخته ... آن ها را بطور کامل برای مشارکت در پیشرفت ملی توانا می‌سازد.

ابعاد توسعه پایدار

•ابعاد اجتماعی و اقتصادی

•تسریع توسعه پایدار در کشورهای در حال توسعه، فقرزدایی، تغییرالگوی مصرف، تحولات جمعیتی، تامین سلامت ، تامین مسکن مناسب و ...

•منابع

•حفاظت اتمسفر، استفاده مناسب از زمین، حفاظت جنگلها، کویرزدایی، توسعه کوهستانها، کشاورزی و توسعه پایدار، تنوع زیستی، بیوتکنولوژی پایدار، حفاظت اقیانوسها، ...

•مشارکت مردمی

•مشارکت همه اقشار در فرایند توسعه، توجه به زنان و جوانان و کودکان، مشارکت مردم بومی، سازمانهای غیردولتی، نقش مسئولان محلی، کارگران و کارکنان در حوزه های مختلف

•روشهای اجرایی

•منابع مالی و نحوه تامین آنها، انتقال تکنولوژی، علوم در خدمت توسعه، آموزش عمومی، ظرفیت سازی نهادهای مورد نیاز، قوانین و مقررات و اطلاعات مورد نیاز

الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت

پیشینه الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت

•الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت سندی بالادستی است که از سوی آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر معظم انقلاب اسلامی ایران، با هدف تبدیل ایران به خاستگاه «تمدن نوین اسلامی-ایرانی» در مهر ۱۳۹۷ به نهادها و دستگاه‌های این کشور ابلاغ شده‌است.

•از اهداف این الگو این است که ایران تا سال ۱۴۴۴ خورشیدی باید «در میان پنج کشور پیشرفته جهان در تولید اندیشه، علم و فناوری» جای بگیرد.

•از سال ۱۳۸۴، رهبر جمهوری اسلامی در سخنرانی‌های خود شروع به بحث درباره ی الگوی پیشرفت کرد و کلمه پیشرفت را به جای کلمه توسعه که در دولت‌های پنجم تا هشتم بیشتر کاربرد داشتند به کار برد.

•در آذر ۸۹ و اردیبهشت ۹۰ دو نشست برای الگوی ایرانی-اسلامی پیشرفت برگزار شد. در خرداد ۹۰، آیت‌الله خامنه‌ای انتصاب رئیس و اعضای شورای عالی مرکز الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت را زیر نظر خود منصوب و این مرکز را تأسیس کرد.

•نسخه اولیه این الگو طی هفت سال و با کار «چند هزار تن از صاحب‌نظران و استادان دانشگاهی و حوزوی و فرزانگان جوان» تدوین شد. در هنگام ابلاغ، قرار بود اجرای این سند از سال ۱۴۰۰ شمسی آغاز شود و به ترسیم «اهم مبانی و آرمان‌های پیشرفت و افق مطلوب کشور در پنج دهه ی آینده» بپردازد

•این الگو بخشی از مرحله‌های پنج‌گانه «انقلاب اسلامی، حکومت اسلامی، دولت اسلامی، جامعه اسلامی و تمدن اسلامی» و «تحقق آرمان مهدویت» است. «تمدن نوین اسلامی-ایرانی» مرحله آخر از این مراحل است

چارچوب الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت

الگوی پایه، چارچوب الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت و معرف سیر کلی تحولات مطلوب ایران در عرصه‌ فکر، علم، معنویت و زندگی بسوی تمدن نوین اسلامی ایرانی در نیم‌قرن آینده است. (سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، 1397)

اسلامى بودن:غايات، اهداف، ارزشها و شيوه‌هاى كار، همه از اسلام مايه خواهد گرفت؛ يعنى تكيه‌ى ما به مفاهيم اسلامى و معارف اسلامى است. ما يك جامعه‌ى اسلامى هستيم، يك حكومت اسلامى هستيم. (برگرفته از بیانات رهبر انقلاب، 1390)

ایرانی بودن: شرائط تاريخى، شرائط جغرافيائى، شرائط فرهنگى، شرائط اقليمى، شرائط جغرافياى سياسى ایران و حاصل فکر طراحان و متفكران ايرانى (برگرفته از بیانات رهبر انقلاب، 1390)

مبانی مورد تاکید در الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت

مبانی خداشناختی
مبانی جهان‌شناختی
مبانی انسان‌شناختی
مبانی جامعه‌شناختی
مبانی ارزش‌شناختی
مبانی دین‌شناختی

آرمان های الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت:

آرمان‌های الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، ارزش‌های بنیادین فرازمانی و فرامکانی جهت‌دهنده پیشرفت است. مبنایی‌‌ترین این ارزش‌ها، نیل به خلافت الهی و حیات طیبه است.

ابعاد حیات طیبه در الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت

.1معرفت به حقایق
.2 ایمان به غیب
.3 سلامت جسمی و روانی
.4 مدارا و همزیستی با هم‌نوعان
.5 رحمت و اخوت با مسلمانان
.6 مقابله مقتدرانه با دشمنان
.7 بهره‌برداری کارآمد و عادلانه از طبیعت
.8 تفکر و عقلانیت
.9 آزادی مسئولانه
.10 انضباط اجتماعی و قانون‌مداری
.11 عدالت همه‌جانبه
.12 تعاون
.13 مسئولیت‌پذیری
.14 صداقت
.15 نیل به کفاف
.16 استقلال
.17 امنیت
.18 فراوانی

حوزه های پیشرفت در الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت

معنویت
علم
عدالت اجتماعی
فرهنگ
اجتماع
سیاست
اقتصاد

مقایسه منظرهای مختلف توسعه با پیشرفت

از آنجاییکه مفهوم مورد انتظار از واژگان در الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت با ادبیات رایج توسعه تفاوت هایی دارد و همچنین برخی موضوعات از نظر اولویت دهی متفاوت هستند، تعیین وجوه اشتراک و افتراق این دو دقیق نخواهد بود.

13 شاخص کلان توسعه

•شاخص کامیابی لگاتوم
•شاخص پیشرفت اجتماعی
•شاخص توسعه انسانی
•گزارش جهانی شادی
•شاخص سهولت کسب‌و‌کار
•شاخص رقابت‌پذیری
•شاخص جهانی حقوق مالکیت
•شاخص جهانی نوآوری
•نماگرهای جهانی حکمرانی
•شاخص جهانی صلح
•شاخص دولت شکننده
•شاخص عملکرد زیست‌محیطی
•شاخص بهره‌وری انرژی

معرفی 13 شاخص کلان توسعه

.1شاخص کامیابی لگاتوم: نگاهی چند‌بعدی به توسعه دارد و ابعاد سیاسی، اجتماعی و اقتصادی رفاه را می‌سنجد.

.2شاخص پیشرفت اجتماعی: عامداً نقش اقتصاد در توسعه را کنار می‌گذارد و ابعاد اجتماعی، زیست‌محیطی و انسانی توسعه را مد‌نظر قرار می‌دهد.

.3شاخص توسعه انسانی: در کنار رشد اقتصای به افراد و ظرفیت‌های شکوفایی آنها نیز توجه می‌کند.

.4گزارش جهانی شادی: احساس شاد‌بودن و به عبارتی اینکه افراد چقدر خود را شاد می‌دانند را می‌سنجد.

.5شاخص سهولت کسب‌و‌کار: مقررات کسب‌و‌کار در کشورها را ارزیابی می‌کند.

.6شاخص رقابت‌پذیری: آن ویژگی‌ها و کیفیت‌های اقتصادی کشورها را می سنجد که استفادهٔ بهینه از عوامل تولید را امکان‌پذیر می‌کند و بهره‌وری را افزایش می‌دهد.

.7شاخص جهانی حقوق مالکیت نهادهای نظام حقوق مالکیت را ارزیابی می‌کند.

.8شاخص جهانی نوآوری میزان توانمندی و ظرفیت نوآوری در کشورها را می‌سنجد.

.9نماگرهای جهانی حکمرانی درک افراد از میزان حقوق شهروندی، فساد، ثبات و خشونت سیاسی، کارآمدی و توانایی دولت و اعتماد به نهادهای سیاسی و حقوقی را می‌سنجد.

.10شاخص جهانی صلح، مفهوم صلح، خشونت را با توسعه در ارتباط می‌داند.

.11شاخص دولت شکننده تنش‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی که دولت‌ها تحمل می‌کنند را اندازه می‌گیرد.

.12شاخص عملکرد زیست‌محیطی سلامت زیست‌محیطی و سرزندگی زیست بوم را اندازه می‌گیرد و پیامدهای زیست‌محیطی سیاست‌های دولت‌ها را محاسبه‌پذیر می‌کند

.13شاخص بهره‌وری انرژی میزان انرژی مصرف‌شده توسط کشورها در بخش‌های صنعت و تولید، خدمات، حمل‌و‌نقل و مسکونی را نسبت به تولید ناخالص داخلی‌شان می‌سنجد.

‌شاخص های پیشرفت

تا کنون برای پایش و ارزیابی الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت شاخص های استانداری تعریف نشده است از این رو سیاست های کلی برنامه های 5 ساله توسعه نقش شاخص های پایش و ارزیابی را ایفا می کنند.

این سیاست ها برای برنامه پنج ساله هفتم توسعه در 7 محور و 26 عنوان ابلاغ شده اند.

•سیاست های کلی برنامه هفتم

•اقتصادی
•امور زیربنایی
•فرهنگی اجتماعی
•علمی، فناوری و آموزشی
•سیاسی و سیاست خارجی
•دفاعی و امنیتی
•اداری، حقوقی و قضایی

شاخص های پیشرفت در برنامه های هفتم توسعه:

تک رقمی شدن تورم طی 5 سال
جهت دهی به نقدینگی به سمت تولید
حفظ و ارتقای ذخایر ژنتیک و منابع آبی
تحکیم نهاد خانواده و رفع موانع رشد بانوان
تبدیل مالیات به منبع اصلی تامین بودجه جاری
اصلاح الگوی کشت با توجه به مزیت های منطقه ای
تولید 90 درصد کالای اساسی در کشور
تقویت رویکرد اقتصاد محور در سیاست خارجی
شفاف سازی بدهی های عمومی دولت
استقرار نظام جامع تامین اجتماعی

جمع بندی و نتیجه گیری

مفاهیم توسعه و پیشرفت نقاط اشتراک زیادی دارند و در یک نگاه کلی اهداف بسیار مشترکی در بهبود سطح کیفیت انسان در ابعاد اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، فردی و زیست محیطی دارند.

تفاوت عمده مفهوم پیشرفت از نگاه الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت با مفهوم توسعه از نگاه سازمان ملل در پایه ها و مبانی فکری و در نهایت آرمان و نقطه مطلوب این دو است.

از منظر الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت خداباوری و معنویت در تمام ارکان پیشرفت جای دارد و هدف غایی حیات طیبه است ولی از منظر توسعه هدف نهایی بهبود اوضاع اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی است.

خانواده و فضای مجازی