خلاصه کتاب مبانی ارتباطات جمعی

خلاصه کتاب مبانی ارتباطات جمعی تالیف دکتر سید محمد دادگران

بخش اول: دیدگاههای پیرامون مفاهیم ارتباط و اطلاع
ارتباط و اطلاع از نظر تاریخی دو پدیده همسان هستند که انسان از طریق آنها به واقعیت ها پی می برد ؛ انسان در پرتو مبادله اطلاعات و ارتباطات است که می تواند بیندیشد ، بیافریند و به واقعیت های تازه دست یابد .
اختراع چاپ در قرن شانزدهم انقلاب عظیم در روند اطلاعات و تحولی گسترده در فرهنگ نوشتاری پدید اورد و ارتباط شکل تازه ای به خود گرفت .
بعد از مدتی پس از اختراع برق و سپس تلگراف ، رادیو زنجیرهای وابستگی اطلاعاتی از هم گسست و بدین ترتیب اطلاعات به آزادی تقریبا کاملی رسید .
تکامل ابزارهای مبادله و انتقال اطلاعات با پیشرفت تجهیزات انباشت اطلاعات همراه بوده است .

فصل اول : مفهوم ارتباط (Communication)
واژه ارتباط از ریشه لاتین Communis به معنای اشتراک گرفته شده است . که ارتباطات به صورت جمع به معنای مطالعه پیرامون ابزار و لوازم فنی و به صورت مفرد بیانگر فر آیندی است که در آن پیام از پیام دهنده به پیام گیرنده منتقل می شود.
“ژان مزول نو ” ارتباط را مبادله پیامها می داند یا براساس آن معنایی میان اشخاص یا گروهها مبادله می شود، او با الهام از مدل لاسول می گوید هر ارتباطی هفت پرسش ؛ چه کسی می گوید ، چه می گوید ، به چه کسی می گوید ، کجا می گوید ، چگونه می گوید، برای چه می گوید ، با چه تاثیر ی می گوید . را مطرح می کند .

فصل دوم : مفهوم اطلاع
اگر چه اطلاع information نوعی ارتباط است ولی از نظر معنا با ارتباط متفاوت است ، هر اطلاع رسانی نوعی ارتباط محسوب می شود ولی هر ارتباطی اطلاع رسانی نیست .
هر پیام به منظور انتقال یک آگاهی تازه عرضه می شود و میزان همین آگاهی تازه است که تحت عنوان اطلاع واحد ارزیابی قرار می گیرد.

فصل سوم : فر آیند ارتباط
فر ایند از ریشه لاتین procedure به معنای پیشروی گرفته شده است . این کلمه ابتدا در علم فیزیک برای جزیان پیدا کردن یک فعل و انفعال و به پایان رسیدن آن بکار برده میشد. مثل سیر تکاملی ذوب شدن سنگ های فلزات اما در علوم اجتماعی به معنی دگرگونی مداوم سازمان یافته پدیده ها هستی یافتن و ناپدید شدن آنها در درون یک نظام اجتماعی است .
مبدا ء خواه به عنوان شخص یا سیستم ، پیام مشخصی را از طریق کانالی معین به سوی شخص دیگر یا سیستمی به عنوان دریافت کننده پیام با انتظار تاثیر در او ارسال می دارد .مبدا پیام دهنده پس از بازگشت پیام خود آن را تغییر و تفسیر می کند و از ان متاثر می شود و به آن پاسخ می دهد این تاثیر و تاثر متقابل را فرایند ارتباط می گویند .
در فرایند ارتباط عناصری ۱- برقرار کننده ارتباط یا مبداء ۲- پیام ۳- کانال یا مجرا ۴- پیامگیر ۵- بازخورد یا بازگشت پیام باعث همگرایی می شود.

فصل چهارم : انواع ارتباط
۱- ارتباط خصوصی و بدون واسطه ۲-ارتباط جمعی یا عمومی ۳- ارتباط نوشتاری ۴- ارتباط غیر نوشتاری مثل رادیو ۵- ارتباط ملی ۶-ارتباط فراملی ۶- ارتباط کلامی ۷- ارتباط غیر کلامی ۸- ارتباط انسانی ۹- ارتباط ابزاری یا ماشینی ۱۰- ارتباط زمانی ۱۱-
ارتباط غیر زمانی ۱۲- ارتباط سازمانی ۱۳- ارتباط غیر سازمانی ۱۴- ارتباط نمادین درقالب علائم و نشانه ها از طریق حواس فرد در یافت می شود.

فصل پنجم : مدل های ارتباطی
مدل جزیی کوچک یا بازسازی کوچکی از یک شی بزرگ است که از لحاظ کارکرد با شی واقعی یکسان است .
انواع مدل های نظری شامل ایستا یا پویا ، ناقص یا کامل ، انبوه یا پراکنده ، قطعی یا اتفاقی و توصیفی یا بهینه سازی .
مدل های ارتباطی شامل عناصر ۱- فرستنده ۲- پیام ۳- کانال ۴- گیرنده یا پیامگیر است.
مدل هارولد لاسول در قالب پنج پرسش است ؛چه کسی می گوید ؟ چه می گوید ؟ در چه کانالی ؟ به چه کسی ؟ با چه تاثیری؟
مدل کلود شانون و وارن ویور : در مدل ارتباطی خود به نام پارازیت یا اختلال پی بردند.
مقصد یا پیامک – رمزگشائی یا وسیله گیرنده – کانال – رمز گزار – منبع پیام

بخش دوم : پیشینه پژوهش در زمینه ارتباطات جمعی

فصل اول : تبلیغات سیاسی
واژه تبلیغات سیاسی propaganda از ریشه لاتین propagaree به معنای نشا کردن ، منتشر ساختن ، برانگیختن یا به حرکت وا داشتن اندیشه های ویژه است.
لاسول می گوید ؛ تبلیغات عبارت از مدیریت نگرش های جمعی که از طریق دستکاری نماد های مهم یا ” تبلیغات کوشش کم و بیش عمدی و سنجیده ای است که هدف نهایی آن نفوذ بر عقاید یا رفتار افراد برای تامین مقاصد از پیش تعین شده است .
بسیاری از اندیشمندان معتقدند بین تبلیغات و آموزش تفاوت وجود دارد به عقیده آنها هدف تبلیغات تغییر عقاید و تحت تاثیر قرار دادن افکار و حالات بسیاری از مردم است . بنابراین مسائلی که در تبلیغات مطرح می شود و یا به عبارت دیگر پیامهای ارسالی جای چند و چون دارد در حالی که در اموزش پیامها به عنوان اصول پذیرفته شده و اثباتی به دیگران منتقل می شود .
تبلیغات در واقع می کوشد ذهن را به جای آنکه باز کند ببندد ، در حالی که آموزش می خواهد که شما کاری را به میل خود انجام دهید.
تبلیغات سیاسی امروز در دو سطح ملی و بین المللی روبه گسترش است. تبلیغات ملی بیشتر به سوی حفظ اتحاد اقوام در لوای رهبریهای موجود گرایش دارد و نقش اساسی آن به صورت پرورش متخصصان و روابط عمومی برای پیشبرد اهداف ایدئولوژیک است و در تبلیغات بین امللی بیشتر از وسی کشور های خواهان توسعه سیاسی اعمال می شودو هدف اصلی آن جلب گرایش اقوام غیر متعهد جهان به کشور های خود است.

فصل دوم : پژوهش در زمینه اثر رسانه ها
با استفاده از روش های مختلف از طریق وسایل ارتباط جمعی پیام گیران را می توان تحت تاثیر قرار داد و انها را از پای درآورد .
سرژچاکوتین در کتابی تحت عنوان تبلیغات سیاسی و سیله ای برای تجاوز به خلق می گوید ” با استفاده از وسایل ارتباطی می توان از طریق تکرار نمادها یا شعار ها توده های وسیع انسانی را شرطی ساخت . بر اساس این نگرش که نظریه ارتباط گلو له ای است پیام دهنده گلوله جادویی خود را به سوی بیننده یا شنونده شلیک کند .
پل لازارسفل و شاگردانش در این زمینه معتقدند پیام رسانه های جمعی بر پیامگیران بصورت فردی تاثیر نمی گذارد ، زیرا فرد متعلق به گروه است و در او تعلقات گروهی وجود دارد .

فصل سوم : پژوهش در زمینه ارتباط سیاسی
ارتباط سیاسی به فرایندی گفته می شود که بر اساس آن در جوامع دموکراتیک رهبران سیاسی توسط شهروندان از طریق آزادی بیان در رسانه های جمعی تحت کنترل قرار می گیرندو رهبران سیاسی از طریق مجراهای ارتباطی اطلاعات شهروندان را نسبت به امور دولت تامین می کنند.
نگرش های تاریخی پیرامون ارتباطات سیاسی : در این زمینه فلاسفی همچون افلاطون ، ارسطو و ماکیاولی به تشریح قدرت سیاسی ، فن سخنوری و بیان اشاره کرده اند.
از قرن شانزدهم تا هجدهم اندیشمندانی مانند توماس هابس ، جان لاک ، ژان ژاک روسو نظریات جدیدی در باره آزادی سیاسی عرضه کردند .
همچنین اندیشمندانی مانند کارل مارکس در اثر برجسته خود تحت عنوان ایدئولوژی آلمانی و استوارت میل در کتاب نظام منطق بر تاثیر ایدئولوژی بر روابط عمومی و همچنین ارتباطات سیاسی نظراتی بیان کردند .
از آغاز قرن بیستم دانشمندانی همچون هاروالد لاسول و لیتز با کمک یکدیگر تئوریهای تحلیل محتوا و روش های آن را تدوین کردند و در زمینه تبلیغات سیاسی بکار گرفتند .

فصل چهارم : پژوهش های سنتی پیرامون افکار عمومی ، دولت و مطبو عات
هرگاه شماری از مردم یک جامعه برداشت مشخصی از مسائل اساسی و عمومی زندگی داشته باشند افکار عمومی پدید می آید.
کهن ترین مطالبی که در باره افکار عمومی بیان شده متعلق به قرن پنجم بیش از میلاد که هرودت از قول یک ایرانی به نام اوتانس سخنانی نقل می کند ، ارسطو در کتاب سیاست به فکار عمومی اشاره می کند ، از آغاز تا قرن هیجدهم اصطلاح افکار عمومی به معنای امروزی آن به کار نرفته است .
کاربل تارد اندیشمند فرانسوی اوایل قرن بیستم افکار عمومی را ” عقیده برای مردم به مثابه روح است در جان و افکار عمومی به مجموعه ای از داوری های مردم درباره مسائل روز است که مورد پذیرش بیشتر مردم جامعه است .
فرنیاد تونیس جامعه شناس آلمانی معتقد است مطبوعات یکی از ارکان افکار عمومی است و از جهاتی نیرومند تر از قدرت دولت و ارتش است .

بخش سوم : دیدگاههای پیشگامان و راهکشایان ارتباط جمعی
فصل اول : دیدگاههای فردیناند تونیس :
فردیناند تونیس فیلسوف و جامعه شناس آلمانی در سال ۱۸۵۵ در شاسویک متولد شد .
از جمله آثار برجسته او اجتماع و جامعه است که نظریه تحول جامعه انسانی را بیان کرده است .
به عقیده او علت تغییر و تحولاتی که در جوامع مختلف انسانی روی می دهد بیش از هر چیز ناشی از روابط میان افراد است .
طبقه بندی دو گانه او بر اساس نوع اراده افراد ۱- اجتماع ۲- جامعه ۳- آینده نگری
۱- اجتماع : تونیس اجتماع را به عنوان زندگی اجتماعی آلی ارگانیگ تعریف می کند در حالی که جامعه را نوعی زندگی مصنوعی و مکانیکی می داند .گرایش تحول از اجتماع به جامعه و از فرهنگ به تمدن است.
۲- جامعه : گرو ههای بزرگ انسانی جامعه نامیده می شوند. در این گروهها به سبب فراوانی و گوناگونی جمعیت روابط طبیعی ، خانوادگی و همبستگی های قبیله ای و قومی موجود نیست و افراد کثیری در سرزمین وسیعی با هم زندگی می کنند. وی اواخر قرون وسطی را به عنوان نقطه عطف تحول زندگی اجتماعی معرفی می کند.
۳- آینده نگری : دیدگاههای تونیس در باره تحولات آینده جامعه انسانی بسیار مهم است او با آنکه ماتریالیسم تاریخی وفادار است در روند پیشرفت جامعه نوعی عصیان و وخود خواهی ناشی از جامعه را پیش بینی می کند .
به عقیده تونیس افکار عمومی می تواند به عنوان مظهر اخلاقیات جامعه در سطحی عالی تر از دولت قرار گیرد .

فصل دوم : دیدگاههای دیوید رایزمن :
دیوید رایزمن جامعه شناس آمریکایی تاریخ تحول جامعه انسانی را به دوره تقسیم می کند ، دوره اول جامعه باستانی یا سنتی ، دوره دوم جامعه جامعه فرد گرایی دوره سوم جامعه مصرف گرایی فراوان.
همان گونه که مارکس بر عوامل اقتصادی تکیه می کند تونیس می کوشد موجودات انسانی را از طریق خواستا هایشان بررسی کند ، رایزمن نیز سعی دارد تعادل جمعیتی را عامل زیر بنای کلیه تحولات اجتماعی معرفی کند.
وی وسایل ارتباط جمعی و شیو های پخش نوین اطلاعات و دانش بشری را عامل مهم می داند .
بطور کلی ویژگی های مراحل سه گانه رایزمن شامل مرحله اول ذهنیت تخیلی و اسطوره ای نظام اجتماعی و دودمانی و قبیله ای جمع گرایی نا آگاهانه و بدون وابستگی به طایفه و قبیله جنبه کندویی و ارتباط شفاهی است ، مرحله دوم ذهنیت انفرادی و واقع گرایی بر اثر اختراع خط و کتابت بویژه چاپ که باروت روح آدمی است پدید‌امد.
مرحله سوم، که شاهد آن هستیم با ظهورو شکوفایی وسایل ارتباط جمعی همراه است فرد بار دیگر به جمع گرایی رشد یافته اجتماعی و آگاه می رسد و نسبت به امور دیدی کلی دارد.

فصل سوم : دید گاههای مارشال مک لوهان
مارشال مک لوهان ادامه دهنده راه دیوید رایزمن است وی جامعه شناس و فیلسوف کانادایی است اودر سال ۱۹۱۱ در ادمونتول کانادا بدنیا آمد. مشهورترین آثار مک لوهان کهکشان گوتنبرک ، شناخت وسایل ارتباط جمعی ، جنبش های ۱۹۹۰ ، برای درک رسانه ها ، پیام و ماساژ ، جنگ و صلح در دهکده جهانی و جنگل الکترونیک قرن بیستم .
مک لوهان می کوشد بدون اینکه از مسیر فکری خارج شود برپیشرفت های فنی که مستقیما بر رسانه های ارتباط جمعی بویژه تلویزیون تاثیر می گذارد تکیه کند .وی تغییر وضع وسایل ارتباط جمعی را شرط اصلی و عامل تحولات زندگی اجتماعی و گذر از یک مرحله به مرحله دیگر معرفی می کند .
مک لوهان در دهه ۱۹۶۰ از تلویزیون به عنوان رسانه ای هوشمند یاد می کند ، او تلویزیون را پرسشتگاه و امواج آن را بشارت الکترونیک نام می نهد. اومعتقد است وسایل ارتباط جمعی که عامل انتقال فرهنگ است تاثیر شگرف بر خود فرهنگ دارد. وی معتقد است میان فرهنگ در حال زوال و رسانه های جمعی جدید نوعی تعارض وجود دارد.
و این تعارض میان تکنیک ها و فرهنگ قدیم نوعی بحران فرهنگی را پدید می اورد.
مک لوهان می گوید اگر بخواهیم در برابر کارکردهای جدید تکنولوژی گرایشهای سنتی خود را حفظ کنیم فرهنگ سنتی ما همانند فرهنگ اسکو لاستیک قرن شانزدهم در نهایت از میان خواهد رفت .
او وسایل ارتباطی را به دو دسته وسابل ارتباط گرم ( عکس ، رادیو ، سینما ) و وسالیل ارتباطی سرد ( خط تصویری ، تلفن و تلویزیون) تقسیم می کند .
مک لوهان جوامع را به دو دسته تقسیم می کند جامعه کم سواد را جامعه سرد و جامعه اروپایی را جامعه گرم می نامد .
مراحل سه گانه تحول جوامع انسانی از دیدگاه مارشال مک لوهان :
۱- عصر ارتباط شفاهی و زندگی دودمانی و قبیله ای : ویژ گی این تمدن برتری تسلط زبان شفاهی و دریافت شنیداری است .د راین دوره انسان در یک مجموعه هماهنگ و طبیعی می زیست و ازاین طریق با گروه اجتماعی خویش یعنی قبیله ارتباط برقرار می کرد.در این مرحله افراد همه بیسوادند و اندیشه آنان بدون هیچ گونه نظم و نسقی رشد می کند و اطلاعات سینه به سینه منتقل می شود.
۲-عصر ارتباط کتبی و چاپی و جامعه فرد گرا : اختراع چاپ ، آموزش را از انحصار اشراف و نخبگان در آورد و به آن عمومیت بخشید . به عقیده وی تمام دستاوردهای کشور های غربی در زمینه تکنولوژی از صنعت چاپ است . مک لوهان معتقد است چاپ کتاب سر آغاز عصر مصرف و نخستین محصول جامعه مصرف به شمار می آید . وی به عصر کوتمبرگ و آثار چاپ در جامعه نگرشی بدبینانه دارد و اختراع چاپ را یک “گناه اصلی” انسانی و سرچشمه تمام بد بختی های ناشی از تمدن صنعتی است.مک لوهان عقیده دارد که وسایل ارتباط الکترونیکی که از اواخر قرن نوزدهم با اختراع رادیو به وسیله مارکنی به زندگی انسان وارد شد ه اند سرانجام وسیله ای برای نجات بشر از بردگی ماشین هستند . به نظر او عصر الکترونیک ، پایان رنجها ، اضطرابها ، دشمنی ها ، کشمکش ها و تعارض هاست .
۳- عصر ارتباط الکترونیک و”دهکده جهانی” : به عقیده وی این شیوه جدید ارتباطی حس شنوایی را معتبر ساخته و رجعت به ادراک حسی را ضرور شمرده است .مک لوهان می گوید وسایل الکترونیکی بویژه تلویزیون و دستگاههای پیچیده محاسبه گر سرانجام همه چیز را تغییر می دهند و دگرگون می کنند.

بخش چهارم : نقش وسایل ارتباط جمعی
فصل اول : نقش وسایل ارتباط جمعی در آموزش
۱- مفهوم ویژگی های آموزش : سازمان علمی وفرهنگی ملل متحد ( یونسکو) اورده است آموزش عبارت از ” تمام کنش واثرات ، راهها و روش هایی را که برای رشد وتکامل توانایی های مغزی ومعرفتی و همچنین مهارتها ، نگرش ها و رفتار انسان به کار می روند ، البته به طریقی که شخصیت انسان را تا ممکن ترین حد آن ، تعالی بخشید ، تعلیم یا آموزش و پرورش گویند .
رسانه های ارتباطی جمعی خواه برای اموزش برنامه ریزی شده باشند خواه نشده باشند اموزش دهنده اند، زیرا همواره مردم از آنها تاثیر می پذیرند.
رسانه های جمعی به عنوان نظامهای آموزش موازی برای شهروندان در کنار اموزش مدرسه ای و بویژه آموزش مادام العمر نقش عمد ه ای ایفا می کنند و اغلب با انها بسیار و بیشتر و آسانترارتباط برقرار می کنند.
۲- نقش آمورش وسایل ارتباط جمعی : در میان رسانه های جمعی رائیو و تلویزیون از لحاظ آمورش غیر رسمی جایگاه ویژه ای دارند. این وسایل به دلیل برد وسیعشان یکی از بهترین وسایل آمورشی و فرهنگی هستند که هماکنون در اختیار کشور ها و جوامع مختلف قرار دارند .
کاربرد غیر رسمی از طریق رادیو تلویزیون می تواند د رتمامی ساعات شبانه روزدر بهبود وضع جامعه موثر افتد .
یونسکو چهار ویژگی عمده را برای برنامه های آموزشی رادیوو تلویزیون قائل است که عبارتند از :
۱- بر نامه بصورت مجمو عه ای متوالی ااست تا به یاد گیری تزایدی کمک کند .
۲- طراحی و برنامه ریزی آنها مشخصا با کمک مشاوران آموزشی صورت می گیرد.
۳- این برنامه ها معمولا با دیگر انواع مواد آموزشی همچون متون درسی وراهنمای مطالعاتی همراه است .
۴- استفاده از این برنامه ها توسط معلم و شاگرد به نوعی مورد ارزیابی قرار می گیرد.
بنا براین رادیو و تلویزیون می توانند در کنار برنامه های درسی ، برنامه های نیز برای ارتقای سطح دانستنیها و معلومات عموم و اعتلای سطح دانش فنی و مهارت قشر هایی معینی از جامعه پخش نمایند.

فصل دوم : نقش وسایل ارتباط جمعی در انتشار خبر
۱- مفهوم و ماهیت خبر
مهمترین کارکرد وسایل ارتباط جمعی گرد اوری اطلاعات در مورد رو یداد ها ی ملی و فرا ملی و انتقال انها به عموم مردم است .
دیدگاه دانشمندان علوم ارتباطات د رمورد خبر متفاوت است بر خی خبر را گزارشی فشرده و بازتابی دقیق از یک رویداد می دانند و شماری خبر را گزارشی مناسب که برای بخش عمده ای از مردم جالب توجه است تلقی می کنند.
در هر خبر باید پنج معیار رعایت شود ۱- خبر باید رویدادی تازه باشد ۲- محتوای خبر باید با اهمیت باشد ۳- موضوع خبر باید جاذب باشد ۴- خبر باید کامل و جامع باشد۵ – خبر باید کوتاه و فشرده باشد .
۲- معیار گزینش خبر یا تصمیم گیریهای خبری
انتخاب و گزینش خبر از میان میلیارد ها خبر و انتقال سریع و بموقع آن به مردم نیاز به تصمیم گیری دارد. اینکه کدامیک از خبر ها انتخاب و کدامیک طرد شود از جمله وظایفی است که توسط اعضای واحد های خبر رسانه های جمعی شامل گزارشگر ، خبرنگار ، دبیران و سر دبیران به عنوان دروازه بانان خبر انجام می گیرد.
۳- نقش خبری وسایل ارتباط جمعی
از میان وسایل ارتباط جمعی تلویزیون و رادیومهمترین وسیله پخش خبر یا اطلاع در عصر ما محسوب می شود. وظیفه و نقش اساسی وسایل ارتباط جمعی انتشار جریان رویداد های اجتماعی است وهمین امر به انسان امکان می دهد تا محیط اطراف خود را بهتر بشناسد.
نقش خبر رسانی وسایل ارتباط جمعی نوعی ایجاد ارتباط با جامعه خودی و بیگانه است . با استفاده از رسانه های جمعی نوین و تلفیق آنها با هم روش های رسانه های جمعی سنتی ، بویژه در کشور های د رحال توسعه می
توان امید فراوانی به حصول این هدف ها در زمان مناسب داشت .

فصل سوم : نقس وسایل ارتباط جمعی در گذراندن اوقات فراغت
۱ – مفهوم وماهیت فراغت
مفهوم فراغت الزاما مترداف تفریح نیست ؛ بلکه زمان آزادی است که در فرد اختیار دارد و آن را به میل خود صرف می کند، به عبارت دیگر فراغت مجموعه ای از فعالیت هایی است که فرد با رضایت خاطر یا برای استراحت یا برای سرگرم شدن و یا افزایش اطلاعات یا اموزش و مشارکت اجتماعی ، داوطلبانه پس از فارغ شدن از کارها موظف شغلی ، خانوادگی و اجتماعی بدان می پردازد.
۲ – نقش تفریحی وسایل ارتباط جمعی :
در دنیای امروز انسان نیازی روافزون به استراحت و سرگرمی داردتا بتواند اظطرابها ونگرانیهای ناشی از زندگی دشوار ماشینی را التیام بخشیده و با روحیه بهترو امادهت به کار وتلاش سازنده و سود مند ادامه دهد.
د راین میان وسایل ارتباط جمعی به عنوان مهمترین ابزار تفریحی و سرگرمی افراد به شمار می روند که با پخش و انتشار برنامه های سرگرم کننده بر الکوی اوقات فراغت اسنانها تاثیر می گذارد.
انسان در اوقات فراغت رونامه می خواند، به رادیو گوش می دهد و به تماشایر تلویزیون می نشیند .صرفا برای اینکه سرگرم شود.
برخی از متفکران و اندیشمندان معتقدند ” رسانه ها مخاطبان بیشتری را با شاهکار های گذشته و حال آشنا کرده اند و برنامه های سرگرم کننده با سهولت بسیار بیشتری در دسترس مردم قرار گرفته است . بدون شک برنامه های سرگرم کننده پاسخگویی یک نیاز واقعی است .

فصل چهارم : نقش وسایل اجتماعی در توسعه ، چشم انداز ” میدانی ”
دیدگاههای دانشمندان و کارشناسان پیرامون نقش وسایل ارتباط جمعی در جهان سوم
ارتباط جمعی به عنوان یک نهاد اجتماعی بادیگر نهاد های موجود د رجامعه روابط مبادلاتی منتقابل دارد و این نهاد د رتحولات اجتماعی و رشد اقتصادی نقش مهمی دارد .
در واقع فرایند توسعه رابطه پایداری با تعامل میان مردم و مشارکت فعال گرو ههای مختلف اجتماعی دارد .
دانیل لرنر آمریکایی پژوهشی تحت عنوان گذر از جامعه سنتی : نوسازی خاورمیانه را در سال های ۱۹۵۱-۱۹۵۰در کشور های ایران ، مصر ، ترکیه ، سوریه ، لبنان و اردن بر عهده گرفت و انجام داد.
به نظر لرنر حرکت بر اساس الگوی نو گرایی حرکت از مرحله سنتی به مرحله گذار و سپس به مرحله نوین ، همراه با تغییر نظامهای سنتی به نظامهای نوین و نه بالعکس همراه بوده است .لانر و سایر اندیشمندان در یافتند بین دوموضوع رشد اقتصادی و رشد مسائل ارتباطی از نظر آماری ارتباط بسیار زیادی وجود دارد .
از نظر لرنربر اساس الگو ی نوگرایی حرکت از مرحله سنتی به مرحله گذار و سپس به مرحله جامعه نوین همواره با تغییر نظامهای سنتی به نظامهای نوین و نه بالعکس همراه بوده است.
به عقیده لرنر ارتباط جمعی به صورت یک عامل بسیار بزرگ تکثیر کننده می تواند د رمساله رشذ ئ عمران دخالت کند و اطلاعات و نگرشهای لازم وبایسته را د رحد غیر قابل تصوری بسرعت و در یک محدوده وسیع نشر و توسعه بدهد .
ویلبرام شرام که بر اساس پژو هش های بی شمارش د رمورد نقش وسایل ارتباط جمعی د رجهان سوم می گوید: ” ترغیب مردم در کشورهای د رحال توسعه به تصمیم گیری پیرامون توسعه زمینه دادن به انها برای مشارکت موثر ، تسریع و هماهنگ کردن تحولات مورد نظر و…
شرام در مورد نقش وسایل ارتباط جمعی در توسعه ملی دیدگاههای خوشبینانه ای دارد او می گوید رسانه های جمعی د رباره میزان و انواع اطلاعاتی که در کشور های در حال توسعه در دسترس مردم قراردارد ، می توانند مشارکت کنند.
به عقیده وی توسعه اقتصادی در کشورهای جهان سوم جزبا تحقق توسعه اجتماعی و توسعه اجتماعی مستلزم بسط آموزش و اطلاعات است. بنابراین باید پذیرفت که وستیل ارتباط جمعی تاثیری قطعی بر توسعه فرهنگی و اقتصادی دارد .
پائلو فریره اندیشمند برزیلی با نگرشی انتقادی به الگو های حاکم غربیدر زمینه رشد اقتصادی و توسعه اجتماعی و نیز نقش ارتباطات در نوسازی کشور های جهان پرداخته است. او ارتباطات و نظامهای آموزشی کنونی را به عنوان شبکه های سلطه گر و تسلیم طلبی خلق ها در جهان سوم معرفی می کند .

بخش پنجم : اثرات وسایل ارتباط جمعی
در مورد تاثیر وسایل جمعی بر افراد و جامعه د رمراحل تحولات اجتماعی پژوهش های گوناگونی صورت گرفته است . در دهه ها یاخیر نظریات گوناگونی پیرامون اثر گذاری وسایل جمعی ارائه شده است . برناردبرلسون و موریس جانویتس چنین اورده اند ” اثرات وسایل ارتباط جمعی بسیار گسترده و گوناگون است این اثرات ممکن است به صورت دراز مدت و کوتاه مدت انجام گیرد. ممکن است قوی یا ضعیف باشند . این اثرات ممکن است ناشی از محتوای ارتباطات جنبه های اجتماعب ، روانی ، سیاسی و اقتصادی باشد. و ممکن است روی عقاید ، ارشها ، عقاید ، اطلاعات ، مهارت ها ، گرایش ها و رفتار ظاهری تاثیر بگذارد .
ژان کازنو جامعه شناس فرانسوی می گوید :” وسایل ” نیرومند سخن پراکنی ، به تنهایی از قدرت ایجاد تحولات بزرگ در افکار عمومی بر خوردار نیستند و یا بندرت بر خوردارند ؛ ولی می توانند بطور موثر جریان های فکری موجود را تقویت کنند.
در مجموع می توان چنین نتیجه گیری کرد که عواملی بی شماری در تاثیر گذاری مطرح هستند که مهمترین انها از عبارتند از ۱- منبع پیام ۲- محتوای پیام ۳- ویژ گی های پیامگیر ۴- محیط یا شرایط در یافت پیام .

فصل اول : عوامل تاثیر گذار در پذیرش پیام
پژوهش ها نشان می دهد که چهار عامل د رمتقاعد سازی موثر است :
۱- منبع پیام (چه کسی )پیام را منقل می کند .
۲- ماهیت پیام ( چگونه) ارائه می شود.
۳- ویژگی های پیامگیر
۴- محیط پیام یا شرایط دریافت پیام
۱- منبع پیام :اینکه چه کسی پشت پیام قرار دارد ئ یا به عبارنت دیگر ، پیام دهنده از چه منزلت و موقعیت اجتماعی برخوردار است بهمان اندازه اهمیت دارد که خود پیام دارد . .
پیام های آن دسته از وسایل ارتباط جمعی که در جامعه از وجاهت بیشتری برخوردار است ؛آسانتر و سریعتر مورد پذیرش قرار می گیرد تا وسایل ارتباط جمعی با وجاهت کمتر .
۲- ماهیت پیام : شیوه ارائه پیام وانطباق آن با ابزار انتقال ، نقش مهمی در تاثیر گذاری آن دارد. روانشناسان معتقدند که هر قدر پیام برهیجانات استوارباشد ، پیامگیر زودتر آن را می پذیرد.
شخصیت پیامگیر و ویژگی های آن : اندیشمندانی مانند برشاید و والستر در تحقیقات خود بیان کردند که براساس مدارک موجود بیشتر مردم در زندگی روزانه خود ، به پیامهایی توجه می کنند که با آنها موافقند و توجهی به پیامهای که با آنها موافق نیستند نمی کنند.
یکی از عوامل بسیار مهم در زمینه تفاوت افراد از نظرتاثیر پذیری جنسیت است. نتیجه ظاهرا غیر قابل تردید تحقیقاتی که در این زمینه انجام شده است و سایفه طولانی دارد ، این است که آمادگی زنان برای تغییرنگرش به مراتب بیشتر ازمردان است. زنان به ظاهر تاثیر پذیرتر از مردان هستند.
۴- محیط پیام یا شرایط دریافت پیام : محیطی که وسیله ارتباطی در آن به کار برده می شود ، می تواند اثرات پیام را تغییر دهد.
تمامی روانشناسان و جامعه شناسان روی شرایط بسیار متنوع در یافت پیام تاکید می کنند، آنها معتقدند که محتوای مشابه وحتی یک فیلم خشونت آمیز می تواند بر کودکان و نوجوانان تاثیرات متفاوتی بر جا بگذارد ، این امر به متغییر های گوناگونی بستگی دارد.

فصل دوم : ساخت سازمان و مدیریت وسایل ارتباط جمعی
دارای ریشه بسیاری است Structure1- مفهموم ساخت درعلوم اجتماعی : اصطلاح ساخت
ساخت را می توان چنین تعریف کرد : ساخت ا زمجموع واحد ها و عناصری که روابط و پیوند های معینی با هم دارند، در درون یک سیستم پدیدمی آید.
۲- مفهوم ساخت در نظام ارتباطی : مفهوم ساخت در ارتباطات پیشینه ای به بلندای تاریخ بشر دارد. در هر ارتباطی سه عنصر گوینده ، گفتار و مخاطب وجود دارد.
عناصر تشکیل دهنده ساخت ارتباطی را به دو دسته تقسیم کرد ۱- سخت افزارهای ارتباطی ( عناصر مادی پیام نظیر ماهواره ، تجهیزات فرستنده ، گیرنده و ایستگاهاای رادیو و تلویزیونی ) ۲- نرم افزارهای ارتباطی ( مهارتهای فنی و روش های استفاده از سخت افزارهای را در برمی گیرد.
هر میان سخت افزارها ونرم افزارها انطباق و هماهنگی بیشتری وجود داشته باشد اثر بخشی و سودمندی انها در جامعه بیشتر خواهد بود .
۳- انواع مدیریت در وسایل ارتباط جمعی :
الف: وسایل ارتباطی دولتی
وسایل ارتباطی دولتی یا تحت نظارت مستقیم دولت ، درچنین شرایطی دولت کلیه فعالیت های وسایل ارتباطی و مدیریت سیستم را نظر سیاسی و مالی در کنترل شدید خود داردتا آنجا که سازمان وسیله ای می شود برای حفظ منافع گروه حاکم و مشروع جلوه دادن وضعیت موجود بدون د رنظر گرفتن منافع گروههای دیگر.
ب:وسایل ارتباطی تحت حمایت دولتی
وسایل ارتباطی تحت حمایت دولتی سازمانهایی هستند که مدیران آنها را سروآمدان فرهنگی جامعه تشکیل می دهند.این افراد می کوشند با روش کژدارو مریز تعادلی میان مردم و گرووهای سیاسی ودولت ایجاد کنند.که این امر در نهایت بتواند وحدت ملی را در جامعه تقویت کند .
ج: وسایل ارتباطی خصوصی
وسایل ارتباطی خصوصی که ظاهرا تحت نظارت دولت نیستند می توانند به عنوان یک بنگاه تجارتی درآیند.به جای اینکه تحت تاثیر گروه سیاسی حاکم قرار گیرد تحت تاثیر قدر ت های تجاری قرار خواهند گرفت.
بنابراین چنین گیری کرد که د رجهان امروز هر سه نوع مدیریت دسترسی به اطلاعات را از حقوق اولیه شهروندان به منظور آگاه ساختن وتسهیل تصمیم گیری های آنها می دانند.
فصل سوم : روش های پژوهش در وسایل ارتباط جمعی
پژوهش در ارتباطات پی جویی علمی در باب فرایند ارتباط می باشد واز نظر تاریخی پژوهش در حوزه گسترده انجام گرفته است:
۱-پژوهش درزمینه ارتباطات رودررو یا میان فردی ۲- پژوهش پیرامون ارتباط جمعی
از نظر زمانی پژوهش د رزمینه وسایل ارتباط جمعی دارای چهار مبدا است .
اولین مبداء در اوایل دهه ۱۹۲۰ است . در این دوره افکار آمریکاییان متوجه تاثیرات رو به رشد سینما بویژه بر روی کودکان است .
دومین مبداء بعد ازجنگ جهانی اول تا سال ۱۹۳۷ یعنی دوره پی آمد های جنگ جهانی اول بوده است . در این دوره توسعه رادیو در امریکا و اروپا همزمان است . اکثر پژوهش های این دوره جنبه ژور نالیستی دارد .
سومین مبداء از سال ۱۹۳۸ تا ۱۹۴۶ است که با ظهور رادیو تجاری همراه بود. در این دوره این باور وجود داشت که اثرات ارتباطات جمعی را می توان با تحقیقات آزمایشگاهی مورد مطالعه قرار داد.
پهارمین مبدا ء از سال ۱۹۶۹ شروع شد و تا عصر حاضر ادامه دارد در این دوره پیام
گیران را در چارچوب نظام سیاسی و اجتماعی –فرعنگی و طبقات اجتماعی یک جامعه مورد مطالعه قرار دهند .

روش های پژوهش در حوزه ارتباط جمعی
۱- روش تحلیل محتوا : این روشی است که از طریق آن می توان محتوای ارتباط جمعی را به طور عینی و کمی مورد مطالعه قرارداد.
۲- روش پیمایشی این روش عمدتا بر اساس نظر خواهی ا زافراد و گروه ها در زمنیه های گوناگون انجام می گیرد. نظر خواهی ، بررسی توصیفی ویژه ای از عقاید و آراعمومی است.
بخش ششم :جوامع جدید و تکنولوژیهای نوین ارتباطی
با گسترش روز افزون جوامع جدیدو توسعه این نوع جوامع جامعه توده وار و فرهنگ توده پدید می آید . جامعه توده وار آفریده عصر جدید و محصول تقسیم کار و نظامهای ارتباط الکترونیکی نوینی استکه دائما د رحال تغییر و تحول اند.ا زاینرو جامعه توده وار و ارتباط جمعی دو پدیده همزاد هستندکه نمی توان به سادگی آنها را از یگدیگر ممتایز کرد .

فصل اول : ویژگی های جوامع جدید
الف – جامعه توده وار
ارتباط با وسایل ارتباط جمعی ، از جمله تلویزیون ، یک کنش اجتماعی است که فرد یا افرادی که اصلا نمی شناسد ارتباط برقرار می کند اما این نوع برداشت در میان همه اندیشمندان اجتماعی یکسان نیست زیرا شماری از دانشمندان مفهوم جامعه توده وار را در وجه منفی به کار میبرند و معمولا بیماریهای اجتماعی را به سرمایه داری یا توسعه صنعتی نسبت می دهند.
نظریه جامعه توده وار به صورت مشخص آن بین سال های ۱۹۲۰ و ۱۹۶۰ به وجود امد .
ویژ گی های یک جامعه توده وار
۱-جامعه توده وار در برگیرنده تود ه های عظیم مردم است.
۲-اعضای جامعه توده وار به جایتجمع گرو های متراکم محلی در مناطق وسیع پراکنده اند.
۳-جامعه توده وار ، قویا تحت تاثیر سازمانهای دیوانسالانه نیرومند است .
۴-ساختار جامعه توده وار براساس مساوات و برابری است.
۵-جامعه توده وار از نظر مذهب ، سابقه قومی ، شیوه زندگی و دسترسی به مواضع قدرت نامتجانس است.
۶-اعضای جامعه توده وار افرادی گمنامند.
۷-بجز جنگ اعضای جامعه توده وار به ندرت گروهی سازمان یافته است .
۸-افراد جامعه توده وار نبست به خود بیگانه اند.
۹-جامعه توده وار مادی و دنیا گراست.
۱۰- بخشی از تاثیرات جامعه توده وار از طریق فرایند ارتباط جمعی صورت می گیرد.
ب: فرهنگ توده
فرهنگ توده یا فرهنگ عام در مقابل فرهنگ نخبه قرار دارد ، فرهنگ توده بر اساس مسایل غیر جدی زندگی : هیجانات ، احساسات رقیق و گریزو بی خیال استوار است.در حالی که فرهنگ نخبه در برگیرنده هر آن چیزی است که از آن
با عنوان آثار بزرگ شعر ، ادبیات ، تئاتر، موسیقی ، فلسفه و…… یاد می شود.

فصل دوم :تکنو لوژی های نوین ارتباطی
جهان امروز را عصر ارتباطات ، عصر اطلاعات ، عصر الکترونیک و انقلاب ارتباطات یا انقلاب اطلاعات نامیده اند.
درچنین فضایی رشد افزارهای انتقال اطلاعات و مبادله افکار و عقاید از طریق روز نامه ، رادیوو تلویزیون از شتاب و گسترش چشمگیری برخوردار است .

تلخیص از: محمدرضا جاویدی-مهندس کامپیوتر نرم افزار و پژوهشگر علوم ارتباطات اجتماعی