سواد رسانه و تکنیک‌های اقناع – آموزش ۱۰ تکنیک اقناعی با مثال

سواد رسانه و تکنیک‌های اقناع

انواع سواد دیدگاه یونسکو

در جهان امروز دیگر نمی‌توان با توانایی در خواندن و نوشتن خود را باسواد دانست چرا که پیچیدگی زندگی موجب شده ما برای زندگی بهتر به انواع سواد و مهارت نیاز داشته باشیم.

سواد، از دیدگاه یونسکو (سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد)، دیگر تنها به توانایی خواندن و نوشتن محدود نمی‌شود، بلکه عبارت است از دستیابی به مجموعه مهارت‌های ضروری که به افراد اجازه می‌دهد تا مشارکت فعالی در جامعه خود داشته باشند. انواع سواد، مطابق با توسعه تکنولوژی و نیازهای تغییریابنده جوامع، شامل موارد زیر می‌شود:

۱٫ سواد ابتدایی: توانایی خواندن، نوشتن، و درک متن‌های ساده برای مقاصد روزمره.

۲٫ سواد عددی: توانایی استفاده از مهارت‌های ابتدایی ریاضی در زندگی روزمره.

۳٫ سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی: توانایی دستیابی، تحلیل، ارزیابی، و خلق اطلاعات و رسانه‌ها در فرمت‌های مختلف.

۴٫ سواد دیجیتالی: مهارت‌های مربوط به استفاده مؤثر و ایمن از تکنولوژی‌های دیجیتالی و اینترنت.

۵٫ سواد بهداشتی: دانش و مهارت‌های لازم برای حفظ و بهبود سلامت فردی و جامعه.

۶٫ سواد مالی: توانایی مدیریت پول، شامل بودجه، سرمایه گذاری، و درک محصولات و خدمات مالی.

۷٫ سواد زیست‌محیطی: آگاهی و درک مسائل مربوط به محیط زیست و توسعه پایدار.

۸٫ سواد فرهنگی: درک و ارزش‌گذاری بر تنوع فرهنگی و نقش فرهنگ در حیات انسانی.

۹٫ سواد حقوقی: آگاهی و درک قانون‌ها، حقوق و تعهدات قانونی برای مشارکت مؤثر در جامعه.

۱۰٫ سواد انتقادی: توانایی تفکر به شکل استدلالی و نقد کردن فرآیند‌ها و اطلاعات.

یونسکو تأکید دارد که سواد در عصر مدرن یک مفهوم پویا و تکاملی است که باید به طور مستمر و در طیف وسیعی از زمینه‌ها برای حمایت از مشارکت فردی و جامعه‌ای در عصر اطلاعات و فن‌آوری ارتقا یابد.

فرآیند ارتباط

فرآیند ارتباط هر گونه فعالیتی است که در آن اطلاعات به عنوان پیام هایی از یک فرستنده به گیرنده منتقل می‌شود. این پیام‌ها می‌توانند به صورت کلامی، غیرکلامی، نوشتاری یا الکترونیکی باشند. فرآیند ارتباط معمولا شامل مؤلفه‌های زیر است:

۱٫ فرستنده (منبع): کسی که پیام را تولید می‌کند.

۲٫ پیام: اطلاعاتی که فرستنده می‌خواهد منتقل کند.

۳٫ رمزگذاری (Encoding): تبدیل پیام به یک فرمت قابل انتقال مانند زبان بدن، کلمات، نشانه‌ها یا سیگنال‌های دیجیتال.

۴٫ کانال: وسیله‌ای که پیام از طریق آن منتقل می‌شود مانند اینترنت، تلفن، گفتگوی رو در رو یا نامه.

۵٫ رمزگشایی (Decoding): تفسیر و درک پیام توسط گیرنده.

۶٫ گیرنده: کسی که پیام را دریافت می‌کند.

۷٫ بازخور (Feedback): واکنش یا پاسخ گیرنده به پیام که معمولا فرایند ارتباط را تکمیل می‌کند.

۸٫ موانع ارتباطی (Noise): هر گونه اختلال، مانند سر و صدا یا سوء تفاهم، که ممکن است مانع از رسیدن صحیح پیام شود.

ارتباط می‌تواند یک فرایند پیچیده باشد، زیرا مؤلفه‌های مختلفی بر توضیح، درک و واکنش نسبت به پیام تأثیر می‌گذارند.

سواد رسانه‌ای چیست؟

سواد رسانه‌ای به مجموعه‌ای از مهارت‌ها، دانش و توانمندی‌هایی اطلاق می‌شود که به افراد کمک می‌کند تا به طور کارا منابع رسانه‌ای متنوع مانند تلویزیون، رادیو، روزنامه‌ها، مجلات و رسانه‌های دیجیتالی و اجتماعی را تجزیه و تحلیل کنند، ارزیابی کنند و از آن‌ها استفاده کنند. این مفهوم شامل توانایی درک و تفسیر محتوای رسانه‌ای، تشخیص دقت و اعتبار آن، و همچنین درک نحوه‌ی تولید و پخش محتوا است.

سواد رسانه‌ای (Media Literacy) در یک تعریف بسیار کلی عبارت است از یک نوع درک متکی بر مهارت که بر اساس آن می‌توان انواع رسانه‌ها و انواع تولیدات آن‌ها را شناخت و از یکدیگر تفکیک و شناسایی کرد.

سواد رسانه‌ای می‌تواند به مخاطبان رسانه‌ها بیاموزد که از حالت انفعالی و مصرفی خارج شده و به معادله متقابل و فعالانه‌ای وارد شوند که در نهایت به نفع خود آنان باشد. به عبارت دیگر، سواد رسانه‌ای به مخاطب کمک می‌کند تا از سبد رسانه‌ها به شکلی درست و هوشمندانه استفاده کند.

مهارت های سواد رسانه

سواد رسانه ای شامل توانایی درک و تفسیر محتوای رسانه‌ای، تشخیص دقت و اعتبار آن، و همچنین درک نحوه‌ی تولید و پخش محتوا است.

اهمیت سواد رسانه ای

رسانه‌ها در شکل‌دهی احساسات، باورها، شناخت، رفتار و تصویر جهانی که مخاطب از محیط پیرامون دارد نقش دارند.

• جلوگیری از دست دادن اطلاعات مفید در جنگل اطلاعاتی :  در دنیای امروز با وجود اینترنت و رسانه‌های اجتماعی، ما شاهد یک سیلاب از اطلاعات هستیم. سواد رسانه‌ای می‌تواند به ما کمک کند تا اطلاعات مفید و معتبر را از اطلاعات غیرقابل اعتماد یا اشتباه تشخیص دهیم.
• شناسایی و فهم تکنیک‌های اقناع : متوجه شدن از ترفندهایی که برخی رسانه‌ها برای اقناع مخاطبان خود استفاده می‌کنند، به ما در تشخیص و مواجهه با این تکنیک‌ها کمک می‌کند.
• حفظ حریم خصوصی : در عصر دیجیتال، سواد رسانه‌ای به افراد آموزش می‌دهد که چگونه اطلاعات شخصی خود را در فضای مجازی حفظ کنند.
• تقویت تفکر انتقادی : فردی با سواد رسانه‌ای می‌تواند محتوا را از نظر انتقادی بررسی کرده و در مواجهه با اخبار، تبلیغات یا محتواهای دیگر رسانه‌ای، تصمیمات آگاهانه‌تری بگیرد.
• مقابله با تأثیرات منفی رسانه : سواد رسانه‌ای به افراد کمک می‌کند تا از تأثیرات منفی محتواهای رسانه‌ای مانند تصاویر نارضایتی از بدن، خشونت، استرس و اضطراب حاصل از اخبار جلوگیری کنند.
• مشارکت فعال‌تر در جامعه : افراد با سواد رسانه‌ای می‌توانند نقدهای بنیادی به موضوعات جاری داشته باشند و به تصمیم‌گیری‌های جامعه کمک کنند.

زندگی در چنین دنیایی مهارت‌ها و توانایی‌های مخصوص به خود را می‌طلبد و همان‌طور که والدین تلاش می‌کنند تا با فراهم کردن امکانات تحصیلی، آموزشی و ورزشی فرزندان خود را برای زندگی بهتر آماده کنند، ضرورت دارد توانایی‌های لازم برای استفاده درست از فضای مجازی و اطلاعات موجود در آن را نیز در فرزندان خود فراهم کنند.

با توجه به اهمیت رسانه‌ها در زندگی روزمره افراد و جامعه، سواد رسانه‌ای به عنوان یکی از مهم‌ترین مهارت‌های قرن ۲۱ شناخته شده است و هر فرد باید در تلاش باشد تا این مهارت را تقویت و ارتقاء دهد.

چرا سواد رسانه مهم است؟

• به فهم بهتر اطلاعات کمک می‌کند.
• کاهش تاثیر اخبار جعلی را ممکن می‌سازد.
• توانایی تفکر انتقادی را تقویت می‌کند.
• شناخت فرهنگی را ارتقاء می‌دهد.
• مشارکت اجتماعی و سیاسی را ترویج می‌کند.
• حفاظت از حقوق شخصی را تضمین می‌کند.
• مهارت‌های ارتباطی را توسعه می‌دهد.

شیوه های تاثیر رسانه بر مخاطب

• افزایش آگاهی : در حالت مثبت، رسانه‌ها می‌توانند آگاهی جامعه را از مسائل مختلف افزایش دهند و بر توسعه فرهنگ عمومی و آموزش جامعه کمک کنند.
• ترسیم تصویر از واقعیت : رسانه‌ها اغلب تصویری از واقعیت ارائه می‌دهند که ممکن است با واقعیت واقعی متفاوت باشد.
• تأثیر در تصمیم‌گیری‌ها : رسانه‌ها می‌توانند با ارائه اطلاعات یا ایجاد فشار عمومی، بر تصمیم‌گیری‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی تأثیر بگذارند.
• تعیین اولویت مسائل : رسانه‌ها با انتخاب کردن مسائلی که به آن پرداخته یا نادیده گرفته می‌شوند، می‌توانند به تعیین اولویت‌های جامعه کمک کنند.
• تاثیر در سبک زندگی و فرهنگ عمومی : برنامه‌ها، موسیقی، سریال‌ها و فیلم‌هایی که در رسانه‌ها پخش می‌شوند، ممکن است فرهنگ و ارزش‌های جامعه را تأثیر بگذارند و الگوهای رفتاری جدیدی را معرفی کنند.
• تقویت کردن ارزش‌ها و استانداردها : رسانه‌ها اغلب تصاویری از ارزش‌ها، استانداردها و رفتارهای “مطلوب” یا “غیرمطلوب” را ارائه می‌دهند، که افراد ممکن است آن‌ها را به عنوان معیار خود بپذیرند.
• تأثیر در دیدگاه‌ها و نگرش‌ها : از طریق انتخاب موضوعات خبری، ترتیب ارائه اخبار و تون و زبان استفاده شده، رسانه‌ها می‌توانند نگرش‌ها و دیدگاه‌های افراد را شکل دهند.

نظریه های تاثیر رسانه

• نظریه اثرات رسانه ای : نظریه اثرات رسانه ای به بررسی انواع و شدت تأثیرات رسانه ها بر رفتار، نگرش، دانش و ارزش های مخاطب می پردازد. نمونه ای از این نظریه، نظریه تنظیم دستور کار است که بررسی می کند چگونه رسانه ها اولویت مسائل ذهنی را برای مخاطب تعیین می کنند.
• نظریه تفسیر رسانه : نظریه تفسیر رسانه به بررسی چگونگی تولید، انتقال و دریافت معانی و پیام توسط رسانه توسط فرستنده و گیرنده می پردازد. نمونه ای از این نظریه، نظریه انتخاب رسانه است که به بررسی نحوه انتخاب و استفاده مخاطبان از رسانه بر اساس نیازهای خود می پردازد.
• نظریه نقد رسانه : نظریه نقد رسانه به بررسی نقش رسانه ها در تولید، انتشار و تثبیت ایدئولوژی های حاکم بر جامعه می پردازد. نمونه ای از این نظریه نظریه ایدئولوژی رسانه است که به بررسی نقش رسانه ها در تولید و اشاعه فرهنگ عامه می پردازد.
• نظریه فرهنگ رسانه ای : نظریه فرهنگ رسانه ای به بررسی نقش رسانه ها در تولید، اشاعه و تبادل فرهنگ و هویت می پردازد. نمونه ای از این نظریه نظریه فرهنگ عامه است که به بررسی نقش رسانه ها در تولید و اشاعه فرهنگ عامه می پردازد.
• نظریه جامعه شناسی رسانه : نظریه جامعه شناسی رسانه به بررسی نقش رسانه ها در تولید، انتشار و تغییر ساختارها و روابط جامعه می پردازد. نمونه ای از این نظریه، نظریه جامعه اطلاعاتی است که به بررسی نقش رسانه ها در شکل گیری جامعه و شبکه اطلاعاتی می پردازد.

تکنیک‌های اقناع

به روش‌هایی تحت تأثیر قرار دادن مخاطب و تغییر نظر و رفتار وی گفته می شود.

در تولید محصولات رسانه‌ای مختلف مانند تبلیغات، برنامه‌های تلویزیونی، فیلم‌ها، مقالات و حتی خبرها از این تکنیک‌ها استفاده می شود.

تشخیص تکنیک های اقناع بکار رفته در تولید محصولات رسانه ای

استفاده از تکنیک های اقناع در تولید محصولات رسانه ای

فرآیند اقناع

فرآیند اقناع به مجموعه تکنیک‌ها و روش‌هایی اطلاق می‌شود که یک فرد یا گروه از آن‌ها برای تغییر، تقویت، یا شکل‌دادن به نگرش‌ها، باور‌ها، افکار و رفتار‌های دیگران استفاده می‌کند. اقناع می‌تواند در موقعیت‌های مختلف، از جمله سیاست، فروش، رسانه‌ها و روابط شخصی اتفاق بیافتد. فرآیند اقناع معمولاً شامل مراحل زیر است:

۱- درک زمینه و شرایط: تحلیل جمعیت‌شناختی، فرهنگی، اجتماعی و شخصیتی مخاطبین.

۲- مطالعه و بررسی موضوع: داشتن دانش و اطلاعات کافی در مورد موضوعی که قصد دارید درباره آن متقاعد کنید.

۳- تعیین اهداف: تعیین هدف یا هدف‌های دقیق اقناع، که می‌تواند شامل تغییر نگرش، رفتار یا باور باشد.

۴- ساختن پیام: توسعه پیام‌هایی که بر اساس نیازها، ارزش‌ها، احساسات و ادراکات مخاطب طراحی شده است.

۵- استفاده از استدلال و احساسات: تعادل بین منطق (Logos)، اعتبار (Ethos) و احساس (Pathos) برای پیام رسانی موثر.

۶- بازخورد و انطباق: گوش دادن به بازخوردها و تنظیم پیام‌ها یا تاکتیک‌ها بر اساس واکنش‌های مخاطب.

۷- تکرار و تقویت: استفاده مکرر از پیام‌ها و تقویت‌کننده‌ها برای تحکیم اقناع.

۸- ابزار‌های کمکی و سمبول‌ها: استفاده از نمادها، شعارها، داستان‌سرایی و ابزار‌های بصری برای تقویت پیام.

۹- منتخبی بودن در ارتباطات: هدف قرار دادن شبکه‌های ارتباطی و زمان‌هایی که مخاطبین بیشتر گوش فرا می‌دهند.

۱۰- تداوم و پیگیری: اقناع اغلب به یک بار تلاش محدود نمی‌شود؛ تداوم و پیگیری به افزایش اثربخشی کمک می‌کند.

فرآیند اقناع ممکن است با مقاومت یا چالش‌هایی روبرو شود که نیازمند درک عمیق از روانشناسی انسان و مهارت‌های ارتباطی پیشرفته است. توانایی اقناع موثر کلیدی در بسیاری از جنبه‌های زندگی اجتماعی و حرفه‌ای است.

تکنیک های اقناع

تکرار : تکرار یک پیام یا تصویر به طور مکرر می‌تواند کمک کند تا آن پیام در ذهن مخاطب جا بیافتد.

استفاده از احساسات : تصاویر، موسیقی و دیالوگ‌هایی که احساسات قوی مانند شادی، ترس یا افسردگی ایجاد کنند، می‌توانند تأثیرات قوی‌تری بر مخاطب داشته باشند.

تأیید اجتماعی : نشان دادن اینکه دیگران یک فکر یا رفتار را پذیرفته‌اند، می‌تواند مخاطب را ترغیب کند تا به همان روش عمل کند.

استفاده از اعتبار : وقتی یک فرد معتبر یا محبوب در جامعه چیزی را تأیید یا پیشنهاد می‌کند، مخاطبان ممکن است بیشتر به آن پیام اعتماد کنند.

فرهنگ و ارزش‌ها : پیام‌ها و تصاویری که با فرهنگ و ارزش‌های مخاطب همخوانی داشته باشند، احتمالاً موثرتر هستند.

داستان‌ها : داستان‌ها و نمایش‌ها می‌توانند مخاطب را درگیر کنند و پیام‌های اقناعی را به صورت قوی‌تری منتقل کنند.

تکنیک‌های روان‌شناسی : مانند استفاده از رنگ‌ها، فرم‌ها و اندازه‌های خاص برای ایجاد واکنش‌های ناخودآگاه در مخاطب.

طمع : در این حالت تبلیغ کننده سعی می کند از طریق جوایز ارزشمندی که برای خریداران آن محصول در نظر می گیرد، آن ها را به نوعی وسوسه کند.

مقایسه : تبلیغ کننده بدون اشاره مستقیم به نام رقبا، به نقایص و کاستی های موجود در محصولات آن ها اشاره نماید.

نقض منطق : مخاطبان ممکن است به تصاویر یا پیام‌هایی که غیرمنتظره یا بی‌منطق هستند، بیشتر توجه کنند.

آموزش سواد دیجیتال به دانش آموزان در سال ۲۰۲۳: سواد رسانه و تکنیک‌های اقناع – آموزش ۱۰ تکنیک اقناعی با مثال

پدیده سواد مصنوعی و الگوی جدید نادانی پدیده سواد مصنوعی و الگوی جدید نادانی

سواد رسانه ای چیست ؟ 

علی محمد رجبی