نکات مهم مبانی پژوهش در علوم انسانی و اجتماعی

نکات مهم مبانی پژوهش در علوم انسانی و اجتماعی

· مسئله شناسی:

o فکر خام: تشریح ایده خام برای تبدیل کردن به موضوع

o بیان موضوع: تشریح مفهوم مرکزی تحقیق – تشریح ابعاد و زوایا

o عنوان: عنوان اصلی پژوهش که باید به آن پرداخت

o بیان مسئله: توصیفی در مورد ابعاد مسئله که به چرایی مسئله منجر می شود و تولید سوال و پرسش می کند.

· سطوح شناخت:

o بر پایه معرفت عامیانه: علم مشترک، آن چیزی که عموم مردم به واسطه زندگی اجتماعی از آن آگاهند.

o پیش فرض ها: فرضیات اولیه قبل از فرض اصلی

o فرضیه: کامل‌ترین و جامع‌ترین پاسخ نظری به سوال تحقیق – فرضیه باید آزمون پذیر، واضح، عینی و صریح باشد در تحقیقات کمی

o نظریه: مجموعه‌ای از گذاره‌های منطقی به هم پیوسته که بخشی از واقعیت را تبیین می کند. منطقی و علمی باشد. نظریه باید بتواند همه واقعیت و نه بخشی از آن را تبیین کند – تحقیقات کیفی

o قانون علمی: یافته یا پاسخی که دیگر رد نمی شود. در علوم انسانی قانون نداریم چون احتمال رد وجود دارد.

· شیوه نگارش فرضیه:

o بین X و Y همبستگی معنادار وجود دارد – یعنی دو متغیر برهم تاثیر دو سویه دارند. میزان تحصیلات و مشاهده TV هم بستگی دارند.پیرسون، اسپیرنس، کندال

o بین X و Y وابستگی وجود دارد – متغیرها یک سویه بررسی می شوند. تحصیلات بر میزان تماشای TV تاثیر می گذارد. تحصیلات متغیر مستقل و تماشای TV متغیر وابسته – ضرایب وابستگی تحلیل مسیر، گودمن

o بین X و Y رابطه(تفاوت) معناداری وجود دارد. رابطه بین تحصیلات و میزان مشاهده TV

· انواع اعتبار (Validity): آیا سوالات پرسشنامه دقیقا همان متغیر را می سنجد یا نه؟ «صحت ابزار» - امر کیفی

o اعتبار صوری یا ظاهری: استفاده از نظر متخصصان و نخبگان

o اعتبار تجربی: اندازه‌گیری اینکه آیا بین ابزار پرسشنامه و نتایج به دست آمده هم وابستگی وجود دارد یا نه.

1- اعتبار همزمان: همزمان به فرد یا افرادی که آن صفت مورد مطالعه را به طور کامل دارند مراجعه می کنیم. نه کسانی که دانش آن صفت را دارند.

2- اعتبار غیر همزمان: پس از سنجش، اعتبار پرسشنامه را بررسی می کنیم یا اعتبار «پیش بینی کننده»

o اعتبار سازه: استفاده از مطالعات پیشینه خوب – استفاده از بنیان‌های نظری موضوع

· روایی (Relibility): دقت ابزار سنجش – امر کمّی

o آزمون مجدد – Test Reset

o دو نیمه کردن – Half split

o اشکال موازی – Parallel Forms

o ضریب ثابت – Stability Coefficient

· روش های تحقیق:

o پیمایشی یا زمینه‌ای (اعتبار کم - روایی بالا) که به دو دسته طولی و مقطعی تقسیم می شوند – مبتنی بر نظرسنجی، تجزیه و تحلیل آماری

o روش میدانی

1- مشاهده مستقیم

2- مشاهده مشارکتی (اعتبار زیاد – روایی کم)

3- قوم نگاری

4- مطالعه موردی

5- مصاحبه کیفی

· روش‌های نمونه‌گیری

o احتمالی – ممکن است همه انتخاب شوند (دقیق ترین روش علمی)

1- تصادفی ساده: استفاده از جدول اعداد تصادفی

2- سیستماتیک

3- طبقه‌ای: گروه‌های تشکیل دهنده جامعه آماری با هم متفاوت باشند.

4- خوشه‌ای: گروه‌ها از نظر متغیر شبیه هم باشند.

o غیر احتمالی – احتمال همه وجود ندارد ( غیر علمی)

1- قضاوتی: انتخاب منون آماری توسط محقق یا قضاوت افراد متخصص

2- اتفاقی: نمونه‌های در دسترس

3- سهمیه‌ای: انتخاب نمونه‌ها بر اساس سهم آنها در جامعه آماری

4- گلوله برقی: با پرسش از یک نفر به بقیه نمونه‌ها مورد نظر می‌رسیم – موضوعات حساس که مردم در مورد آنها صحبت نمی‌کنند.

· چهارچوب نظری تحقیق:

o همان فصل دوم تحقیق است – نظریه‌ها و پیشینه تحقیق بررسی می شود

o آشنایی از دیدگاه فکری دانشمندان – نظریه‌ها باید کاربست علمی داشته باشد.

o مطالعه نظریات در سه قالب:

1- مکاتب علوم انسانی

2- نظریه‌های جامعه شناسی و روانشناسی

3- دیدگاه‌های نظریه پردازان

§ نکته اول: از نظریه‌های کمتر استفاده کنیم – دیدگاه‌های کمتری را بیان کنیم – نظریه‌ها ممکن است متناقص باشند

§ نکته دوم: بهتر است نظریه‌ها را محک بزنیم – بیازماییم و مناسب‌ترین را انتخاب کنیم

§ نکته سوم: مفاهیم غالب در درون نظریه را انتخاب کنیم – مشخص و استخراج کنیم

§ نکته چهارم: فرضیه متاثر از چهارچوب نظری است.